Dalai Lama: Diferenzas entre revisións
engado máis da en.wiki |
Sen resumo de edición |
||
Liña 4: | Liña 4: | ||
'''Dalai Lama''',<ref name=ddef>{{cita web |url=http://dictionary.reference.com/browse/dalai%20lama |título=Define Dalai lama |editor=Dictionary.com |dataacceso=12 de marzo de 2014}}</ref><ref name=ddef1>{{cita web|título=Definition of Dalai Lama in English|url=http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/Dalai-Lama|editor=Oxford Dictionaries|dataacceso=2 de maio de 2015}}</ref> é un [[monxe]] da escola [[Gelug]] ou "Sombreiro Amarelo" do [[budismo tibetano]],<ref>{{cita web|autor1=Dr Alexander Berzin|título=Special Features of the Gelug Tradition - para. on Administration|url=http://www.berzinarchives.com/web/en/archives/study/comparison_buddhist_traditions/tibetan_traditions/special_features_gelug_tradition.html|web=The Buddhist Archives of Dr Alexander Berzin|editor=Berzin Archives|dataacceso=8 de maio de 2015|data=novembro de 2014}}</ref> a máis nova das escolas do budismo tibetano<ref>Schaik, Sam van. ''Tibet: A History''. Yale University Press 2011, page 129, "Gelug: the newest of the schools of Tibetan Buddhism".</ref> fundada por [[Je Tsongkhapa]]. O décimo cuarto e actual Dalai Lama é [[Tenzin Gyatso]]. |
'''Dalai Lama''',<ref name=ddef>{{cita web |url=http://dictionary.reference.com/browse/dalai%20lama |título=Define Dalai lama |editor=Dictionary.com |dataacceso=12 de marzo de 2014}}</ref><ref name=ddef1>{{cita web|título=Definition of Dalai Lama in English|url=http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/Dalai-Lama|editor=Oxford Dictionaries|dataacceso=2 de maio de 2015}}</ref> é un [[monxe]] da escola [[Gelug]] ou "Sombreiro Amarelo" do [[budismo tibetano]],<ref>{{cita web|autor1=Dr Alexander Berzin|título=Special Features of the Gelug Tradition - para. on Administration|url=http://www.berzinarchives.com/web/en/archives/study/comparison_buddhist_traditions/tibetan_traditions/special_features_gelug_tradition.html|web=The Buddhist Archives of Dr Alexander Berzin|editor=Berzin Archives|dataacceso=8 de maio de 2015|data=novembro de 2014}}</ref> a máis nova das escolas do budismo tibetano<ref>Schaik, Sam van. ''Tibet: A History''. Yale University Press 2011, page 129, "Gelug: the newest of the schools of Tibetan Buddhism".</ref> fundada por [[Je Tsongkhapa]]. O décimo cuarto e actual Dalai Lama é [[Tenzin Gyatso]]. |
||
O Dalai Lama é considerado sucesor dunha liña de [[tulku]]s,<ref name="ddef" /> é dicir, encarnacións de [[Avalokiteśvara]],<ref name="ddef1" /> o Bodhisattva da Compaixón.<ref name=NW>{{cita web|author1=Peter Popham|título=Relentless: The Dalai Lama's Heart of Steel|url=http://www.newsweek.com/2015/02/06/relentless-dalai-lama-heart-steel-302768.html|editor=Newsweek magazine|data=29 de xaneiro de 2015|}}</ref> O nome é unha combinación da palabara [[Lingua mongol|mongol]] ''dalai'' |
O Dalai Lama é considerado sucesor dunha liña de [[tulku]]s,<ref name="ddef" /> é dicir, encarnacións de [[Avalokiteśvara]],<ref name="ddef1" /> o Bodhisattva da Compaixón.<ref name=NW>{{cita web|author1=Peter Popham|título=Relentless: The Dalai Lama's Heart of Steel|url=http://www.newsweek.com/2015/02/06/relentless-dalai-lama-heart-steel-302768.html|editor=Newsweek magazine|data=29 de xaneiro de 2015|}}</ref> O nome é unha combinación da palabara [[Lingua mongol|mongol]] ''dalai'' que significa "océano" e a palabra tibetana བླ་མ་ (''bla-ma) "mestre, mentor". A palabra tibetana "lama" correspóndese coa palabra [[Lingua sánscrita|sánscrita]] "[[gurú]]".<ref name="brit">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/328400/lama "lama"] da [[Encyclopædia Britannica]]</ref> |
||
Dende 1642 até a década de 1950 (agás dende 1705 a 1750), o Dalai Lamas ou o seu [[rexente]] dirixiu o Goberno Tibetano ou [[Ganden Phodrang]] que domina a [[meseta tibetana]] dende [[Lhasa]] con diversos graos de [[autonomía]]. Este goberno foi, polo xeral, suxeito de patronazgo e protección dos reis mongois dos khanatos de [[Khanato de Khoshut|Khoshut]] e [[Khanato de Dzungar|Dzungar]] (1642-1720) e dos emperadores manchús da [[Dinastía Qing]] (1720-1912).<ref>{{cita libro|autor1=Smith, Warren W. Jr.|título=Tibetan Nation: A History of Tibetan Nationalism and Sino-Tibetan Relations|data=1997|editor=HarperCollins|localización=Nova Deli|isbn=0813331552|páxinas=107–149}}</ref> |
|||
Os budistas tibetanos consideran que os Dalai Lama son emanacións do [[Buddha]] [[Avalokiteśvara]], aínda que non é un mestre Buddha senón un [[Bodhisattva]], é o patrón do [[Tíbet]] e crese que, tras a súa morte, a súa conciencia sutil tarda un intervalo de corenta e nove días, polo menos, para nacer de novo nun neno que xa desde o seu nacemento pode dar sinais do seu carácter especial. Avalokiteśvara é unha deidade importante para o budismo tibetano e é considerado nos ensinos vajrayāna como un buda. En cambio, para os ensinos mahāyāna é visto máis ben como un bodhisattva de elevado nivel. |
Os budistas tibetanos consideran que os Dalai Lama son emanacións do [[Buddha]] [[Avalokiteśvara]], aínda que non é un mestre Buddha senón un [[Bodhisattva]], é o patrón do [[Tíbet]] e crese que, tras a súa morte, a súa conciencia sutil tarda un intervalo de corenta e nove días, polo menos, para nacer de novo nun neno que xa desde o seu nacemento pode dar sinais do seu carácter especial. Avalokiteśvara é unha deidade importante para o budismo tibetano e é considerado nos ensinos vajrayāna como un buda. En cambio, para os ensinos mahāyāna é visto máis ben como un bodhisattva de elevado nivel. |
||
Tras a morte do Dalai Lama, o [[Panchen Lama]] encárgase de recoñecer a súa reencarnación, ou [[tulku]] (normalmente un neno) por estes sinais, quen pasará a ser o novo Dalai Lama. Á súa vez, o Dalai Lama debe recoñecer á reencarnación do Panchen Lama tras a morte deste. |
Tras a morte do Dalai Lama, o [[Panchen Lama]] encárgase de recoñecer a súa reencarnación, ou [[tulku]] (normalmente un neno) por estes sinais, quen pasará a ser o novo Dalai Lama. Á súa vez, o Dalai Lama debe recoñecer á reencarnación do Panchen Lama tras a morte deste. |
||
⚫ | Tradicionalmente, o '''Dalai Lama''' foi o líder espiritual e temporal do [[Tíbet]]; [[Tenzin Gyatso]], actualmente no exilio, tras a ocupación e anexión forzada por parte da [[China]] maoísta, abandonou a preeminencia política tradicional, e creou un Ministro presidente do Kashag (gabinete), elixido por sufraxio universal. Tamén Indicou que a institución podería ser abolida no futuro e que o próximo Dalai Lama se podería atopar fóra do Tíbet ou ser unha muller<ref>[http://www.newser.com/story/13544/next-dalai-lama-may-be-female.html "Next Dalai Lama May Be Female"], artigo en ''Newser'' {{en}}.</ref>. O goberno chinés reclámase como o único autorizado para escoller o vindeiro Dalai Lama<ref>[http://www.tricycle.com/blog/chinese-government-we-will-choose-next-dalai-lama "Chinese Government: We Will Choose Next Dalai Lama"] from ''[[Tricycle: The Buddhist Review]]'' {{en}}</ref> |
||
=== Lista de Dalai Lama === |
=== Lista de Dalai Lama === |
||
Liña 48: | Liña 48: | ||
Tamén houbo un Dalai Lama non recoñecido, [[Ngawang Yeshey Gyatso]], declarado o [[28 de xuño]] de [[1707]], cando contaba con 25 anos de idade, por [[Lha-bzang Khan]] como o "verdadeiro" 6º Dalai Lama – porén, nunca foi aceptado como tal pola maior parte da poboación.<ref name="Stein 1972, p. 85">Stein (1972), p. 85.</ref><ref>Chapman, F. Spencer. (1940). ''Lhasa: The Holy City'', p. 127. Readers Union Ltd. London.</ref><ref name="Mullin276">Mullin 2001, p. 276</ref> |
Tamén houbo un Dalai Lama non recoñecido, [[Ngawang Yeshey Gyatso]], declarado o [[28 de xuño]] de [[1707]], cando contaba con 25 anos de idade, por [[Lha-bzang Khan]] como o "verdadeiro" 6º Dalai Lama – porén, nunca foi aceptado como tal pola maior parte da poboación.<ref name="Stein 1972, p. 85">Stein (1972), p. 85.</ref><ref>Chapman, F. Spencer. (1940). ''Lhasa: The Holy City'', p. 127. Readers Union Ltd. London.</ref><ref name="Mullin276">Mullin 2001, p. 276</ref> |
||
== Futuro da posición == |
|||
⚫ | Tradicionalmente, o '''Dalai Lama''' foi o líder espiritual e temporal do [[Tíbet]]; [[Tenzin Gyatso]], actualmente no exilio, tras a ocupación e anexión forzada por parte da [[China]] maoísta, abandonou a preeminencia política tradicional, e creou un Ministro presidente do Kashag (gabinete), elixido por sufraxio universal. Tamén Indicou que a institución podería ser abolida no futuro e que o próximo Dalai Lama se podería atopar fóra do Tíbet ou ser unha muller<ref>[http://www.newser.com/story/13544/next-dalai-lama-may-be-female.html "Next Dalai Lama May Be Female"], artigo en ''Newser'' {{en}}.</ref>. O goberno chinés reclámase como o único autorizado para escoller o vindeiro Dalai Lama.<ref>[http://www.tricycle.com/blog/chinese-government-we-will-choose-next-dalai-lama "Chinese Government: We Will Choose Next Dalai Lama"] from ''[[Tricycle: The Buddhist Review]]'' {{en}}</ref> |
||
== Notas == |
== Notas == |
Revisión como estaba o 23 de outubro de 2015 ás 21:33
Atención: Este artigo ou apartado precisa dun traballo de revisión.
Cando os problemas se resolvan, retire esta mensaxe, pero non quite esta mensaxe ata que estea todo solucionado. De ser posible, sería mellor substituír este marcador por outro máis específico. (Desde maio de 2014) |
Dalai Lama,[1][2] é un monxe da escola Gelug ou "Sombreiro Amarelo" do budismo tibetano,[3] a máis nova das escolas do budismo tibetano[4] fundada por Je Tsongkhapa. O décimo cuarto e actual Dalai Lama é Tenzin Gyatso.
O Dalai Lama é considerado sucesor dunha liña de tulkus,[1] é dicir, encarnacións de Avalokiteśvara,[2] o Bodhisattva da Compaixón.[5] O nome é unha combinación da palabara mongol dalai que significa "océano" e a palabra tibetana བླ་མ་ (bla-ma) "mestre, mentor". A palabra tibetana "lama" correspóndese coa palabra sánscrita "gurú".[6]
Dende 1642 até a década de 1950 (agás dende 1705 a 1750), o Dalai Lamas ou o seu rexente dirixiu o Goberno Tibetano ou Ganden Phodrang que domina a meseta tibetana dende Lhasa con diversos graos de autonomía. Este goberno foi, polo xeral, suxeito de patronazgo e protección dos reis mongois dos khanatos de Khoshut e Dzungar (1642-1720) e dos emperadores manchús da Dinastía Qing (1720-1912).[7]
Os budistas tibetanos consideran que os Dalai Lama son emanacións do Buddha Avalokiteśvara, aínda que non é un mestre Buddha senón un Bodhisattva, é o patrón do Tíbet e crese que, tras a súa morte, a súa conciencia sutil tarda un intervalo de corenta e nove días, polo menos, para nacer de novo nun neno que xa desde o seu nacemento pode dar sinais do seu carácter especial. Avalokiteśvara é unha deidade importante para o budismo tibetano e é considerado nos ensinos vajrayāna como un buda. En cambio, para os ensinos mahāyāna é visto máis ben como un bodhisattva de elevado nivel.
Tras a morte do Dalai Lama, o Panchen Lama encárgase de recoñecer a súa reencarnación, ou tulku (normalmente un neno) por estes sinais, quen pasará a ser o novo Dalai Lama. Á súa vez, o Dalai Lama debe recoñecer á reencarnación do Panchen Lama tras a morte deste.
Lista de Dalai Lama
Ao longo da historia téñense recoñecido 14 reencarnacións do Dalai Lama:
Nome | Imaxe | Vida[8] | Recoñecido | Entronizamento | Tibetano/Wylie | Pinyin tibetano/Chinés | Escrituras alternativas | Lugar de nacemento[8] | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Gendun Drup | Ficheiro:1stDalaiLama.jpg | 1391–1474 | – | N/A[9] | དགེ་འདུན་འགྲུབ་ dge 'dun 'grub |
Gêdün Chub 根敦朱巴 |
Gedun Drub Gedün Drup |
Shabtod (U-tsang) |
2 | Gendun Gyatso | Ficheiro:2Dalai.jpg | 1475–1542 | – | N/A[9] | དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་ dge 'dun rgya mtsho |
Gêdün Gyaco 根敦嘉措 |
Gedün Gyatso Gendün Gyatso |
Tanag Segme (U-tsang) |
3 | Sonam Gyatso | Ficheiro:3rdDalaiLama2.jpg | 1543–1588 | ? | 1578 | བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་ bsod nams rgya mtsho |
Soinam Gyaco 索南嘉措 |
Sönam Gyatso | Tolung (U-tsang) |
4 | Yonten Gyatso | 1589–1617 | ? | 1603 | ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་ yon tan rgya mtsho |
Yoindain Gyaco 雲丹嘉措 |
Yontan Gyatso, Yönden Gyatso | Mongolia | |
5 | Ngawang Lobsang Gyatso | 1617–1682 | 1618 | 1622 | བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་ blo bzang rgya mtsho |
Lobsang Gyaco 羅桑嘉措 |
Lobzang Gyatso Lopsang Gyatso |
Chingwar Taktse (U-tsang) | |
6 | Tsangyang Gyatso | 1682–1706 | 1688 | 1697 | ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་ tshang dbyangs rgya mtsho |
Cangyang Gyaco 倉央嘉措 |
Tsañyang Gyatso |
Mon Tawang, India | |
7 | Kelzang Gyatso | 1708–1757 | ? | 1720 | བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་ bskal bzang rgya mtsho |
Gaisang Gyaco 格桑嘉措 |
Kelsang Gyatso Kalsang Gyatso |
Lithang (Kham) | |
8 | Jamphel Gyatso | Ficheiro:8thDalaiLama.jpg | 1758–1804 | 1760 | 1762 | བྱམས་སྤེལ་རྒྱ་མཚོ་ byams spel rgya mtsho |
Qambê Gyaco 強白嘉措 |
Jampel Gyatso Jampal Gyatso |
Thobgyal (U-tsang) |
9 | Lungtok Gyatso | Ficheiro:9thDalaiLama.jpg | 1805–1815 | 1807 | 1808 | ལུང་རྟོགས་རྒྱ་མཚོ་ lung rtogs rgya mtsho |
Lungdog Gyaco 隆朵嘉措 |
Lungtog Gyatso | Dan Chokhor (Kham) |
10 | Tsultrim Gyatso | Ficheiro:10thDalaiLama.jpg | 1816–1837 | 1822 | 1822 | ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱ་མཚོ་ tshul khrim rgya mtsho |
Cüchim Gyaco 楚臣嘉措 |
Tshültrim Gyatso | Lithang (Kham) |
11 | Khedrup Gyatso | Ficheiro:11thDalaiLama1.jpg | 1838–1856 | 1841 | 1842 | མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་ mkhas grub rgya mtsho |
Kaichub Gyaco 凱珠嘉措 |
Kedrub Gyatso | Gathar (Kham) |
12 | Trinley Gyatso | Ficheiro:12thDalai Lama.jpg | 1856–1875 | 1858 | 1860 | འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་ 'phrin las rgya mtsho |
Chinlai Gyaco 成烈嘉措 |
Trinle Gyatso | Lhoka (U-tsang) |
13 | Thubten Gyatso | 1876–1933 | 1878 | 1879 | ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོ་ thub bstan rgya mtsho |
Tubdain Gyaco 土登嘉措 |
Thubtan Gyatso Thupten Gyatso |
Dagpo Langdun (U-tsang) | |
14 | Tenzin Gyatso | born 1935 | 1937 | 1950 (actualmente no exilio) |
བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་ bstan 'dzin rgya mtsho |
Dainzin Gyaco 丹增嘉措 |
Tenzing Gyatso | Taktser, Kumbum (Amdo) |
Tamén houbo un Dalai Lama non recoñecido, Ngawang Yeshey Gyatso, declarado o 28 de xuño de 1707, cando contaba con 25 anos de idade, por Lha-bzang Khan como o "verdadeiro" 6º Dalai Lama – porén, nunca foi aceptado como tal pola maior parte da poboación.[10][11][12]
Futuro da posición
Tradicionalmente, o Dalai Lama foi o líder espiritual e temporal do Tíbet; Tenzin Gyatso, actualmente no exilio, tras a ocupación e anexión forzada por parte da China maoísta, abandonou a preeminencia política tradicional, e creou un Ministro presidente do Kashag (gabinete), elixido por sufraxio universal. Tamén Indicou que a institución podería ser abolida no futuro e que o próximo Dalai Lama se podería atopar fóra do Tíbet ou ser unha muller[13]. O goberno chinés reclámase como o único autorizado para escoller o vindeiro Dalai Lama.[14]
Notas
- ↑ 1,0 1,1 Dictionary.com (ed.). "Define Dalai lama". Consultado o 12 de marzo de 2014.
- ↑ 2,0 2,1 Oxford Dictionaries (ed.). "Definition of Dalai Lama in English". Consultado o 2 de maio de 2015.
- ↑ Dr Alexander Berzin (novembro de 2014). Berzin Archives, ed. "Special Features of the Gelug Tradition - para. on Administration". Consultado o 8 de maio de 2015. Parámetro descoñecido
|web=
ignorado (Axuda) - ↑ Schaik, Sam van. Tibet: A History. Yale University Press 2011, page 129, "Gelug: the newest of the schools of Tibetan Buddhism".
- ↑ Peter Popham (29 de xaneiro de 2015). Newsweek magazine, ed. "Relentless: The Dalai Lama's Heart of Steel".
- ↑ "lama" da Encyclopædia Britannica
- ↑ Smith, Warren W. Jr. (1997). HarperCollins, ed. Tibetan Nation: A History of Tibetan Nationalism and Sino-Tibetan Relations. Nova Deli. pp. 107–149. ISBN 0813331552.
- ↑ 8,0 8,1 "The Dalai Lamas - HH The 14th Dalai Lama of Tibet". Consultado o 23 de abril de 2014.
- ↑ 9,0 9,1 The title "Dalai Lama" was conferred posthumously to the 1st and 2nd Dalai Lamas.
- ↑ Stein (1972), p. 85.
- ↑ Chapman, F. Spencer. (1940). Lhasa: The Holy City, p. 127. Readers Union Ltd. London.
- ↑ Mullin 2001, p. 276
- ↑ "Next Dalai Lama May Be Female", artigo en Newser (en inglés).
- ↑ "Chinese Government: We Will Choose Next Dalai Lama" from Tricycle: The Buddhist Review (en inglés)
Véxase tamén
Ligazóns externas
- Tibet.com: Goberno tibetano no Exilio, en inglés.
- Dalailama.com: Páxina oficial do Dalai Lama.