Baia

Este artigo trata sobre un nome, para o accidente xeográfico véxase Baía.

Santa Baia, John William Waterhouse, 1885

Baia ou Olalla é un nome propio feminino galego de orixe grega: Ευλαλια (Eulalia) que significa "a ben falada. En Galicia Santa Baia (coñecida tamén coma Santalla, Santa Oalla, Santa Olaia ou Santa Eulalia) é patroa de multitude de parroquias, polo que debeu ser un nome común na antigüidade. Tamén en Cataluña hai unha gran devoción por Santa Baia ou Eulàlia que é patroa de Barcelona xunto con Nosa Señora da Mercé. Ás veces confúndense as vidas de Santa Baia de Mérida con Santa Baia de Barcelona, nena martiritzada a principios do século IV.

O nome Baia/Eulalia foi un nome frecuente na Idade Media en Francia, España e Portugal ("Eulàlia"). Desde os anos 60-70 foi perdendo popularidade, mais os seus hipocorísticos de orixe galega-asturiana: Olaia, Olalla foron gañando popularidade dende aquela en toda España, especialmente no norte (tamén a forma catalá ‘’Laia’’). A forma masculina Eulalio/ Baio está en desuso, tampouco é común a forma galega Baia hoxe en día, sendo a máis común en Galicia a forma Olalla

Onomástica

A festa onomástica celébrase os días:

• Santa Baia de Mérida, virxe e mártir, 10 de decembro, patro de multitude de parroquias galegas. Véxase: Parroquias de Galicia baixo a advocación de Santa Eulalia.
• Santa Baia de Barcelona, virxe e mártir, 12 de febreiro, patroa de Barcelona.

Orixe e difusión

Baia / Olalla é a evolución galego do nome culto Eulalia. Este deriva do adxectivo grego eulalos, composto de ευ (eu, "ben") e λαλεω (laleo, "falar"); o significado pode ser interpretado como "o que fala ben", "que fala con dozura", "elocuente". A forma grega do nome sería Ευλαλια (Eulalia), aínda que só está documentado o masculino Ευλαλιος (Eulalios), latinizado despois tanto ao masculino coma ao feminino.

A difusión do nome débese ao culto ás santas así chamadas, en particular ás dúas mártires españolas, unha de Barcelona e a outra de Mérida. O nome é sonado ademais de en España, en Portugal e Francia. En Italia a notoriedade do nome aumentou grazas a unha canción de Quartetto Cetra de 1947, Eulalia Torricelli da Forlì. En Inglaterra, en época medieval, Eulalia semella confundirse en parte co nome Ilaria, Hilary.

Variantes

Variantes en galego

A variante máis común en Galicia (por ser patroa en máis parroquias) é Baia, sendo a variante culta Eulalia. Existen ademais as variantes Olalla (moi frecuente hoxe en día), Olaia, Oalla e Alla.

Variantes en altres llengües

• Asturiano: Lala, Olalla.
• Catalán: Eulàlia, Olalla
  • Hipocorístico: Laia
• Eslovaco: Eulália
• Esloveno: Evlalija
• Español: Eulalia, Olalla, Olaya
• Éuscaro: Eulale, Olaia, Eulari.
• Francés: Eulalie
• Galego: Baia, Olalla, Olaia, Alla.
  • Variante culta: Eulalia.
• Grego antigo: Ευλαλια (Eulalia)
  • Masculino: Ευλαλιος (Eulalios)
• holandés: Eulalia
• Húngaro: Eulália
• Inglés: Eulalia
  • Hipocorístico: Eula, Lalia
• Latín: Eulalia
  • Masculino: Eulalius
• Polonés: Eulalia
• Portugués: Eulália
• Ruso: Евлалия (Evlalija)

Datos do censo en España e Galicia

O nome Baia, malia ser a forma galega máis repetida no patrón parroquial, non conta con representación na poboación hoxe en día. Tampouco aparece hoxe a variante rara Oalla.

A variante Eulalia, moi popular noutras zonas de España, non é moi común en Galicia, só lévana 706 mulleres, tamén é curioso que media de idade é alta: 61 anos.

A variante galega Olalla, aparece practicamente só en Galicia, con 1270 das 2896 en toda España, sendo a máis común de todas a versións do nome hoxe en día en Galicia.

A variante galega Olaia, común na lingua vasca abunda en Galicia e no País Vasco, con 2414 mulleres, 186 delas en Galicia.

A variante castelá (de orixe galega) Olaya é tamén moi común no noroeste do estado, con 2964 mulleres en todo o estado, 326 en Galicia.

Persoeiros

• Baia de Mérida, mártir da época antiga.
• Baia de Barcelona, mártir da época antiga e patroa da cidade.
• Olallo, antipapa ou Eulalio, 380, antipapa romano.
• Eulalia de Borbón, 1864, infanta de España, filla da Raíña Isabel II.
• Olaia Fernández Davila, Vigo 1954, política galega do BNG, deputada no congreso de España.
• Eulalia Agrelo Costas, Rianxo 1974, filóloga e ensaísta galega.
• Eulalie Jensen, actriz estadounidense.
• Laia Manetti, actriz italiana.
• Laia Palau, deportista española.
• Eulalio Gutiérrez, político mexicano.

Véxase tamén

Bibliografía

• Accademia della Crusca (1830). Tipografia della Minerva, ed. Dizionario della lingua italiana - Volume VII. 
• Edicions Universitat Barcelona, ed. (1993). Diccionario de nombres de personas. ISBN 84-475-0264-3. 
• Hermes Edizioni, ed. (1992). Dizionario dei nomi propri di persona. ISBN 88-7938-013-3. 
• Centro Studi Storici "A. Gabrielli", ed. (2005). Onomastica Maremmana. 
• La Stella T., Enzo (2009). Zanichelli, ed. ISBN 978-88-08-06345-8.