Wikipedia:Ligazóns mortas

Ó igual que moitas outras grandes páxinas web, a Wikipedia sofre o fenómeno coñecido como ligazóns mortas ou podremia de ligazóns (inglés: link rot). As ligazóns externas, habitualmente empregadas como referencias e citas, pasan a ser gradualmente irrelevantes ou rotas (tamén chamadas mortas), segundo as webs ligadas desaparecen, cambian o seu contido ou trasládanse de dominio ou dirección. Isto presenta unha ameaza para a fiabilidade da Wikipedia e para os métodos de citar as fontes.

O esforzo requirido para previr as ligazóns mortas é significativamente menor que o esforzo requirido para reparar ou mitigar unha ligazón morta. Polo tanto, a prevención das ligazóns mortas fortaleze a enciclopedia. Esta páxina fornece estratexias e métodos para previr as ligazóns mortas antes de que aparezan, incluíndo o uso de servizos de arquivo web e o uso correcto dos modelos de citas. Recoméndase tamén engadir unha ligazón de arquivo como parte de cada referencia web, ou enviar a URL referenciada para o seu arquivo, no momento en que se crea ou actualiza unha referencia.

Porén, as ligazóns mortas non poden previrse sempre, polo que tamén se explica nesta páxina como mitigar este problema atopando ligazóns arquivadas previamente e outras fontes alternativas. Non se debe eliminar información referenciada soamente porque a URL da fonte non estea xa dispoñible. A verificabilidade non require que tódala información referenciada inclúa unha ligazón dispoñible, nin require que a fonte estea publicada en liña. Agás as URLs das seccións de ligazóns externas non usadas para referenciar contido nos artigos, non se debe eliminar unha URL soamente polo feito de que non estea xa dispoñible.

Previr as ligazóns mortas

Ó escribir e desenvolver un artigo, pódense previr as ligazóns mortas de varias formas. A primeira forma é evitar as URLs baleiras, indicando o título, autor, editorial, data e calquera outra información relevante da fonte. Así, se a ligazón deixa de funcionar a información engadida poderá axudar ós futuros Wikipedistas a localizar unha nova fonte para o texto orixinal, ben en liña ou ben nunha copia impresa. Isto resulta moi complicado ou imposible cunha URL baleira illada que non achega información adicional da fonte de información.

Servizos de arquivo web

Outro método para previr as ligazóns mortas é o uso de servizos de arquivo web. Os dous servizos deste tipo máis populares e habitualmente empregados son Wayback Machine, e WebCite. Estes servizos recollen e preservan páxinas web para uso futuro aínda cando a web orixinal deixa de estar dispoñible ó trasladarse, modificarse ou borrarse. O arquivo web resulta especialmente importante ó citar páxinas webs que sexan pouco estables ou propensas a cambios, como webs de novas puntuais ou páxinas mantidas por organizacións con problemas económicos. Unha vez obtida a URL da versión arquivada da páxina web, usa os parámetros |url-arquivo= e |data-arquivo= no modelo de citas empregado para indicala. O modelo incorporará automaticamente a ligazón arquivada na referencia:

{{cita web|url=http://www.freakonomics.com/2008/01/24/wall-street-journal-paywall-sturdier-than-suspected/ |título=Wall Street Journal Paywall Sturdier Than Suspected |apelidos=Dubner |nome=Stephen J. |editorial=The New York Times Company |data=24 de xaneiro de 2008 |data-acceso=28 de outubro de 2009|lingua=en}}

• Dubner, Stephen J. (24 de xaneiro de 2008). "Wall Street Journal Paywall Sturdier Than Suspected" (en inglés). The New York Times Company. Consultado o 28 de outubro de 2009. 

{{cita web |url=http://www.freakonomics.com/2008/01/24/wall-street-journal-paywall-sturdier-than-suspected/ |título=Wall Street Journal Paywall Sturdier Than Suspected |apelidos=Dubner |nome=Stephen J. |editorial=The New York Times Company |date=24 de xaneiro de 2008 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20110815224523/http://www.freakonomics.com/2008/01/24/wall-street-journal-paywall-sturdier-than-suspected/ |data-arquivo=15 de agosto de 2011|lingua=en}}

• Dubner, Stephen J. (24 de xaneiro de 2008). "Wall Street Journal Paywall Sturdier Than Suspected" (en inglés). The New York Times Company. Arquivado dende o orixinal o 15 de agosto de 2011. 

Porén, non todas as páxinas webs poden arquivarse. Os webmasters e editoriais poden usar un estándar de exclusión de robots no seu dominio que non permite este arquivo, ou basearse en JavaScript, Flash ou outros códigos complexos que non resultan doados de copiar. Nestes casos poden existir métodos alternativos para preservar os datos.

Métodos alternativos

A maioría dos modelos de citas teñen un parámetro |cita= que pode empregarse para almacenar citas de texto da fonte referenciada. Isto pode usarse para almacenar unha cantidade limitada de texto da fonte dentro do modelo de citas. Isto pode ser especialmente útil para fontes que non poden ser arquivadas polos servizos de arquivo web.

{{cita web |url=http://freakonomics.blogs.nytimes.com/2008/01/24/wall-street-journal-paywall-sturdier-than-suspected/ |título=Wall Street Journal Paywall Sturdier Than Suspected |apelidos=Dubner |nome=Stephen J. |editorial=The New York Times Company|data=24 de xaneiro de 2008 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20080430085418/http://freakonomics.blogs.nytimes.com/2008/01/24/wall-street-journal-paywall-sturdier-than-suspected/ |data-arquivo=30 de abril de 2008 |cita=''...the Wall Street Journal will not, as has been widely speculated, tear down its paywall entirely...''|lingua=en}}

• Dubner, Stephen J. (24 de xaneiro de 2008). "Wall Street Journal Paywall Sturdier Than Suspected" (en inglés). The New York Times Company. Arquivado dende o orixinal o 30 de abril de 2008. ...the Wall Street Journal will not, as has been widely speculated, tear down its paywall entirely... 

Ó usar o parámetro |cita= débese escoller o material máis breve e relevante posible que preserver o contexto da referencia. Almacenar o texto completo da fonte non é axeitado baixo a licenza da Wikipedia, polo que só se deben escoller as porcións de texto máis importantes para apoiar a información incluída no artigo. Unha cita tamén pode axudar na procura de versións alternativas da fonte no caso de que a orixinal deixe de estar dispoñible. Cando sexa posible, os materiais relevantes que estean no dominio público poden copiarse tamén ó Wikisource para futuras consultas.

Reparar unha ligazón morta

Procura nunha web concreta

É habitual que as páxinas webs se trasladen dentro dunha web concreta, debido a migracións de servidor ou mantemento e cambios do sitio web. Un índice web ou unha característica de procura específica na propia web adoitan ser útiles para procurar a páxina movida.

Motores de busca

Unha procura nun motor de busca usando o título dunha páxina pode tamén axudar a atopar dita páxina. Unha procura na web do exemplo anterior (usando Google, Yahoo ou outros motores de busca) pode facerse dalgunha destas formas:

site:freakonomics.blogs.nytimes.com/ "Wall Street Journal Paywall Sturdier Than Suspected"

site:nytimes.com/ "Wall Street Journal Paywall Sturdier Than Suspected"

"Wall Street Journal Paywall Sturdier Than Suspected"

Da mesma forma, unha procura dalgunhas das compoñentes da ligazón morta eliminando os símbolos de puntuación pode ter éxito, e as procuras usando unha sub-cadea única ou particular dunha URL poden tamén dar resultados positivos.

Arquivos de internet

Check for archived versions of the page in the archiving services. If you find an archived version of the dead link, double-check to make sure that citation still supports the article text. It is also a good idea to consult the access date of the citation (if it was specified, or a history search for when it was added) to see how contemporaneous this archived version is to the link when it was cited.

The following archiving services are considered to be reliable:

• Wayback Machine at https://archive.org/web/
• Internet Archive at https://archive.org/
• WebCite at http://www.webcitation.org/query
• UK Government Web Archive at http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/

The Mementos interface allows you to search multiple archiving services for archived versions of some pages with a single request using the Memento protocol. Unfortunately, the Mementos webpage interface removes any parameters which are included with the URL. If the URL contains a "?" it is unlikely to work properly when entered manually without changes. When entering the URL into the Mementos interface manually, the most common change needed is to change "?" to "%3F". While making only this change will not be sufficient in all cases, it will work most of the time. The bookmarklet in the table below will properly encode URLs such that searches will work. Mementos looks like it is, or at least will be, very convenient. However, if archives are not found at Mementos, it should not be the only site checked. Mementos can sometimes return no results when archives exist at sites which it normally includes. An example of this is trying to find archives of Battle of the Atlantic. Modelo:As of, Archive.org reports it has 63 or 64 archives (https, http). Mementos reports 0 archives (https, http). Mementos usually finds archives at Archive.org, but sometimes Mementos does not even when archives exist. If you try Mementos first, don't assume that there really are no archives if Mementos reports that there are none.

There are many Internet archive projects in existence.

When multiple archive dates are available, try to use the one that is most likely to be the contents of the page seen by the editor who entered the reference on the |accessdate=. If that parameter is not specified, a search of the article's revision history can be performed to determine when the link was added to the article.

View the archive to verify that it contains valid page information. Sometimes archives are actually archives of the fact that the link is dead, or that the archiving failed. If this is the case, try using an archive from a different date. Usually dates closer to the time the link was placed in the Wikipedia page, or earlier, are more likely to show valid information. Different archiving sites should also be tried.

For most citation templates, archives are entered using the |archiveurl=, |archivedate= and |deadurl= parameters. The primary link is automatically switched to the archive when |deadurl=yes. This retains the original link location for reference.

Bookmarklets to check common archive sites for archives of the current page
(all open in a new tab or window)

Archive site	Bookmarklet
Archive.org	javascript:void(window.open('https://web.archive.org/web/*/'+location.href))
UKGWA	javascript:void(window.open('http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/*/'+location.href))
WebCite	javascript:void(window.open('http://www.webcitation.org/query.php?url='+location.href))
Wikiwix	javascript:void(window.open('http://archive.wikiwix.com/cache/?url='+location.href))
Mementos interface	javascript:void(window.open('http://www.webarchive.org.uk/mementos/search/'+encodeURIComponent(location.href)+'?referrer='+encodeURIComponent(document.referrer)))

The following archiving services are not permitted on the English Wikipedia:

• archive.is See WP:Archive.is RFC and WP:Archive.is RFC 3 for more information.

Mitigating a dead link

At times, all attempts to repair the link will be unsuccessful. In that event, consider finding an alternate source so that the loss of the original does not harm the verifiability of the article. Alternate sources about broad topics are usually easily located. A simple search engine query might locate an appropriate alternative, but be extremely careful to avoid citing mirrors and forks of Wikipedia itself, which would violate Wikipedia:Verifiability.

Sometimes, finding an appropriate source is not possible, or would require more extensive research techniques, such as a visit to a library or the use of a subscription-based database. If that is the case, consider consulting with Wikipedia editors at Wikipedia:WikiProject Resource Exchange, the Wikipedia:Village pump, or Wikipedia:Help desk. Also, consider contacting experts or other interested editors at a relevant WikiProject.

Keeping dead links

A dead, unarchived source URL may still be useful. Such a link indicates that information was (probably) verifiable in the past, and the link might provide another user with greater resources or expertise with enough information to find the reference. It could also return from the dead. With a dead link, it is possible to determine if it has been cited elsewhere, or to contact the person originally responsible for the source. For example, one could contact the Yale Computer Science department if http://www.cs.yale.edu/~EliYale/Defense-in-Depth-PhD-thesis.pdf^{[Ligazón morta]} were dead. Place {{dead link}} after the dead URL and just before the </ref> tag if applicable, leaving the original link intact. Placing {{dead link}} auto-categorizes the article into Articles with dead external links project category, and into specific monthly date range category based on |date= parameter. Do not delete a URL just because it has been tagged with {{dead link}} for a long time.