República Catalá: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Contido eliminado Contido engadido
Castelao (conversa | contribucións)
Banjo (conversa | contribucións)
m Banjo moveu a páxina "República Catalá (2017)" a "República catalá"
Liña 1: Liña 1:
{{Lixo|Xa existe o artigo [[Cataluña]]}}
{{País desaparecido
{{En progreso}}{{País|capital=[[Barcelona]]|poboación=7.448.332|imaxe_bandeira=Flag of Catalonia.svg|idiomas=[[catalán]], [[castelán]] e [[aranés]]|imaxe_escudo=Seal of the Generalitat of Catalonia.svg|imaxe_mapa=Catalonia location map.png|himno_nacional=Els Segadors|moeda=[[Euro]]|poboación_densidade=234|superficie=32.106.5|moeda_símbolo=€|goberno=[[República]]|cctld=.cat|horario=[[CET]] ([[UTC]]+1)|nome_oficial=República Catalana|PIB=211.915 mill|PIB_nominal_per_cápita=27.613|xentilicio=Catalán/catalá}}
|nome oficial = República Catalá
|nome_completo = Estat Català <br> República Catalá
|nome_curto = Cataluña
|p1 = Principado de Cataluña
|bandeira_p1 = Flag of Catalonia.svg
|s1 = Principado de Cataluña
|bandeira_s1 = Flag of Catalonia.svg
|p2 = Restauración absolutista en España
|bandeira_p2 = Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg
|s2 = Primeiro Imperio Francés
|bandeira_s2 = Flag of France.svg
|p3 = Primeira República Española
|bandeira_p3 = Flag of the First Spanish Republic.svg
|s3 = Primeira República Española
|bandeira_s3 = Flag of the First Spanish Republic.svg
|p4 = Restauración borbónica en España
|bandeira_p4 = Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg
|s4 = Segunda República Española
|bandeira_s4 = Flag of Spain (1931 - 1939).svg
|p5 = Segunda República Española
|bandeira_p5 = Flag of Spain (1931 - 1939).svg
|imaxe_bandeira = Flag of Catalonia.svg
|bandeira = Bandeira de Cataluña
|imaxe_escudo = Royal arms of Aragon.svg
|símbolo = Escudo de Cataluña
|lema_nacional =
|himno_nacional = [[Els Segadors]]
|imaxe_mapa = Cataloniae principatus 1608.jpg
|localización_lenda = Principado de Cataluña, ano 1608
|capital = [[Barcelona]]
|idioma_oficial = [[Lingua catalá|Catalán]]
|relixión =
|goberno = [[República]]
|título_líder =
|líder1 = Pau Claris
|ano_líder1 = 1641
|líder2 = [[Pierre François Charles Augereau|Pierre Augereau]]
|ano_líder2 = 1810
|líder3 = [[Etienne-Jacques-Joseph-Alexandre MacDonald|Jacques MacDonald]]
|ano_líder3= 1810
|líder4 = Baldomer Lostau
|ano_líder4= 1873
|líder5 = Francesc Macià
|ano_líder5= 1931
|líder6 = Lluís Companys i Jover
|ano_líder6= 1934
|líder7 = Carles Puigdemont
|ano_líder7 = 2017
|ano_comenzo =
|ano_fin = 1641<br /><br />1810 - 1812<br /><br />1873<br /><br />1931<br /><br />1934<br /><br />2017
|moeda = [[Croat (moeda)|Croat]], [[Lira barcelonina|lira]], [[Sou (moeda)|sou]] (1641), [[peseta]] (1810-1812, 1873, 1931, 1934), [[euro]] (2017)
}}
A '''República Catalá''' (en {{lang-ca|República catalana}}) é unha das denominacións que ao longo da historia tomou [[Cataluña]] cando se dotou dos mecanismos de decisión da súa forma política. Así mesmo, é o obxectivo simbólico da loita política dunha parte do [[independentismo catalán|movemento independentista catalán]].


A '''República Catalá''' (en [[catalán]]: ''República Catalana'') é un estado declarado unilateralmente na [[península Ibérica]]. O [[Parlamento de Cataluña]] declaróu a independencia de [[España]] no medio de una crise constitucional polo [[referendo sobre a independencia de Cataluña de 2017]].
A República Catalá ou outras varias formas políticas de segregación respecto a [[España]] foron proclamadas, polo menos, en seis ocasións: no [[século XVII]] polos Brazos Xerais presididos por [[Pau Claris]] o ano [[1641]], no [[século XIX]] por [[Napoleón Bonaparte]] no ano [[1810]] e tamén no ano [[1873]] liderado por Baldomero Lostau,<ref>{{GEC|0038566|Baldomer Lostau i Prats}}</ref> no [[século XX]] por [[Francesc Macià]] no ano [[1931]], por [[Lluís Companys]], quen en [[1934]] proclamou o Estado Catalán, e polo [[Parlamento de Cataluña]], presidido por [[Carles Puigdemont]], en [[2017]]<ref>{{Cita novas |url=http://praza.gal/politica/15310/o-parlament-proclama-a-independencia-de-catalunya-e-o-estado-desprega-o-155 |título=O Parlament proclama a independencia de Catalunya e o Estado desprega o 155 |xornal=[[Praza Pública]] |data=27-10-2017 |dataacceso=27-10-2017 |cita=... a resolución aprobada proclama “a República Catalá como Estado independente e soberano, de dereito democrático e social”}}</ref>.


Ao declararse a independencia, o [[Senado de España|Senado español]] activou o artigo 155 da [[Constitución española de 1978]], que permite ao [[Goberno de España|Goberno]] impoñer un goberno directo sobre Cataluña. Pouco despois, o presidente de España, [[Mariano Rajoy]], disoveu o Parlamento de Cataluña, destituiu o Consello Executivo de Cataluña e convocou unhas elecións para o 21 de decembro de 2017.
== Intentos de independencia ou segregación de España ou Francia ==
* [[988]]: Borrell II nega o vasalaxe dos [[Condados cataláns]] ao rei francés Hugo Capeto.<ref name="Borrell II">{{cita web| url = http://www.enciclopedia.cat/enciclop%C3%A8dies/gran-enciclop%C3%A8dia-catalana/EC-GEC-0011541.xml?s.q=borrell+II |título= Borrell II de Barcelona|editor= enciclopèdia.cat|data-acceso= 04-09-2013}}</ref>
* [[1641]]: Os Brazos Xerais presididos por Pau Claris proclamaron a República Catalá o [[17 de xaneiro]].
* [[1641]]-[[1652]]: O [[23 de xaneiro]] de 1641 os Brazos Xerais presididos por Pau Claris proclaman a [[Luís XIII de Francia]] como [[Conde de Barcelona]], pasando o [[principado de Cataluña]] a estar baixo soberanía [[Reino de Francia|francesa]]. Trala morte de Luís XIII en [[1643]], [[Luís XIV de Francia|Luís XIV]] mantivo o título ata [[1652]], cando Cataluña foi reincorporada a [[Imperio Español|España]]
* [[1712]]: Proposta de creación dunha República Catalá baixo a protección do [[Reino Unido]].<ref name="Cas dels Catalans">{{cita web| url = http://www.enciclopedia.cat/enciclop%C3%A8dies/gran-enciclop%C3%A8dia-catalana/EC-GEC-0016413.xml#.UschSPttbKc |título= Cas dels Catalans |editor= enciclopèdia.cat|data-acceso= 03-01-2014}}</ref>
* [[1793]]: Durante a [[Guerra do Rosellón]] entre España e a [[Primeira República Francesa|República Francesa]], sectores dirixentes desta idearon creación dunha República Catalá irmandada á francesa, ao estilo das outras repúblicas clientes que xorden co avance do exército revolucionario.
* [[1810]]-[[1812]]: Napoleón concede a independencia a Cataluña baixo a tutela de Francia.<ref>Història de Catalunya, F. Xavier Hernàndez, Rafael Dalmau Editor 2006</ref>
* [[1812]]-[[1814]]: Cataluña é anexionada a [[Francia]] por Napoleón.
* [[1814]]: Cataluña reincorporase ao Reino de [[España]] de [[Fernando VII de España|Fernando VII]].
* [[1873]]: Proclámase o Estado Catalán dentro da República federal española.
* 14-17 de abril de [[1931]]: [[Francesc Macià]] proclama a República Catalá.
* 6 de outubro de [[1934]]: [[Lluís Companys]] proclama o Estado Catalán dentro da [[Segunda República Española|República federal española]].
* O [[10 de outubro]] de [[2017]]: declarada por [[Carles Puigdemont]] e suspendida a os poucos segundos a espera de diálogo co [[Goberno de España|goberno español]].
* O [[27 de outubro]] de 2017: declarada polo Parlamento de Cataluña, presidido por Carles Puigdemont.


[[Categoría:Cataluña]]
== Século XVII - Proclamación de Pau Claris ==
A proclamación da República Catalá produciuse o [[17 de xaneiro]] de [[1641]]. Porén, unha semana despois, ante a chegada do exército de [[Filipe IV de España|Filipe IV]], o [[presidente da Generalitat]], [[Pau Claris]], decidiu proclamar a [[Luís XIII de Francia]] como [[Conde de Barcelona]] (sucedido por [[Luís XIV de Francia]] ata [[1652]]), poñendo así ao [[Principado de Cataluña]] baixo soberanía [[Francia|francesa]].<ref>{{cita libro |apelidos=Florensa i Soler |nome=Núria |capítulo=La República Catalana de 1641: un proyecto colectivo revolucionario |título=La declinación de la monarquía hispánica en el siglo XVII |url=http://books.google.cat/books?id=kvU-22-T1lYC&pg=PA102&dq=rep%C3%BAblica+catalana+17+gener+1641&hl=ca&sa=X&ei=ZzOEUZ7YKM3FPY2qgegD&ved=0CDIQ6AEwAA#v=onepage&q=rep%C3%BAblica%20catalana%2017%20gener%201641&f=false |lingua=castelán |editorial=Univ de Castilla La Mancha |data=2004 |páxinas=102 |isbn=8484272966}}</ref><ref>{{cita libro |apelidos=Elliott |nome=John H. |título=La revolta catalana, 1598-1640: Un estudi sobre la decadència d'Espanya |url=http://books.google.cat/books?id=c5FeP34pej4C&pg=PA531&dq=pau+claris+sobirania+francesa&hl=ca&sa=X&ei=dg6IUdfVA8zX7AblvIG4Cw&ved=0CDkQ6AEwAg#v=onepage&q=pau%20claris%20sobirania%20francesa&f=false |lingua=catalán |editorial=Universitat de València |data=2011 |páxinas=530 |isbn=8437086752}}</ref>

=== A batalla de Montjuic ===
[[Ficheiro:Pau Claris i Casademunt.jpg|miniatura|Pau Claris|219x219px]]
O [[26 de xaneiro]] de [[1641]] librouse a batalla de Montjuic contra o exército de Filipe IV, o cal, derrotado, viuse forzado á retirada. Un mes máis tarde morría Pau Claris.

A destitución do conde-duque de Olivares, a presenza do fame e a peste e a promesa de Filipe IV de respectar as institucións catalás puxeron fin á guerra en [[1652]]. Pero iso non significaba a paz total.

Aínda que a [[Guerra dos Trinta Anos]] pechouse co [[Tratado de Westfalia]] de [[1648]], polo cal España perdía parte dos seus dominios no centro de [[Europa]], continuaba a guerra entre Francia e a monarquía hispánica, na que se vían especialmente envolvidos os territorios de [[Cataluña]] alén dos Pireneos. Cando en [[1659]] Luís XIV e Filipe IV asinan a [[Paz dos Pireneos]], este último cede a Francia os territorios pertencentes ao [[condado do Rosellón]] e parte norte do de [[condado de Cerdaña|Cerdaña]], invalidando así as demarcacións establecidas polas Constitucións de Cataluña.

== Século XIX: o pacto federal de Tortosa ==
O [[18 de maio]] de [[1869]] os representantes dos comités republicano-federais de [[Aragón]], [[Cataluña]], [[Valencia]] e [[Baleares]], asinan o [[Pacto Federal de Tortosa]] para traballar conxuntamente para establecer a República federal Española, deixando claro que defendían a unidade de España.<ref>Almirall, Valentí: [http://books.google.cat/books?id=JUYQWR7bAKkC&pg=PA1374&dq=pacte+tortosa&as_brr=3&ei=N0Y_S7G3PIHOzQSDgN2kAg&hl=ca&cd=8#v=onepage&q=pacte%20tortosa&f=false España tal com es]</ref>

Doutra banda, en [[febreiro]] de [[1873]] proclamouse [[Primeira República Española]] de carácter unitario e non federal, sendo o primeiro presidente [[Estanislao Figueras]], no mes de marzo tivo lugar a [[Proclamación do Estado Catalán]] do que [[Baldomer Lostau i Prats]] seria o presidente provisional designado polas catro deputacións catalás para formar un goberno provisional.<ref>{{cita libro |apelidos=Duràn i Solà |nome=Lluís |título=Breu història del catalanisme |url=http://books.google.cat/books?id=PIOZwoTKg_YC&pg=PA19&dq=Baldomer+Lostau+1873&hl=ca&sa=X&ei=meg6UeDuKPCR7Aaq3oGoCw&ved=0CEoQ6AEwBQ#v=onepage&q=Baldomer%20Lostau%201873&f=false |editorial=L'Abadia de Montserrat |data=2009 |volume=vol.1 |páxinas=19 |isbn=8498831741}}</ref> Poucos meses máis tarde, en [[xuño]] de [[1873]], tivo que dimitir debido á crise económica e da división interna no seu propio partido provocada pola Proclamación do Estado Catalán dentro a Federación Española; esta crise interna só puido ser sufocada logo de prometer a disolución do exército a [[Cataluña]]; dimitido Estanislao Figueras, foi substituído por [[Francesc Pi i Margall|Pi i Margall]], e tivo que fuxir a [[Francia]], de onde volveu a final de ano para intentar, sen éxito, recompoñer o fragmentado Partido Federal.

== Século XX ==
=== 1931: Macià ===
[[Ficheiro:Macia 2a tongada scans 003 editora 8 44 1.jpg|miniatura|180px|Francesc Macià]]
O [[14 de abril]] de [[1931]], despois das eleccións municipais que dan a maioría ao seu partido [[Esquerra Republicana de Catalunya|ERC]], [[Francesc Macià]] proclama a República Federada Catalá dentro da República Española desde o balcón da [[Generalitat de Cataluña]].

Esta proclamación preocupa ao goberno provisional da [[Segunda República Española|República]], que o [[17 de abril]] envía en avión a Barcelona aos ministros [[Fernando de los Ríos]], [[Marcelino Domingo]] e [[Lluís Nicolau d'Olwer]]. Despois de tensas conversacións, chégase ao acordo de que o consello formado en Barcelona debía actuar como goberno da [[Generalitat de Cataluña]]. Isto supón a recuperación dun nome histórico no cal ninguén pensara, e que permite resolver o conflito abrindo o camiño a unha nova forma de autonomía catalá.

Máis adiante, cando se fai patente o fracaso do proxecto de Estado Federal, Macià vese obrigado a aceptar un [[Estatuto de autonomía]] para Cataluña. Segue como presidente da Generalitat ata a súa morte en [[1933]].

=== 1934: Companys ===
O [[6 de decembro]] de [[1934]], o presidente da [[Generalitat de Cataluña]], [[Lluís Companys]], volve a proclamar o Estado Catalán dentro da [[Segunda República Española|República española]]. O acontecemento enmarcábase dentro un programa insurreccional de boa parte das esquerdas españolas en contra do goberno republicano presidido por [[Alejandro Lerroux]], o cal pretendía incorporar novos ministros da [[CEDA]], forza política que se consideraba próxima ao [[fascismo]] e que, polo tanto, se temía que atentase en contra dos dereitos sociais e da autonomía catalá.

O intento foi rápidamente abortado polo executivo español, o cal encomendou ao xeneral catalán Batet a represión do alzamento, cousa que conseguiu profesionalmente sen case verter sangue ([[Feitos do seis de outubro]]).

Companys foi detido e encarcerado; o goberno autónomo, suspendido, e todos os seus membros, encarcerados.

Unha vez acabada a [[Guerra Civil Española]] en [[1939]], a Generalitat exíliase. A ditadura militar instaurada como novo goberno nacional, derroga as institucións catalás. O presidente Companys, defensor nesta ocasión da legalidade constitucional republicana, é detido en Francia pola [[Gestapo]]. Aplícaselle a extradición e regresa a España para ser xulgado en consello de guerra, condenado a morte e fusilado no castelo de Montjuic ([[1940]]).

== Século XXI ==

=== 2017: Carles Puigdemont ===
[[Ficheiro:Carles Puigdemont 2016.jpg|miniatura|Carles Puigdemont]]
O [[Referendo sobre a independencia de Cataluña de 2017|1 de outubro de 2017]] levouse a cabo un [[referendo]] en Cataluña, que o goberno central consideraba ilegal, polo que impediu que se celebrase con normalidade co envío de unidades da [[Garda Civil]] e a [[Corpo Nacional de Policía|Policía Nacional]]. Porén, segundo os resultados definitivos o número de votantes foi de 2.286.217, o 43% do censo catalá, dos que o 90'18% estaba a favor da independencia de Cataluña, que foi declarada o 10 de outubro por Carles Puigdemont e suspendida aos poucos segundos a espera dunha mediación co goberno español.

O día [[27 de outubro]] do mesmo ano, votouse no ''[[Parlamento de Cataluña|Parlament]]'' unha declaración de independencia. Tras ausentarse do hemiciclo os deputados de [[Cidadáns-Partido da Cidadanía|Ciutadans]], [[Partit dels Socialistes de Catalunya|PSC]] e [[Partit Popular Català|PP]], procedeuse a unha votación secreta que deu lugar, ás 15:37, á proclamación da República catalá, co voto positivo de 70 deputados, 10 en contra e 2 votos en branco. Minutos despois, no [[Senado de España|Senado]], aprobouse a aplicación do artigo 155 da [[Constitución española de 1978|Constitución]] por 214 votos a favor, 47 en contra e unha abstención.<ref>{{cita novas |título=El Parlament aprueba la República catalana y el Senado responde con el 155 |xornal=[[Público]] |url=http://www.publico.es/politica/directo-catalunya-independencia-1.html |data=27-10-2017 |dataacceso=27-10-2017 |lingua=es}}</ref> Como consecuencia disto, o Goberno de España declarou o cesamento do Goberno catalán, a asunción das súas competencias<ref>{{cita novas |url=http://www.publico.es/politica/saenz-santamaria.html |xornal=Público |título=Todo el poder para Sáenz de Santamaría |data=28-10-2017 |dataacceso=28-10-2017 |lingua=es}}</ref> e a convocatoria de novas eleccións autonómicas para o [[21 de decembro]]<ref>{{cita novas |url=http://www.publico.es/politica/rajoy-anuncia-disuelve-parlament-y-convoca-elecciones-21-diciembre.html |xornal=Público |título=Rajoy cesa al Govern, disuelve el Parlament y convoca elecciones para el 21 de diciembre |data=27-10-2017 |dataacceso=28-10-2017 |lingua=es}}</ref>. Porén, Puigdemon non aceptou o devandito cesamento e fixo un chamamento a opoñerse pacificamente ás decisións gobernamentais<ref>{{cita novas |url=http://www.publico.es/politica/puigdemont-no-admite-cese-y.html |título=Puigdemont no admite su cese y pide una oposición pacífica y perseverante al 155 |data=28-10-2017 |dataacceso=28-10-2017 |lingua=es}}</ref>.

== Notas ==
{{listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Luís XIII de Francia]]
* [[Pau Claris]]
* [[Primeira República Española]]
* [[Segunda República Española]]
* [[Francesc Macià]]
* [[Lluís Companys]]

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Historia de Cataluña]]
[[Categoría:Nacionalismo catalán]]
[[Categoría:Segunda República Española]]

Revisión como estaba o 29 de outubro de 2017 ás 09:52


Este artigo tan só é un bosquexo
 Este artigo é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.

Modelo:País

A República Catalá (en catalán: República Catalana) é un estado declarado unilateralmente na península Ibérica. O Parlamento de Cataluña declaróu a independencia de España no medio de una crise constitucional polo referendo sobre a independencia de Cataluña de 2017.

Ao declararse a independencia, o Senado español activou o artigo 155 da Constitución española de 1978, que permite ao Goberno impoñer un goberno directo sobre Cataluña. Pouco despois, o presidente de España, Mariano Rajoy, disoveu o Parlamento de Cataluña, destituiu o Consello Executivo de Cataluña e convocou unhas elecións para o 21 de decembro de 2017.