Zona húmida: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Contido eliminado Contido engadido
corrixo lingua
Sen resumo de edición
Liña 6: Liña 6:
A categoría [[bioloxía|biolóxica]] da zona húmida comprende zonas de propiedades [[xeoloxía|xeológicas]] diversas: {{Dic|braña}}s, {{Dic|lameiro}}s, [[estuario]]s, {{Dic|marisma}}s, [[pantano]]s, [[turbeira]]s, así como as zonas de [[costa (xeografía)|costa marítima]] que presentan anegación periódica polo réxime de [[marea]]s (fondo das [[ría]]s e [[mangleiro]]s, entre outros).
A categoría [[bioloxía|biolóxica]] da zona húmida comprende zonas de propiedades [[xeoloxía|xeológicas]] diversas: {{Dic|braña}}s, {{Dic|lameiro}}s, [[estuario]]s, {{Dic|marisma}}s, [[pantano]]s, [[turbeira]]s, así como as zonas de [[costa (xeografía)|costa marítima]] que presentan anegación periódica polo réxime de [[marea]]s (fondo das [[ría]]s e [[mangleiro]]s, entre outros).


== Definición de zona húmida, segundo a Convención de Ramsar ==
== Definición ==
[[Ficheiro:Mokrady Srby 2.jpg|miniatura|Recinto de aves acuáticas na zona húmida de Tuchlovice, na [[República Checa]].]]
[[Ficheiro:Mokrady Srby 2.jpg|miniatura|Recinto de aves acuáticas na zona húmida de Tuchlovice, na [[República Checa]].]]
[[Ficheiro:Pantanal, south-central South America 5170.jpg|miniatura|Fotografía aéra do [[Pantanal Matogrosense]], de 195.000 km², que se estende por [[Brasil]], [[Bolivia]] e [[Paraguai]].]]
[[Ficheiro:Pantanal, south-central South America 5170.jpg|miniatura|Fotografía aéra do [[Pantanal Matogrosense]], de 195.000 km², que se estende por [[Brasil]], [[Bolivia]] e [[Paraguai]].]]
Liña 14: Liña 14:
:''"Unha ''zona húmida'' é unha zona da superficie terrestre que está temporal ou permanentemente inundada, regulada por factores [[clima|climáticos]] e en constante interrelación cos [[ser vivo|seres vivos]] que a habitan".''
:''"Unha ''zona húmida'' é unha zona da superficie terrestre que está temporal ou permanentemente inundada, regulada por factores [[clima|climáticos]] e en constante interrelación cos [[ser vivo|seres vivos]] que a habitan".''


Segundo o artigo 1, parágrafo 1, considéranse xonas húmidas,
Segundo o artigo 1, parágrafo 1, considéranse zonas húmidas,
:''"As extensións de marismas, pantanos e turbeiras, ou as superficies cubertas de augas, sexan estas de réxime natural ou artificial, permanentes ou temporais, estancadas ou correntes, doces, salobres ou salgadas, incluídas as extensións de auga mariña cuxa profundidade en marea baixa non exceda de seis metros".''
:''"As extensións de marismas, pantanos e turbeiras, ou as superficies cubertas de augas, sexan estas de réxime natural ou artificial, permanentes ou temporais, estancadas ou correntes, doces, salobres ou salgadas, incluídas as extensións de auga mariña cuxa profundidade en marea baixa non exceda de seis metros".''


Así mesmo, no artigo 2 parágrafo 1, estipúlase que,
Así mesmo, no artigo 2 parágrafo 1, estipúlase que,
:''"Porderán comprender as súas zonas ribeirás ou costeiras adxacentes, así como as illas ou extensións de auga mariña dunha profundidade superior aos seis metros en marea baixa, cando se encontren dentro da zona húmida".''
:''"Poderán comprender as súas zonas ribeirás ou costeiras adxacentes, así como as illas ou extensións de auga mariña dunha profundidade superior aos seis metros en marea baixa, cando se encontren dentro da zona húmida".''


O [[Día Mundial das Zonas Húmidas]] celébrase cada 2 de febreiro, desde que en [[1971]] se levara a cabo o [[Convenio de Ramsar]].<ref>[http://www.opds.gba.gov.ar/index.php/paginas/ver/02.febrero "2 de febrero - Día Mundial de los Humedales"] en Buenos Aiures Provincia. Organismo Provincial para el Desarrollo Sostenible. {{es}}. Consultada o 1 do novembro de 2016.</ref><ref>[http://www.ambientum.com/calendario/humedales.htm 2 de febrero - Día Internacional de los Humedales] en Calendario medioambiental. Ambientum.com. {{es}} Consultada o 1 do novembro de 2016.</ref>
O [[Día Mundial das Zonas Húmidas]] celébrase cada 2 de febreiro, desde que en [[1971]] se levara a cabo o [[Convenio de Ramsar]].<ref>[http://www.opds.gba.gov.ar/index.php/paginas/ver/02.febrero "2 de febrero - Día Mundial de los Humedales"] en Buenos Aiures Provincia. Organismo Provincial para el Desarrollo Sostenible. {{es}}. Consultada o 1 do novembro de 2016.</ref><ref>[http://www.ambientum.com/calendario/humedales.htm 2 de febrero - Día Internacional de los Humedales] en Calendario medioambiental. Ambientum.com. {{es}} Consultada o 1 do novembro de 2016.</ref>


O carácter distintivo das zonas húmidas está na escasa profundidade do [[nivel freático]], coa consecuente alteración do réxime do solo. A vexetación especificamente adaptada a estas condicións denomínase [[planta acuática|hidrófita]], cando se sitúa sobre zonas inundadas de auga; e [[freatófita]] cando estas zonas están sobre zonas de auga oculta (criptohúmidas); nestes casos substitúe as especies terrestres ''normais''. As peculiaridades do contorno fan que a [[fauna]] presente sexa polo xeral [[endemismo|endémica]] e netamente diferenciada da das zonas adxacentes; grandes familias de [[aves]] e [[réptil]]es están adaptadas unicamente a ambientes deste tipo.
O carácter distintivo das zonas húmidas está na escasa profundidade do [[nivel freático]], coa consecuente alteración do réxime do solo. A vexetación especificamente adaptada a estas condicións denomínase [[planta acuática|hidrófita]], cando se sitúa sobre zonas inundadas de auga; e [[freatófita]] cando estas zonas están sobre zonas de auga oculta (cripto-húmidas); nestes casos substitúe as especies terrestres ''normais''. As peculiaridades do contorno fan que a [[fauna]] presente sexa polo xeral [[endemismo|endémica]] e netamente diferenciada da das zonas adxacentes; grandes familias de [[aves]] e [[réptil]]es están adaptadas unicamente a ambientes deste tipo.


A función principal da zona húmida, á parte de ser un grande [[ecosistema]] e un importante [[hábitat]] para moits [[ser vivo|seres vivos]], é que actúan como filtradores naturais da auga; isto débese a que as súas [[planta acuática|plantas hidrófitas]], grazas aos seus [[Tecido (bioloxía)|tecidos]], almacenan e liberan auga, e desta forma comenzan co proceso de filtración. Antigamente as zonas húmidas eran [[drenaxe|drenadas]] por seren consideradas unha simple (e prexudial) inundación dos terreos, pero hoxe en día sábese que representan un grande ecosistema e valóranse máis.
A función principal da zona húmida, á parte de ser un grande [[ecosistema]] e un importante [[hábitat]] para moits [[ser vivo|seres vivos]], é que actúan como filtradores naturais da auga; isto débese a que as súas [[planta acuática|plantas hidrófitas]], grazas aos seus [[Tecido (bioloxía)|tecidos]], almacenan e liberan auga, e desta forma comenzan co proceso de filtración. Antigamente as zonas húmidas eran [[drenaxe|drenadas]] por seren consideradas unha simple (e perxudicial) inundación dos terreos, pero hoxe en día sábese que representan un grande ecosistema e valóranse máis.


Nótese que certos papeis das terras húmidas posúen grande importancia institucional. Por exemplo, os [[peixes]] son capaces de [[migración animal|migrar]] longas distancias, traspasando fronteiras nacionais. Consecuentemente, a destrución ou degradación das teerras húmidas nun país pode ter impactos directos sobre os recursos biolóxicos doutros. A este respecto cómre recorar, por exemplo, o conflito [[Palestina|palestino]]-[[israel]]í polas augas do [[río Xordán]].<ref>[http://www.unitedexplanations.org/2016/05/10/el-rio-jordan-a-disputa/ El río Jordán en disputa], en UnitedExplanations. {{es}}. Consultada o 1 de novembro de 2016.</ref><ref>[http://www.rebelion.org/noticia.php?id=104996 Edmundo Fayanás Escuer: El agua en el conflicto palestino-israelí] en Rebelion. {{es}}. Consultada o 1 de novembro de 2016.</ref>
Nótese que certos papeis das terras húmidas posúen grande importancia institucional. Por exemplo, os [[peixes]] son capaces de [[migración animal|migrar]] longas distancias, traspasando fronteiras nacionais. Consecuentemente, a destrución ou degradación das terras húmidas nun país pode ter impactos directos sobre os recursos biolóxicos doutros. A este respecto cómpre recordar, por exemplo, o conflito [[Palestina|palestino]]-[[israel]]í polas augas do [[río Xordán]].<ref>[http://www.unitedexplanations.org/2016/05/10/el-rio-jordan-a-disputa/ El río Jordán en disputa], en UnitedExplanations. {{es}}. Consultada o 1 de novembro de 2016.</ref><ref>[http://www.rebelion.org/noticia.php?id=104996 Edmundo Fayanás Escuer: El agua en el conflicto palestino-israelí] en Rebelion. {{es}}. Consultada o 1 de novembro de 2016.</ref>


A pesar da importancia, as terras húmidas en todo o mundo encóntranse ameazadas. Os perigos proveñen da [[agricultura|agricultura intensiva]] ao crecente uso da [[acuicultura]], o [[industria|desenvolvemento industrial]], a cambios [[hidroloxía|hidrolóxicos]] artificiais ou á degradación por debida á súa explotación excesiva. Este é un dos asuntos máis importantes de cara á súa futura conservación.<ref>[http://www.uca.es/es/cargarAplicacionNoticia.do;jsessionid=AD9C47564F994986A091894A8FF3B5FA.wwwucaes3?identificador=3163 El proyecto internacional Ecolagunes finaliza tras dos años de trabajo centrado en la conservación de humedales.]</ref>
A pesar da súa importancia, as terras húmidas en todo o mundo encóntranse ameazadas. Os perigos proveñen da [[agricultura|agricultura intensiva]] ao crecente uso da [[acuicultura]], o [[industria|desenvolvemento industrial]], a cambios [[hidroloxía|hidrolóxicos]] artificiais ou á degradación por debida á súa explotación excesiva. Este é un dos asuntos máis importantes de cara á súa futura conservación.<ref>[http://www.uca.es/es/cargarAplicacionNoticia.do;jsessionid=AD9C47564F994986A091894A8FF3B5FA.wwwucaes3?identificador=3163 El proyecto internacional Ecolagunes finaliza tras dos años de trabajo centrado en la conservación de humedales.]</ref>


== Clasificación ==
== Clasificación ==
Liña 36: Liña 36:
Pódense establecer varios criterios para clasificar as zonas húmidas en función dos obxectivos que se perseguen ou dos estudos nos que se baseen: criterio morfolóxico (xeral, principalmente para divulgación), hidroxenético (segundo a orixe e usos da auga, para demandas de auga), funcional (ecolóxico, segundo os seus hábitats, para a conservación medioambiental), ou os criterios estruturais (desde o punto de vista de xestión), etc.
Pódense establecer varios criterios para clasificar as zonas húmidas en función dos obxectivos que se perseguen ou dos estudos nos que se baseen: criterio morfolóxico (xeral, principalmente para divulgación), hidroxenético (segundo a orixe e usos da auga, para demandas de auga), funcional (ecolóxico, segundo os seus hábitats, para a conservación medioambiental), ou os criterios estruturais (desde o punto de vista de xestión), etc.


== Tipos morfolóxicos ==
===Tipos morfolóxicos===
En [[1989]] foron clasificados máis de trinta zonas húmidas naturais e nove artificiais. A pesar diso é posíbel identificar cinco grandes tipos morfolóxicos de sistemas de zonas húmidas:<ref>[http://www.sogeocol.com.co/documentos/humed.pdf The Ramsar Convention (actualizada a 4 de xullo de 2011). ''The Annotated Ramsar List: Argentina''] Consultado o 1 de novembro de 2016.</ref><ref>[http://www.creho.org/definicion-de-humedal/tipos-de-humedales/ Tipos de Humedales] Ramsar. CREHO 2010. {{es}}. Consultado o 1 de novembro de 2016.</ref>
* '''mariños''', son aquelas que no son afectados por cursos fluviais. Exemplo delas son os arrecifes de coral e litorais.
* '''ribeiráns''', son aquelas terras inundábeis frecuentemente polo desbordamento dos ríos. Exemplo delas son os bosques anegados, lagos de meandro e chairas.
* '''estuarios''', son aquelas onde os ríos desembocan no mar e a auga de estes alcanza unha salinidade media entre a da auga doce e a salgada. Exemplo destas so os deltas, marismas e bancos fangosos.
* '''lacustres''', son aquelas zonas cubertas de auga permanentemente con baixa circulación. Exemplo delas son os lagos glaciarios de volcáns e as lagoas en xeral.
* '''palustres''', son aqueles ecosistemas que conteñen case permanentemente auga, como as marismas, pantanos de papiro, brañas e tremedais.


===Tipos estruturais===
En [[1989]] foron clasificados máis de trinta zonas húmidas naturais e nove artificiais. A pesar diso é posíbel identificar cnco grandes tipos morfolóxicos de sistemas de zonas húmidas:<ref>[http://www.sogeocol.com.co/documentos/humed.pdf The Ramsar Convention (actualizada a 4 de xullo de 2011). ''The Annotated Ramsar List: Argentina''] Consultado o 1 de novembro de 2016.</ref><ref>[http://www.creho.org/definicion-de-humedal/tipos-de-humedales/ Tipos de Humedales] Ramsar. CREHO 2010. {{es}}. Consultado o 1 de novembro de 2016.</ref>

* '''Mariños''', son aquelas que no son afectados por cursos fluviais. Exemplo delas son os arrecifes de coral e litorais.
* '''Ribeiráns''', son aquelas terras inundábeis frecuentemente polo desbordamento dos ríos. Exemplo delas son os bosques anegados, lagos de meandro e chairas.
* '''Estuarios''', son aquelas onde os ríos desembocan no mar e a auga de estes alcanza unha salinidade media entre a da auga doce e a salgada. Exemplo destas so os deltas, marismas e bancos fangosos.
* '''Lacustres''', son aquelas zonas cubertas de auga permanentemente con baixa circulación. Exemplo delas son os lagos glaciarios de volcáns e as lagoas en xeral.
* '''Palustres''', son aqueles ecosistemas que conteñen case permanentemente auga, como as marismas, pantanos de papiro, brañas e tremedais.

== Tipos estruturais ==
Desde o punto de vista "estrutural", pódense diferenciar os tipos de zonas húmidas baseadas, por unha parte, no criterio hidrolóxico da estrutura externa ou de superficie e, por outra parte, no criterio hidroxeolóxico que comprende a estrutura interna ou de conexión subterránea. Ao conxunto destes 2 aspectos, tamén pode entenderse como criterio "hidrolóxico-estrutural".<ref>[https://es.calameo.com/read/001272316ccf1989ea221 Reconocimiento de Humedales hidrológico-estructurales]</ref> Son:
Desde o punto de vista "estrutural", pódense diferenciar os tipos de zonas húmidas baseadas, por unha parte, no criterio hidrolóxico da estrutura externa ou de superficie e, por outra parte, no criterio hidroxeolóxico que comprende a estrutura interna ou de conexión subterránea. Ao conxunto destes 2 aspectos, tamén pode entenderse como criterio "hidrolóxico-estrutural".<ref>[https://es.calameo.com/read/001272316ccf1989ea221 Reconocimiento de Humedales hidrológico-estructurales]</ref> Son:


'''Criterio estrutural hidrolóxico''' (Aspectos externos):
'''Criterio estrutural hidrolóxico''' (aspectos externos):
- Hidrohúmido: presentan case sempre lámina de auga aflorante (practicamente durante todo o ano)
* Hidrohúmido: presentan case sempre lámina de auga aflorante (practicamente durante todo o ano)
- Higrohúmido: presentan case sempre lámina de auga oculta (practicamente todo o ano)
* Higrohúmido: presentan case sempre lámina de auga oculta (practicamente todo o ano)


'''Criterio estrutural hidroxeolóxico''' (Aspectos internos):
'''Criterio estrutural hidroxeolóxico''' (aspectos internos):
- Epixénicos: desvinculada a súa estrutura de fluxos subterráneos localizados próximos.
* Epixénicos: desvinculada a súa estrutura de fluxos subterráneos localizados próximos.
- Freatoxénicos: vinculada a súa estrutura a fluxos subterráneos localizados próximos.
* Freatoxénicos: vinculada a súa estrutura a fluxos subterráneos localizados próximos.


E dentro das '''zonas húmidas freatoxgénicas''', poden subdividirse noutros 3 grupos, segundo os seus ámbitos hidroxeológicos de fluxo:
E dentro das '''zonas húmidas freatoxénicas''', poden subdividirse noutros 3 grupos, segundo os seus ámbitos hidroxeológicos de fluxo:
* ''zonas húmidas de recarga''' (nos limiares piezométricos localizados de recarga): Navas, charcas de infiltración, tramos de recarga fluviais etc.

a) '''Zonas húmidas de recarga''' (nos limiares piezométricos localizados de recarga): Navas, charcas de infiltración, tramos de recarga fluviais etc.
* ''zonas húmidas de tránsito''' (as zonas de circulación de fluxo subpaparelo ao terreo ou tendencia plana): zonas criptohúmidas continentais e litorais, lagoas de lámina aflorante etc.
* ''zonas húmidas de descarga''' (nas zonas de converxencia de fluxo hidroxgeolóxgico): mananciais encharcados, descargas de fondo, áreas de rezume etc.

b) '''Zonas húmidas de tránsito''' (as zonas de circulación de fluxo subpaparelo ao terreo ou tendencia plana): Zonas criptohúmidas continentais e litorales, lagoas de lámina aflorante etc.

c) '''Zonas húmidas de descarga''' (nas zonas de converxencia de fluxo hidroxgeolóxgico): Mananciais encharcados, descargas de fondo, áreas de rezume etc.


Polo que, combinando entre si ambos os conxuntos de nomenclaturas, para senllos criterios externos e internos, resultarían 7 tipos hidrolóxico-estruturais:
Polo que, combinando entre si ambos os conxuntos de nomenclaturas, para senllos criterios externos e internos, resultarían 7 tipos hidrolóxico-estruturais:
* ''epixénico exclusivo'': salinas costeiras, albufeiras, encoros, entre outras.

* ''hidrohúmido de recarga'': lagoas de infiltración, arrozais, ríos filtrantes, entre outras.
1) Epixénico exclusivo: salinas costeiras, albufeiras, encoros etc.
* ''hidrohúmido de tránsito'': lagoas esteparias, charcas freáticas, táboas de auga (como as [[Tablas de Daimiel]]), entre outras.

* ''hidrohúmido de descarga'': afloramentos mananciais, lagoas fluviais, charcas mananciais, salinas de interior, entre outros.
2) Hidrohúmido de recarga: lagoas de infiltración, arrozais, ríos filtrantes etc.
* ''higrohúmido de recarga'': navas de montaña, charcas en ramblas permeábeis, entre outros.

* ''higrohúmido de tránsito'': zonas criptohúmidas continentais, litorais, entre outras.
3) Hidrohúmido de tránsito: lagoas esteparias, charcas freáticas, táboas de auga (como as [[Tablas de Daimiel]]) etc.
* ''higrohúmido de descarga'': surxencias cársicas estacionais, extrusións cársicas, entre outras.

4) Hidrohúmido de descarga: surxencias mananciais, lagoas fluviais, charcas mananciais, salinas de interior etc.

5) Higrohúmido de recarga: navas de montaña, charcas en ramblas permeábeis etc.

6) Higrohúmido de tránsito: zonas criptohúmidas continentais, litorais etc.

7) Higrohúmido de descarga: surxencias cársicas estacionais, extrusións cársicas etc.


== Conservación ==
== Conservación ==
{{artigo principal|Zona húmida protexida}}
Se ben a conservación das zonas húmidas estivo favorecida até épocas recentes pola dificultade para habitalas, os proxectos de terraformación recentes constitúen un grave risco para as especies endémicas (recordemos a desecación da [[lagoa de Antela]] nos anos [[1950]]). a [[biodiversidade]] das zonas húmidas convérteas nun recurso ecolóxico crucial. No ano [[1971]] a [[Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais]] (UICN ou IUCN, súas siglas en inglés) formulou un listado de zonas húmidas ameazadas.
{{artigo principal|Convención de Ramsar}}

Se ben a conservación das zonas húmidas estivo favorecida até épocas recentes pola dificultade para habitalas, os proxectos de terraformación recentes constitúen un grave risco para as especies endémicas (como o caso da desecación da [[lagoa de Antela]] nos anos [[1950]]). A [[biodiversidade]] das zonas húmidas convérteas nun recurso ecolóxico crucial. No ano [[1971]] a [[Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais]] (UICN ou IUCN, súas siglas en inglés) formulou un listado de zonas húmidas ameazadas.
== Zonas húmidas galegas incluídas na ''Lista das zonas húmidas de importancia internacional'' ==

No litoral [[Galicia|galego]] hai cinco zonas húmidas incluídas na ''Lista das zonas húmidas de importancia internacional'', as indicadas no cadro seguinte:<ref>[http://www.ramsar.org/sites/default/files/documents/library/hbk4-17sp.pdf Designación de sitios Ramsar, 4ª ed.] {{es}} Consultada o 1 de novembro de 2016.</ref>
{| style= border="1" cellpadding="2" align=center
|- style="background:#000088; color:white"
!width="280"|Nome
!width="200"|Data de designación
!width="200"|Superficie
!width="200" rowspan="6" align="center" | [[Ficheiro:Lagoa de Valdoviño a Frouxeira.jpg|200px]]<br>Lagoa da Frouxeira, na zona húmida Lagoa e areal de Valdoviño
|- style="background:snow;"
|[[Complexo Intermareal Umia-O Grove]]
|[[5 de decembro]] de [[1989]]
|2.561 ha
|- style="background:snow; "
|[[Ría]]s de [[Ría de Ortigueira|Ortigueira e Ladrido]]
| [[5 de decembro]] de [[1989]]
|2.920 ha
|- style="background:snow;"
|[[Dunas de Corrubedo|Complexo de Corrubedo]]
|[[26 de marzo]] de [[1993]]
|550 ha
|- style="background:snow; "
|[[Lagoa e areal de Valdoviño]]
|[[26 de marzo]] de [[1993]]
|485 ha
|- style="background:snow; "
|[[Ría de Ribadeo|Ría do Eo]]
| [[4 de outubro]] de [[1994]]
|1.740 ha
|}


== Notas ==
== Notas ==
Liña 137: Liña 96:


=== Ligazóns externas ===
=== Ligazóns externas ===

* [http://www.guayas.gob.ec/noticias/prefectura-celebra-dia-mundial-de-los-humedales-conservando-manglar Prefectura del Guayas Ecuador, celebra Día Mundial de los Humedales conservando manglar.]
* [http://www.guayas.gob.ec/noticias/prefectura-celebra-dia-mundial-de-los-humedales-conservando-manglar Prefectura del Guayas Ecuador, celebra Día Mundial de los Humedales conservando manglar.]
* [http://www.laguna-rocha.com.ar Reserva Natural Integral y Mixta Laguna de Rocha.]
* [http://www.laguna-rocha.com.ar Reserva Natural Integral y Mixta Laguna de Rocha.]
Liña 152: Liña 110:
[[Categoría:Zonas húmidas| ]]
[[Categoría:Zonas húmidas| ]]
[[Categoría:Ecosistemas]]
[[Categoría:Ecosistemas]]
[[Categoría:Xeoloxía]]
[[Categoría:Termos botánicos]]
[[Categoría:Termos botánicos]]
[[Categoría:Termos zoolóxicos]]
[[Categoría:Termos zoolóxicos]]

Revisión como estaba o 3 de novembro de 2017 ás 15:01

Pantanos de Centla, en Tabasco, México: a zona húmida máis extensa de Norteamérica.
Pequena zon a húmida no condado Marshall, Indiana, Estados Unidos.

Unha zona húmida é unha zona de terras, xeralmente planas, cuxa superficie se inunda de maneira permanente ou intermitentemente. Ao cubrirse regularmente de auga, o solo satúrase, quedando desprovisto de oxíxeno e dando lugar a un ecosistema híbrido entre os puramente acuáticos e os terrestres.

A categoría biolóxica da zona húmida comprende zonas de propiedades xeológicas diversas: brañas, lameiros, estuarios, marismas, pantanos, turbeiras, así como as zonas de costa marítima que presentan anegación periódica polo réxime de mareas (fondo das rías e mangleiros, entre outros).

Definición

Recinto de aves acuáticas na zona húmida de Tuchlovice, na República Checa.
Fotografía aéra do Pantanal Matogrosense, de 195.000 km², que se estende por Brasil, Bolivia e Paraguai.

Segundo o Convención de Ramsar:

"Unha zona húmida é unha zona da superficie terrestre que está temporal ou permanentemente inundada, regulada por factores climáticos e en constante interrelación cos seres vivos que a habitan".

Segundo o artigo 1, parágrafo 1, considéranse zonas húmidas,

"As extensións de marismas, pantanos e turbeiras, ou as superficies cubertas de augas, sexan estas de réxime natural ou artificial, permanentes ou temporais, estancadas ou correntes, doces, salobres ou salgadas, incluídas as extensións de auga mariña cuxa profundidade en marea baixa non exceda de seis metros".

Así mesmo, no artigo 2 parágrafo 1, estipúlase que,

"Poderán comprender as súas zonas ribeirás ou costeiras adxacentes, así como as illas ou extensións de auga mariña dunha profundidade superior aos seis metros en marea baixa, cando se encontren dentro da zona húmida".

O Día Mundial das Zonas Húmidas celébrase cada 2 de febreiro, desde que en 1971 se levara a cabo o Convenio de Ramsar.[1][2]

O carácter distintivo das zonas húmidas está na escasa profundidade do nivel freático, coa consecuente alteración do réxime do solo. A vexetación especificamente adaptada a estas condicións denomínase hidrófita, cando se sitúa sobre zonas inundadas de auga; e freatófita cando estas zonas están sobre zonas de auga oculta (cripto-húmidas); nestes casos substitúe as especies terrestres normais. As peculiaridades do contorno fan que a fauna presente sexa polo xeral endémica e netamente diferenciada da das zonas adxacentes; grandes familias de aves e réptiles están adaptadas unicamente a ambientes deste tipo.

A función principal da zona húmida, á parte de ser un grande ecosistema e un importante hábitat para moits seres vivos, é que actúan como filtradores naturais da auga; isto débese a que as súas plantas hidrófitas, grazas aos seus tecidos, almacenan e liberan auga, e desta forma comenzan co proceso de filtración. Antigamente as zonas húmidas eran drenadas por seren consideradas unha simple (e perxudicial) inundación dos terreos, pero hoxe en día sábese que representan un grande ecosistema e valóranse máis.

Nótese que certos papeis das terras húmidas posúen grande importancia institucional. Por exemplo, os peixes son capaces de migrar longas distancias, traspasando fronteiras nacionais. Consecuentemente, a destrución ou degradación das terras húmidas nun país pode ter impactos directos sobre os recursos biolóxicos doutros. A este respecto cómpre recordar, por exemplo, o conflito palestino-israelí polas augas do río Xordán.[3][4]

A pesar da súa importancia, as terras húmidas en todo o mundo encóntranse ameazadas. Os perigos proveñen da agricultura intensiva ao crecente uso da acuicultura, o desenvolvemento industrial, a cambios hidrolóxicos artificiais ou á degradación por debida á súa explotación excesiva. Este é un dos asuntos máis importantes de cara á súa futura conservación.[5]

Clasificación

Complexo Intermareal Umia-O Grove. Na fotografía, illa da Toxa.
Desembocadura do río Massa, no P. N. de Souss-Massa, Marrocos.

Pódense establecer varios criterios para clasificar as zonas húmidas en función dos obxectivos que se perseguen ou dos estudos nos que se baseen: criterio morfolóxico (xeral, principalmente para divulgación), hidroxenético (segundo a orixe e usos da auga, para demandas de auga), funcional (ecolóxico, segundo os seus hábitats, para a conservación medioambiental), ou os criterios estruturais (desde o punto de vista de xestión), etc.

Tipos morfolóxicos

En 1989 foron clasificados máis de trinta zonas húmidas naturais e nove artificiais. A pesar diso é posíbel identificar cinco grandes tipos morfolóxicos de sistemas de zonas húmidas:[6][7]

  • mariños, son aquelas que no son afectados por cursos fluviais. Exemplo delas son os arrecifes de coral e litorais.
  • ribeiráns, son aquelas terras inundábeis frecuentemente polo desbordamento dos ríos. Exemplo delas son os bosques anegados, lagos de meandro e chairas.
  • estuarios, son aquelas onde os ríos desembocan no mar e a auga de estes alcanza unha salinidade media entre a da auga doce e a salgada. Exemplo destas so os deltas, marismas e bancos fangosos.
  • lacustres, son aquelas zonas cubertas de auga permanentemente con baixa circulación. Exemplo delas son os lagos glaciarios de volcáns e as lagoas en xeral.
  • palustres, son aqueles ecosistemas que conteñen case permanentemente auga, como as marismas, pantanos de papiro, brañas e tremedais.

Tipos estruturais

Desde o punto de vista "estrutural", pódense diferenciar os tipos de zonas húmidas baseadas, por unha parte, no criterio hidrolóxico da estrutura externa ou de superficie e, por outra parte, no criterio hidroxeolóxico que comprende a estrutura interna ou de conexión subterránea. Ao conxunto destes 2 aspectos, tamén pode entenderse como criterio "hidrolóxico-estrutural".[8] Son:

Criterio estrutural hidrolóxico (aspectos externos):

  • Hidrohúmido: presentan case sempre lámina de auga aflorante (practicamente durante todo o ano)
  • Higrohúmido: presentan case sempre lámina de auga oculta (practicamente todo o ano)

Criterio estrutural hidroxeolóxico (aspectos internos):

  • Epixénicos: desvinculada a súa estrutura de fluxos subterráneos localizados próximos.
  • Freatoxénicos: vinculada a súa estrutura a fluxos subterráneos localizados próximos.

E dentro das zonas húmidas freatoxénicas, poden subdividirse noutros 3 grupos, segundo os seus ámbitos hidroxeológicos de fluxo:

  • zonas húmidas de recarga' (nos limiares piezométricos localizados de recarga): Navas, charcas de infiltración, tramos de recarga fluviais etc.
  • zonas húmidas de tránsito' (as zonas de circulación de fluxo subpaparelo ao terreo ou tendencia plana): zonas criptohúmidas continentais e litorais, lagoas de lámina aflorante etc.
  • zonas húmidas de descarga' (nas zonas de converxencia de fluxo hidroxgeolóxgico): mananciais encharcados, descargas de fondo, áreas de rezume etc.

Polo que, combinando entre si ambos os conxuntos de nomenclaturas, para senllos criterios externos e internos, resultarían 7 tipos hidrolóxico-estruturais:

  • epixénico exclusivo: salinas costeiras, albufeiras, encoros, entre outras.
  • hidrohúmido de recarga: lagoas de infiltración, arrozais, ríos filtrantes, entre outras.
  • hidrohúmido de tránsito: lagoas esteparias, charcas freáticas, táboas de auga (como as Tablas de Daimiel), entre outras.
  • hidrohúmido de descarga: afloramentos mananciais, lagoas fluviais, charcas mananciais, salinas de interior, entre outros.
  • higrohúmido de recarga: navas de montaña, charcas en ramblas permeábeis, entre outros.
  • higrohúmido de tránsito: zonas criptohúmidas continentais, litorais, entre outras.
  • higrohúmido de descarga: surxencias cársicas estacionais, extrusións cársicas, entre outras.

Conservación

Artigo principal: Zona húmida protexida.
Artigo principal: Convención de Ramsar.

Se ben a conservación das zonas húmidas estivo favorecida até épocas recentes pola dificultade para habitalas, os proxectos de terraformación recentes constitúen un grave risco para as especies endémicas (como o caso da desecación da lagoa de Antela nos anos 1950). A biodiversidade das zonas húmidas convérteas nun recurso ecolóxico crucial. No ano 1971 a Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais (UICN ou IUCN, súas siglas en inglés) formulou un listado de zonas húmidas ameazadas.

Notas

  1. "2 de febrero - Día Mundial de los Humedales" en Buenos Aiures Provincia. Organismo Provincial para el Desarrollo Sostenible. (en castelán). Consultada o 1 do novembro de 2016.
  2. 2 de febrero - Día Internacional de los Humedales en Calendario medioambiental. Ambientum.com. (en castelán) Consultada o 1 do novembro de 2016.
  3. El río Jordán en disputa, en UnitedExplanations. (en castelán). Consultada o 1 de novembro de 2016.
  4. Edmundo Fayanás Escuer: El agua en el conflicto palestino-israelí en Rebelion. (en castelán). Consultada o 1 de novembro de 2016.
  5. El proyecto internacional Ecolagunes finaliza tras dos años de trabajo centrado en la conservación de humedales.
  6. The Ramsar Convention (actualizada a 4 de xullo de 2011). The Annotated Ramsar List: Argentina Consultado o 1 de novembro de 2016.
  7. Tipos de Humedales Ramsar. CREHO 2010. (en castelán). Consultado o 1 de novembro de 2016.
  8. Reconocimiento de Humedales hidrológico-estructurales

Véaxse tamén

Bibliografía

  • Banco Mundial. 1986. "Wildlands: Their Protection and Management in Economic Development". Nota Política Operacional, 11.02. Banco Mundial, Washington, D. C.
  • Crisp, P. 1986. Coastal Wetlands. Wellington, Nueva Zelandia: Nature Conservation.
  • Dugan, P.J., ed. 1990. Wetland Conservation, A Review of Current Issues and Required Action. Gland, Suiza: IUCN.
  • Drijver, C.A., y M. Marchand. 1985. Taming the Floods: Environmental Asoects of Floodplain Development in Africa, Leiden, Países Bajos: Centro de Estudios ambientales.
  • Ledec, G., y R. Goodland. 1988. Wildlands: Their Protection and Management in Economic Development. Washington, D.C.: Banco Mundial.
  • Lugo, A.E., y otros. 1989. Forested Wetlands Nueva York: Elsevier Scientific Publications.
  • Scodari, P.F. 1990. Wetlands Protection: The Role of Economics.Washington, D.C.: Environmental Law Institute.
  • Unión Internacional para la Conservación de la Naturaleza. Wetland Conservation and Sustainable Development Gland, Suiza.

Outros artigos

Ligazóns externas