Confederación muisca: Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva

← Edición máis vella Edición máis nova →

Contido eliminado Contido engadido

En liña

Revisión como estaba o 17 de xuño de 2016 ás 09:22

A Confederación muisca foi o tipo de organización político-administrativa que agrupou ós muiscas no territorio central da actual República de Colombia antes da invasión española. As catro unidades político-territoriais confederadas foron: o Zipazgo de Bacatá, o Zacazgo de Hunza, o territorio sagrado de Iraca e o territorio sagrado de Tundama, ademais dun grupo de territorios autónomos.

A Confederación xurdiu cara o 1450 e subsistiu até aproximadamente o 1541, ó consolidarse a conquista española das nacións chibchas no territorio central colombiano. Abranguía dende o río Chicamocha, polo norte, até o páramo de Sumapaz, polo sur, e dende Vélez, Facatativá e Zipacón, polo oeste, até a Cordilleira Oriental, veciña coas chairas de Meta e o Casanare, polo leste.^[1]

Xerarquía social

Os muiscas estimaban moito a pureza do sangue, polo que as familias nobres procuraban non mesturarse xamais cos plebeos, e menos aínda cos pobos das terras quentes, ós que consideraban bárbaros e inferiores.^[2] No seo de todas as familias muiscas se aplicaba o sistema de sucesión matrilineal, e o zipa só nomeaba novos uzaques cando non había ningún herdeiro natural, en cuxo caso nomeaba a un xeneral dos güechas.^[3]

No muysccubun hai un amplo vocabulario para designar os rangos de xerarquía, organizada, en termos xerais, da seguinte maneira:

Zipa ou Zaque: Gobernante absoluto do Zipazgo ou do Zacazgo.
Psihipqua: Príncipe de sangue (herdeiro do trono).
Uzaque: Nobre de sangue pura con poder feudatario e poder militar.
Zibyntyba: Capitán maior, gobernante dunha parcialidade territorial intermedia coñecida como Zybyn.
Tybarague: Capitán menor, gobernante dunha parcialidade territorial menor coñecida como Uta.
Chyquy: Sacerdote muisca.
Pabahue: Amo e señor.
Uaia: Ama e señora.
Paba: Literalmente: "pai", pero tamén designaba a alguén con autoridade sobre outras persoas.
Hue: Señor, ou xefe.
Güecha: Guerreiro.
Cupqua: Vasalo.
Ubata: Servo comisionado para algunha misión especial.
Tyuquyne: Mensaxeiro.
Chuta: Criado.
Bospquaoa: Criado do servizo doméstico.

Notas

↑ Uricoechea, Ezequiel. Gramática de la lengua muisca. Introducción. París, 1871.
↑ Restrepo, Vicente. Los chibchas antes de la conquista española. (Bogotá, Imprenta de la Luz, 1895) Capítulo VIII
↑ Uricoechea, Ezequiel. Gramática, vocabulario, catecismo y devocionario de la lengua chibcha. (París, Maison Neuve, 1871) Introducción, p. XXVIII

Véxase tamén

Bibliografía

Enciclopedia de Colombia. (Editorial Océano. Tomo 2. Barcelona, España 2002).
Enciclopedia Colombia a su Alcance. (Espasa Siglo XXI. Tomo 1 Bogotá, Colombia 2003).
Historia de Colombia. Tomo 1 (Zamora Editores, Bogotá, Colombia 2003).
Gran Enciclopedia de Colombia Temática. (Tomos 1 y 11 Círculo de Lectores, Bogotá, Colombia 1994).
Fundación Misión Colombia: HISTORIA DE BOGOTÁ, Conquista y Colonia. (Tomo 1 Salvat-Villegas editores, Bogotá, Colombia 1989).

[1] Uricoechea, Ezequiel. Gramática de la lengua muisca. Introducción. París, 1871.

[Restrepo-2] Restrepo, Vicente. Los chibchas antes de la conquista española. (Bogotá, Imprenta de la Luz, 1895) Capítulo VIII

[Uricoechea-3] Uricoechea, Ezequiel. Gramática, vocabulario, catecismo y devocionario de la lengua chibcha. (París, Maison Neuve, 1871) Introducción, p. XXVIII

[1]

[2]

[3]

@@ Liña 2: / Liña 2: @@
 A Confederación xurdiu cara o [[1450]] e subsistiu até aproximadamente o [[1541]], ó consolidarse a [[conquista española das nacións chibchas]] no territorio central colombiano. Abranguía dende o [[río Chicamocha]], polo norte, até o [[páramo de Sumapaz]], polo sur, e dende [[Vélez, Santander|Vélez]], [[Facatativá]] e [[Zipacón]], polo oeste, até a Cordilleira Oriental, veciña coas chairas de [[Meta, Colombia|Meta]] e o [[Casanare]], polo leste.<ref>Uricoechea, Ezequiel. ''Gramática de la lengua muisca''. Introducción. París, 1871.</ref>
+== Xerarquía social ==
+Os [[pobo muisca|muiscas]] estimaban moito a pureza do sangue, polo que as familias nobres procuraban non mesturarse xamais cos plebeos, e menos aínda cos pobos das terras quentes, ós que consideraban bárbaros e inferiores.<ref name="Restrepo">Restrepo, Vicente. ''Los chibchas antes de la conquista española''. (Bogotá, Imprenta de la Luz, 1895) Capítulo VIII</ref> No seo de todas as familias muiscas se aplicaba o sistema de sucesión matrilineal, e o [[zipa]] só nomeaba novos uzaques cando non había ningún herdeiro natural, en cuxo caso nomeaba a un xeneral dos [[güecha]]s.<ref name="Uricoechea">Uricoechea, Ezequiel. ''Gramática, vocabulario, catecismo y devocionario de la lengua chibcha''. (París, Maison Neuve, 1871) Introducción, p. XXVIII</ref>
+No [[Lingua muisca|muysccubun]] hai un amplo vocabulario para designar os rangos de xerarquía, organizada, en termos xerais, da seguinte maneira:
+[[Ficheiro:BOG 04 2012 Museo de Oro 1212.JPG|miniatura|280x280px|Algúns ornamentos dun [[Gobernantes muiscas|gobernante muisca]] en el [[Museo do Ouro de Bogotá]].]]
+# '''Zipa''' ou '''Zaque''': Gobernante absoluto do [[Zipa|Zipazgo]] ou do [[Zaque|Zacazgo]].
+# '''Psihipqua''': Príncipe de sangue (herdeiro do trono).
+# '''Uzaque''': Nobre de sangue pura con poder feudatario e poder militar.
+# '''Zibyntyba''': Capitán maior, gobernante dunha parcialidade territorial intermedia coñecida como Zybyn.
+# '''Tybarague''': Capitán menor, gobernante dunha parcialidade territorial menor coñecida como Uta.
+# '''Chyquy''': Sacerdote muisca.
+# '''Pabahue''': Amo e señor.
+# '''Uaia''': Ama e señora.
+# '''Paba''': Literalmente: "pai", pero tamén designaba a alguén con autoridade sobre outras persoas.
+# '''Hue''': Señor, ou xefe.
+# '''Güecha''': Guerreiro.
+# '''Cupqua''': Vasalo.
+# '''Ubata''': Servo comisionado para algunha misión especial.
+# '''Tyuquyne''': Mensaxeiro.
+# '''Chuta:''' Criado.
+# '''Bospquaoa''': Criado do servizo doméstico.
 == Notas ==