Ría de Bilbao

Vista satelital da ría.

Ría de Bilbao.

A ría de Bilbao (tamén coñecida como ría do Nervión ou do Ibaizabal) é a desembocadura que forma o sistema dos ríos Nervión e Ibaizabal, así como os seus últimos afluentes, na súa chegada ao mar Cantábrico, no golfo de Biscaia. Atravesa Bilbao, dividindo a cidade en dúas: á dereita, a Zona vella (ou Sete Rúas) e, á esquerda, o Ensanche.

Pasando a xurisdición de Bilbao, prolóngase 14 km ata a súa desembocadura no mar, no municipio de Santurtzi.

Hidroloxía

As aguas do Nervión-Ibaizabal forman unha ría ao chegar ao nivel do mar, en Bilbao, ata a altura do barrio bilbaíno de Abusu.

Os afluentes que reciben a partir deste punto tamén adoptan a forma de pequenas rías ao desembocar. Son:

• arroio de Bolintxu.
• río Cadagua, que recibe os subafluentes:
  • pantano e río Ordunte.
  • río Herrerías.
  • rio Llanteno-Ibalzibar.
  • rio Arceniega.
  • río Artxola.
  • arroio Otxaran.
  • arroio Ganekogorta.
  • arroio Nocedal.
  • arroio Azordoyaga.
• río Asúa, que recibe os subafluentes:
  • arroio de Derio.
  • arroio de Lujua.
• río Galindo, que recibe os subafluentes:
  • río Castaños.
  • arroio Ballonti.
• río Gobela, que recibe os subafluentes:
  • Eguzkitza.
  • Udondo.

Historia

A historia da agora capital biscaíña e a ría atópanse fortemente ligadas: Bilbao naceu onde a ría comezaba a ser navegable e existía unha ponte que a cruzaba. Os primeiros indicios de poboación rexistráronse no ano 1075, cun grupo de pescadores que se reunían ao redor da pequena igrexa no territorio de Santurtzi. Desde ese momento, comezou un desenvolvemento vertixinoso de actividades comerciais marítimas ao longo da Idade Media, incluída a fundación da vila de Bilbao no 1300 e a de Portugalete en 1322. Nos séculos seguintes, o porto consolidouse como o máis importante centro comercial do Señorío de Biscaia, dirixindo as súas actividades primeiro co resto do continente europeo, e máis tarde coas colonias americanas.

Batalla de Luchana durante a Primeira Guerra Carlista, entre os concellos de Bilbao e Erandio.

No século XIX Bilbao viuse completamente saturada de poboadores e sen superficie cara a onde expandirse. Decidiuse entón iniciar o Ensanche da vila sobre a beira esquerda da ría, engadindo ao municipio o veciño elizate de Abando. Isto foi unha realidade en 1872, baixo a supervisión do arquitecto Severino Achúcarro e os enxeñeiros Pablo de Alzola e Ernesto de Hoffmeyer. O desenvolvemento da industria mineira nos próximos montes de Miribilla e de Triano favoreceu a industria metalúrxica que se instalou na ría, o que significou un poderoso enriquecemento para a rexión.

Ata mediados do século XX, os refugallos, tanto industriais como urbanos, eran arroxados indiscriminadamente ás augas contaminándoas. Desde os anos 80 veñen implementando proxectos de renovación e saneamento que, ademais de purificar as augas, embelecen as súas marxes. O plan de saneamento conseguiu que a taxa de oxigenación sitúese hoxe en torno ao 60%.

A ría converteuse no eixo do desenvolvemento urbanístico e turístico da cidade. A reordenación das zonas abandonadas tras a reconversión industrial, a construción nas súas beiras de boa parte dos novos edificios emblemáticos da vila e a urbanización e creación de paseos nas súas marxes así o testemuñan.

En xuño de 2006 declarouse oficialmente que o 22 de xuño sexa conmemorado, con carácter local e anual, como o "Itsadarra Eguna, Día da Ría".

As marxes

Paseo de Uribitarte (Bilbao).

Outrora as marxes esquerda e dereita do curso inferior da ría, nos arredores de Bilbao, eran opostas en canto ás súas características sociais: a dereita era residencial e a esquerda, industrial e obreira. En Bilbao, a diferenza reside en que mentres a marxe dereita conserva o seu valor histórico, a esquerda, completamente renovada, converteuse no centro económico da cidade, co seu epicentro na Gran Vía de Don Diego López de Haro e a Praza Moyúa. Ambas as beiras experimentaron un desenvolvemento urbano impresionante, con interesantes lugares destinados ao goce de locais e visitantes.

Marxe dereita

Zubizuri.

No termo de Bilbao pódense observar a torre da Catedral de Santiago e a igrexa de San Antón eríxese a metros das augas. Máis adiante atópase o Mercado da Ribera, o Teatro Arriaga, o Concello e o paseo do Campo de Volantín. O edificio da Universidade de Deusto levántase sobre a Avenida das Universidades.

Máis abaixo aparecen os municipios de Erandio e Leioa, que ao longo dos séculos XIX e XX foron perdendo parte do seu chan rural para aloxar industrias e vivendas de obreiros.

En Getxo, o barrio de Itzubaltzeta tivo un similar carácter obreiro, mentres que nos de Neguri e Areeta pódense apreciar algunhas fastuosas mansións da burguesía vasca.

Marxe esquerda

Na beira esquerda, dentro do termo de Bilbao atópanse Abando, Indautxu e Zorrotza.

A estación de Santander, os paseos de Uribitarte e Abandoibarra son percorridos polo seu ecolóxico tranvía eléctrico e chegan ao inconfundible Museo Guggenheim Bilbao, símbolo da nova era que atravesa a cidade. Máis adiante, o complexo centro comercial Zubiarte ofrece compras, gastronomía e salas de cine. O Palacio Euskalduna despois, e máis tarde luxosos hoteis como o hotel Meliá de Bilbao e parques. Para rematar, o Museo Marítimo Ría de Bilbao ofrece exposicións referentes ao pasado ligado ao mar da vila.

Máis ao norte atópanse os municipios de Barakaldo, Sestao e Portugalete e, na desembocadura, Santurtzi e Zierbena.

Panorámica da marxe esquerda, co Museo Guggenheim no centro.

Inundacións

A situación da vila de Bilbao nun meandro do río encaixado entre montañas converteuna en vulnerable ás numerosas crecidas que tivo na súa historia, sufrindo varias inundacións (aguaduchus no dialecto local).

A última de gravidade ocorreu en agosto de 1983: o Nervión, do mesmo xeito que outros ríos da cornixa cantábrica, sufriu graves crecidas logo de fortes tormentas, cun caudal de 600 l por m², equivalente a unha capa de auga de 60 cm. O 26 de agosto a ría desbordouse en plena Semana Grande de Bilbao. A auga alcanzou os tres metros nalgúns puntos de Basauri e ata cinco en Bilbao. Máis dun centenar de municipios declaráronse zona catastrófica no País Vasco, Cantabria, Navarra e Burgos; 34 persoas perderon a vida por mor das riadas e cinco permanecen desaparecidas. Tamén se calcula que as perdas monetarias alcanzaron os 60.000 millóns das antigas pesetas (50.000.000€) en Bilbao e 200.000 millóns de pesetas (163.000.000€) no País Vasco.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Ría Bilbao 2000 (en castelán)
• Sitio Oficial do Concello de Bilbao (en castelán)
• Ría de Bilbao desde Google Maps (en castelán)