Acción Gallega: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Contido eliminado Contido engadido
Breogan2008 (conversa | contribucións)
Sen resumo de edición
m Bot - borrado de comas antes de etcétera [http://academia.gal/dicionario#searchNoun.do?nounTitle=etc%C3%A9tera]; cambios estética
Liña 4: Liña 4:
'''Acción Gallega''' (ou ''Acción Galega'') foi o nome dun dos mais importantes movementos agrarios e anticaciquís na [[Galiza]] do [[século XX]]. De carácter decididamente antiforal, redencionista, na súa primeira formulación, constituíu a variante radical do [[agrarismo]] galego na década de 1910.
'''Acción Gallega''' (ou ''Acción Galega'') foi o nome dun dos mais importantes movementos agrarios e anticaciquís na [[Galiza]] do [[século XX]]. De carácter decididamente antiforal, redencionista, na súa primeira formulación, constituíu a variante radical do [[agrarismo]] galego na década de 1910.


==Inicios==
== Inicios ==
A súa orixe sitúase no axitado ano de [[1909]]. Nese ano, un grupo de políticos, intelectuais e periodistas galegos residentes en [[Madrid]] reuníanse, día tras día: Eran [[Basilio Álvarez]], [[Alfredo Vicenti]], [[Manuel Portela Valladares]], [[Enrique Peinador]], [[Luís Antón del Olmet]], [[Prudencio Canitrot]], [[Alfonso Alcalá Martín]], [[Ricardo Vilariño]], [[Rafael Carvajal]], [[Cánovas Cervantes]], [[Eloy Páramo]], etc. O tema de discusión constante era o das loitas agrarias en Galiza; concretamente o da liberación do campesiño e, máis en xeral, do país galego. Acción Gallega concibiuse como movemento no contexto destes homes e destas preocupacións. O [[15 de xaneiro]] de [[1910]] o movemento daba o primeiro sinal público de existencia, coa aparición da revista ''[[Acción Gallega (revista)|Acción Gallega]]'', subtitulada ''Revista Quincenal. Defensora de los intereses regionales'', de extraordinario interese, na que o estilo inconfundíbel de Basilio Álvarez quedaba claramente reflectido. A parte desta campaña periodística, iníciase tamén un programa de mitins e de accións de diverso carácter. Acción Gallega enlaza coas sociedades de labregos de [[Ribadeo]], [[Riotorto]], [[A Fonsagrada]], [[Becerreá]], etc.
A súa orixe sitúase no axitado ano de [[1909]]. Nese ano, un grupo de políticos, intelectuais e periodistas galegos residentes en [[Madrid]] reuníanse, día tras día: Eran [[Basilio Álvarez]], [[Alfredo Vicenti]], [[Manuel Portela Valladares]], [[Enrique Peinador]], [[Luís Antón del Olmet]], [[Prudencio Canitrot]], [[Alfonso Alcalá Martín]], [[Ricardo Vilariño]], [[Rafael Carvajal]], [[Cánovas Cervantes]], [[Eloy Páramo]] etc. O tema de discusión constante era o das loitas agrarias en Galiza; concretamente o da liberación do campesiño e, máis en xeral, do país galego. Acción Gallega concibiuse como movemento no contexto destes homes e destas preocupacións. O [[15 de xaneiro]] de [[1910]] o movemento daba o primeiro sinal público de existencia, coa aparición da revista ''[[Acción Gallega (revista)|Acción Gallega]]'', subtitulada ''Revista Quincenal. Defensora de los intereses regionales'', de extraordinario interese, na que o estilo inconfundíbel de Basilio Álvarez quedaba claramente reflectido. A parte desta campaña periodística, iníciase tamén un programa de mitins e de accións de diverso carácter. Acción Gallega enlaza coas sociedades de labregos de [[Ribadeo]], [[Riotorto]], [[A Fonsagrada]], [[Becerreá]] etc.


==Actividade==
== Actividade ==
O programa de mitins de Acción Gallega iniciouse por terras de [[Meira]] e son Basilio Álvarez, Prudencio Canitrot, Cánovas Cervantes e Rafael Carvajal, os oradores principais. As eleccións de deputados ás [[Cortes españolas]] de [[1910]] permitiulles participar na campaña activamente presentando tres candidatos: Rafael Carvajal, polo distrito de [[Mondoñedo]]; Alfredo Vicenti, polo de [[Becerreá]], e Manuel Portela Valladares, polo da [[Fonsagrada]]. O éxito foi resoante no de Portela Valladares e só as trampas dos caciques impediron o triunfo de Vicenti. Acción Gallega contou, deste xeito, cun deputado en Cortes.
O programa de mitins de Acción Gallega iniciouse por terras de [[Meira]] e son Basilio Álvarez, Prudencio Canitrot, Cánovas Cervantes e Rafael Carvajal, os oradores principais. As eleccións de deputados ás [[Cortes españolas]] de [[1910]] permitiulles participar na campaña activamente presentando tres candidatos: Rafael Carvajal, polo distrito de [[Mondoñedo]]; Alfredo Vicenti, polo de [[Becerreá]], e Manuel Portela Valladares, polo da [[Fonsagrada]]. O éxito foi resoante no de Portela Valladares e só as trampas dos caciques impediron o triunfo de Vicenti. Acción Gallega contou, deste xeito, cun deputado en Cortes.


Nesta primeira etapa o que se pretendeu foi darlle un sentido único ao agrarismo galego escindido en distintas frontes (solidarios, antiforistas, sindicalistas, etc). Deste intento naceu neste mesmo ano de [[1910]], o primeiro bosquexo de partido agrario en Galiza, que se precipita na [[Liga Agrario-Redencionista]], que tivo un fracaso tan significativo coma contundente. Acción Gallega, integrada por homes dun gran prestixio público en Madrid, non pasou de ser nesta primeira formulación, outra cousa que o eco que reforza, coa publicidade dos grandes diarios, a importancia da campaña agraria. Pasado o momento da Liga, probado o fracaso, incluso a revista ''Acción Gallega'' desaparece.
Nesta primeira etapa o que se pretendeu foi darlle un sentido único ao agrarismo galego escindido en distintas frontes (solidarios, antiforistas, sindicalistas etc). Deste intento naceu neste mesmo ano de [[1910]], o primeiro bosquexo de partido agrario en Galiza, que se precipita na [[Liga Agrario-Redencionista]], que tivo un fracaso tan significativo coma contundente. Acción Gallega, integrada por homes dun gran prestixio público en Madrid, non pasou de ser nesta primeira formulación, outra cousa que o eco que reforza, coa publicidade dos grandes diarios, a importancia da campaña agraria. Pasado o momento da Liga, probado o fracaso, incluso a revista ''Acción Gallega'' desaparece.


No ano 1911 unha serie de acontecementos fan que o movemento se radicalice, e pasa a ser a encarnación e consecuencia da biografía de Basilio Álvarez. Basilio era entón abade da freguesía campesiña de [[Beiro, Ourense|Beiro]], inmediata á capital ourensá. Dous acontecementos case simultáneos levárono a este lugar, con potente asociación campesiña e clara inclinación ao [[socialismo]]: a súa dimisión do cargo de director de ''[[El Debate]]'', diario católico, e o asasinato do cura párroco de Beiro. O bispo de Ourense pensou entón en Basilio Álvarez, home de prestixio na cidade das burgas, para esta difícil freguesía. Grazas a este traslado, o novo cura de Beiro puido ter relación co grupo de Acción Gallega destacado en Madrid. Tras isto chegan os anos fortes do movemento, [[1912]]- [[1913]], que rematan ben entrado en [[1914]].
No ano 1911 unha serie de acontecementos fan que o movemento se radicalice, e pasa a ser a encarnación e consecuencia da biografía de Basilio Álvarez. Basilio era entón abade da freguesía campesiña de [[Beiro, Ourense|Beiro]], inmediata á capital ourensá. Dous acontecementos case simultáneos levárono a este lugar, con potente asociación campesiña e clara inclinación ao [[socialismo]]: a súa dimisión do cargo de director de ''[[El Debate]]'', diario católico, e o asasinato do cura párroco de Beiro. O bispo de Ourense pensou entón en Basilio Álvarez, home de prestixio na cidade das burgas, para esta difícil freguesía. Grazas a este traslado, o novo cura de Beiro puido ter relación co grupo de Acción Gallega destacado en Madrid. Tras isto chegan os anos fortes do movemento, [[1912]]- [[1913]], que rematan ben entrado en [[1914]].


En agosto de 1912 aparece o ''"Manifesto de Ourense"'' <ref>Pode consultarse na revista ''Suevia'' nº 4, do 12 de abril de 1913, px. 6 [http://www.cirp.es/pls/bdox/inv.pub_detalle2?p_id=242].</ref>, onde a Liga de Acción Gallega se compromete nunha campaña de mitins, de carácter agrario e societario, a recoller as aspiracións do campesiñado e facerllas chegar ao Goberno. O programa de mitins, dunha radicalidade verbal sen precedentes nas terras galegas, iniciouse no [[O Carballiño|Carballiño]], continuou en [[Ribadavia]], [[Gondomar]], [[Ourense]], [[Bande]], [[A Estrada]], etc. As terras pontevedresas e ourensás na súa meirande parte escoitaron ese ton, abertamente rebelde e ata revolucionario dos oradores de Acción Gallega, e especialmente de Basilio Álvarez, que fixo que en Madrid temesen coa posibilidade dun estalido revolucionario en Galiza. Poetas como [[Ramón Cabanillas]] e [[Noriega Varela]] puxeron versos, e en galego, das imaxes de Basilio Álvarez, cantando á revolución inminente.
En agosto de 1912 aparece o ''"Manifesto de Ourense"'' <ref>Pode consultarse na revista ''Suevia'' nº 4, do 12 de abril de 1913, px. 6 [http://www.cirp.es/pls/bdox/inv.pub_detalle2?p_id=242].</ref>, onde a Liga de Acción Gallega se compromete nunha campaña de mitins, de carácter agrario e societario, a recoller as aspiracións do campesiñado e facerllas chegar ao Goberno. O programa de mitins, dunha radicalidade verbal sen precedentes nas terras galegas, iniciouse no [[O Carballiño|Carballiño]], continuou en [[Ribadavia]], [[Gondomar]], [[Ourense]], [[Bande]], [[A Estrada]] etc. As terras pontevedresas e ourensás na súa meirande parte escoitaron ese ton, abertamente rebelde e ata revolucionario dos oradores de Acción Gallega, e especialmente de Basilio Álvarez, que fixo que en Madrid temesen coa posibilidade dun estalido revolucionario en Galiza. Poetas como [[Ramón Cabanillas]] e [[Noriega Varela]] puxeron versos, e en galego, das imaxes de Basilio Álvarez, cantando á revolución inminente.


Inicialmente, a publicación ''[[Acción Gallega (revista)|Acción Gallega]]'' foi o portavoz escrito deste radicalizado movemento agrarista. Pero por mor de dificultades, no período máis acedo da campaña, contou Acción Gallega cun diario, ''[[El Heraldo Gallego (1913)|El Heraldo Gallego]]'', editado en Ourense.
Inicialmente, a publicación ''[[Acción Gallega (revista)|Acción Gallega]]'' foi o portavoz escrito deste radicalizado movemento agrarista. Pero por mor de dificultades, no período máis acedo da campaña, contou Acción Gallega cun diario, ''[[El Heraldo Gallego (1913)|El Heraldo Gallego]]'', editado en Ourense.
Liña 20: Liña 20:
A repercusión que o movemento tivo en toda Galiza é difícil de saber. Algúns xornais, aínda que excepcionalmente, abríronse aos propagandistas: ''[[Heraldo de Vigo]]'' e ''[[Galicia Nueva (Vilagarcía de Arousa)|Galicia Nueva]]'' de [[Vilagarcía de Arousa|Vilagarcía]], por exemplo. Mais a actitude normal foi negación absoluta ante a radicalidade do movemento, que non respectaba representacións nin poderes, pois sumía áreas enteiras na máis expresiva axitación. Por esta importancia, polo prestixio de Basilio Álvarez en círculos de prensa en [[Madrid]], a campaña de Acción Gallega alcanza extraordinaria resonancia en todo o [[España|Estado Español]].
A repercusión que o movemento tivo en toda Galiza é difícil de saber. Algúns xornais, aínda que excepcionalmente, abríronse aos propagandistas: ''[[Heraldo de Vigo]]'' e ''[[Galicia Nueva (Vilagarcía de Arousa)|Galicia Nueva]]'' de [[Vilagarcía de Arousa|Vilagarcía]], por exemplo. Mais a actitude normal foi negación absoluta ante a radicalidade do movemento, que non respectaba representacións nin poderes, pois sumía áreas enteiras na máis expresiva axitación. Por esta importancia, polo prestixio de Basilio Álvarez en círculos de prensa en [[Madrid]], a campaña de Acción Gallega alcanza extraordinaria resonancia en todo o [[España|Estado Español]].


==Finais==
== Finais ==
O movemento, centrado na loita contra os caciques, cunha ideoloxía de clara inspiración [[Rexeneracionismo|rexeneracionista]] e no antiforismo redencionista, baseábase na fogosidade e gallardía de Basilio Álvarez e no seu grupo incondicional de amigos nos primeiros momentos.
O movemento, centrado na loita contra os caciques, cunha ideoloxía de clara inspiración [[Rexeneracionismo|rexeneracionista]] e no antiforismo redencionista, baseábase na fogosidade e gallardía de Basilio Álvarez e no seu grupo incondicional de amigos nos primeiros momentos.


Liña 27: Liña 27:
A loita do agrarismo galego, extraordinariamente radicalizada desde 1914, non volverá ter tanta resonancia como tivo nestes poucos anos o movemento de Acción Gallega, aínda que os principios deste movemento máis os de [[Basilio Álvarez]] perviviron nas sociedades agraristas posteriores.
A loita do agrarismo galego, extraordinariamente radicalizada desde 1914, non volverá ter tanta resonancia como tivo nestes poucos anos o movemento de Acción Gallega, aínda que os principios deste movemento máis os de [[Basilio Álvarez]] perviviron nas sociedades agraristas posteriores.


==Himno==
== Himno ==
O seguinte poema pertence ao libro ''Da terra asoballada'' ([[1917]]) de [[Ramón Cabanillas]]. Trátase dun himno de loita, escrito para a asociación agraria que fundara o crego [[Basilio Álvarez]] en [[1910]]. Nel aléntase aos labregos de Galicia a rebelarse contra as estruturas sociais inxustas, como os [[Foro (contrato)|foros]] e o [[caciquismo]], que os mantiñan nunha situación de explotación e pobreza.
O seguinte poema pertence ao libro ''Da terra asoballada'' ([[1917]]) de [[Ramón Cabanillas]]. Trátase dun himno de loita, escrito para a asociación agraria que fundara o crego [[Basilio Álvarez]] en [[1910]]. Nel aléntase aos labregos de Galicia a rebelarse contra as estruturas sociais inxustas, como os [[Foro (contrato)|foros]] e o [[caciquismo]], que os mantiñan nunha situación de explotación e pobreza.




¡Irmáns! ¡Irmáns galegos!
¡Irmáns! ¡Irmáns galegos!


¡Desde Ortegal ó Miño
¡Desde Ortegal ó Miño
Liña 87: Liña 87:
dende a montaña ó val.
dende a montaña ó val.


==Notas==
== Notas ==
{{listaref|1}}
{{listaref|1}}


==Véxase tamén==
== Véxase tamén ==
===Outros artigos===
=== Outros artigos ===
*[[Agrarismo]]
* [[Agrarismo]]
*[[Directorio Antiforista de Teis]]
* [[Directorio Antiforista de Teis]]
*[[Basilio Álvarez]]
* [[Basilio Álvarez]]
*[[Ramón Cabanillas]]
* [[Ramón Cabanillas]]
*[[Antonio Noriega Varela]]
* [[Antonio Noriega Varela]]


{{Nacionalismo galego}}
{{Nacionalismo galego}}

Revisión como estaba o 12 de abril de 2015 ás 20:51

Acción Gallega (ou Acción Galega) foi o nome dun dos mais importantes movementos agrarios e anticaciquís na Galiza do século XX. De carácter decididamente antiforal, redencionista, na súa primeira formulación, constituíu a variante radical do agrarismo galego na década de 1910.

Inicios

A súa orixe sitúase no axitado ano de 1909. Nese ano, un grupo de políticos, intelectuais e periodistas galegos residentes en Madrid reuníanse, día tras día: Eran Basilio Álvarez, Alfredo Vicenti, Manuel Portela Valladares, Enrique Peinador, Luís Antón del Olmet, Prudencio Canitrot, Alfonso Alcalá Martín, Ricardo Vilariño, Rafael Carvajal, Cánovas Cervantes, Eloy Páramo etc. O tema de discusión constante era o das loitas agrarias en Galiza; concretamente o da liberación do campesiño e, máis en xeral, do país galego. Acción Gallega concibiuse como movemento no contexto destes homes e destas preocupacións. O 15 de xaneiro de 1910 o movemento daba o primeiro sinal público de existencia, coa aparición da revista Acción Gallega, subtitulada Revista Quincenal. Defensora de los intereses regionales, de extraordinario interese, na que o estilo inconfundíbel de Basilio Álvarez quedaba claramente reflectido. A parte desta campaña periodística, iníciase tamén un programa de mitins e de accións de diverso carácter. Acción Gallega enlaza coas sociedades de labregos de Ribadeo, Riotorto, A Fonsagrada, Becerreá etc.

Actividade

O programa de mitins de Acción Gallega iniciouse por terras de Meira e son Basilio Álvarez, Prudencio Canitrot, Cánovas Cervantes e Rafael Carvajal, os oradores principais. As eleccións de deputados ás Cortes españolas de 1910 permitiulles participar na campaña activamente presentando tres candidatos: Rafael Carvajal, polo distrito de Mondoñedo; Alfredo Vicenti, polo de Becerreá, e Manuel Portela Valladares, polo da Fonsagrada. O éxito foi resoante no de Portela Valladares e só as trampas dos caciques impediron o triunfo de Vicenti. Acción Gallega contou, deste xeito, cun deputado en Cortes.

Nesta primeira etapa o que se pretendeu foi darlle un sentido único ao agrarismo galego escindido en distintas frontes (solidarios, antiforistas, sindicalistas etc). Deste intento naceu neste mesmo ano de 1910, o primeiro bosquexo de partido agrario en Galiza, que se precipita na Liga Agrario-Redencionista, que tivo un fracaso tan significativo coma contundente. Acción Gallega, integrada por homes dun gran prestixio público en Madrid, non pasou de ser nesta primeira formulación, outra cousa que o eco que reforza, coa publicidade dos grandes diarios, a importancia da campaña agraria. Pasado o momento da Liga, probado o fracaso, incluso a revista Acción Gallega desaparece.

No ano 1911 unha serie de acontecementos fan que o movemento se radicalice, e pasa a ser a encarnación e consecuencia da biografía de Basilio Álvarez. Basilio era entón abade da freguesía campesiña de Beiro, inmediata á capital ourensá. Dous acontecementos case simultáneos levárono a este lugar, con potente asociación campesiña e clara inclinación ao socialismo: a súa dimisión do cargo de director de El Debate, diario católico, e o asasinato do cura párroco de Beiro. O bispo de Ourense pensou entón en Basilio Álvarez, home de prestixio na cidade das burgas, para esta difícil freguesía. Grazas a este traslado, o novo cura de Beiro puido ter relación co grupo de Acción Gallega destacado en Madrid. Tras isto chegan os anos fortes do movemento, 1912- 1913, que rematan ben entrado en 1914.

En agosto de 1912 aparece o "Manifesto de Ourense" [1], onde a Liga de Acción Gallega se compromete nunha campaña de mitins, de carácter agrario e societario, a recoller as aspiracións do campesiñado e facerllas chegar ao Goberno. O programa de mitins, dunha radicalidade verbal sen precedentes nas terras galegas, iniciouse no Carballiño, continuou en Ribadavia, Gondomar, Ourense, Bande, A Estrada etc. As terras pontevedresas e ourensás na súa meirande parte escoitaron ese ton, abertamente rebelde e ata revolucionario dos oradores de Acción Gallega, e especialmente de Basilio Álvarez, que fixo que en Madrid temesen coa posibilidade dun estalido revolucionario en Galiza. Poetas como Ramón Cabanillas e Noriega Varela puxeron versos, e en galego, das imaxes de Basilio Álvarez, cantando á revolución inminente.

Inicialmente, a publicación Acción Gallega foi o portavoz escrito deste radicalizado movemento agrarista. Pero por mor de dificultades, no período máis acedo da campaña, contou Acción Gallega cun diario, El Heraldo Gallego, editado en Ourense.

A repercusión que o movemento tivo en toda Galiza é difícil de saber. Algúns xornais, aínda que excepcionalmente, abríronse aos propagandistas: Heraldo de Vigo e Galicia Nueva de Vilagarcía, por exemplo. Mais a actitude normal foi negación absoluta ante a radicalidade do movemento, que non respectaba representacións nin poderes, pois sumía áreas enteiras na máis expresiva axitación. Por esta importancia, polo prestixio de Basilio Álvarez en círculos de prensa en Madrid, a campaña de Acción Gallega alcanza extraordinaria resonancia en todo o Estado Español.

Finais

O movemento, centrado na loita contra os caciques, cunha ideoloxía de clara inspiración rexeneracionista e no antiforismo redencionista, baseábase na fogosidade e gallardía de Basilio Álvarez e no seu grupo incondicional de amigos nos primeiros momentos.

A descomposición deste bloque é consecuencia das primeiras persecucións. Desde 1913, as garantías constitucionais non salvagardaban os homes de Acción Gallega. En 1914 o movemento viuse envolto en casos de axitación e terrorismo. O enfrontamento de Basilio coas autoridades ourensás e co bispo Ilundáin fixo que se lle retiraran as licencias sacerdotais e que El Heraldo Gallego, como o seu director, Manuel Lustres Rivas, caeran baixo o peso das denuncias e as constantes causas xudiciais. Ademais desta serie de escisións iniciais, houbo outras etapas significativas de saídas de persoeiros importantes dentro do movemento. Primeiro apartáronse del homes como Portela Valladares e Alfredo Vicenti, que crían que Basilio estaba seguindo un camiño moi perigoso. Máis tarde, o núcleo ourensán tamén se separa pola saída de López Aydillo, primeiro, e do propio Lustres Rivas, mais tarde.

A loita do agrarismo galego, extraordinariamente radicalizada desde 1914, non volverá ter tanta resonancia como tivo nestes poucos anos o movemento de Acción Gallega, aínda que os principios deste movemento máis os de Basilio Álvarez perviviron nas sociedades agraristas posteriores.

Himno

O seguinte poema pertence ao libro Da terra asoballada (1917) de Ramón Cabanillas. Trátase dun himno de loita, escrito para a asociación agraria que fundara o crego Basilio Álvarez en 1910. Nel aléntase aos labregos de Galicia a rebelarse contra as estruturas sociais inxustas, como os foros e o caciquismo, que os mantiñan nunha situación de explotación e pobreza.


¡Irmáns! ¡Irmáns galegos!

¡Desde Ortegal ó Miño

a folla do fouciño

fagamos rebrilar!


Que vexa a Vila podre,

coveira da canalla,

a Aldea que traballa

disposta pra loitar.


Antes de ser escravos,

¡irmáns, irmáns galegos!

que corra a sangre a regos

dende a montaña ó mar.


¡Ergámonos sen medo!

¡Que o lume da toxeira

envolva na fogueira

o pazo señorial!


Xa o fato de caciques

ladróns e herexes fuxe

ó redentor empuxe

da alma rexional


Antes de ser escravos,

¡irmáns, irmáns galegos!

que corra a sangre a regos

dende a montaña ó val.

Notas

  1. Pode consultarse na revista Suevia nº 4, do 12 de abril de 1913, px. 6 [1].

Véxase tamén

Outros artigos