Síux: Diferenzas entre revisións
retiro ligazóns agora proporcionadas polo Wikidata |
m Bot - Trocar {{AP}} por {{Artigo principal}}; cambios estética |
||
Liña 14: | Liña 14: | ||
== Lingüística == |
== Lingüística == |
||
{{ |
{{Artigo principal|Lingua sioux|Lingua lakota|Lingua dakota}} |
||
[[Ficheiro:Chief Bone Necklace-Oglala Lakota-1899 Heyn Photo.jpg|miniatura|Xefe Bone Necklace, un Oglala Lakota da [[Reserva india de Pine Ridge]] (1899).]] |
[[Ficheiro:Chief Bone Necklace-Oglala Lakota-1899 Heyn Photo.jpg|miniatura|Xefe Bone Necklace, un Oglala Lakota da [[Reserva india de Pine Ridge]] (1899).]] |
||
Os sioux comprenden tres grupos lingüísticos estreitamente relacionados: |
Os sioux comprenden tres grupos lingüísticos estreitamente relacionados: |
||
Liña 34: | Liña 34: | ||
== Activismo no século XX == |
== Activismo no século XX == |
||
=== Incidente de Wounded Knee === |
=== Incidente de Wounded Knee === |
||
{{ |
{{Artigo principal|Incidente de Wounded Knee}} |
||
Durante os anos 1960, mozos nativos americanos comezaron a axitarse para acadar mellores condicións sociais, facer respectar os seus dereitos civís, e conseguir programas de desenvolvemento económico e |
Durante os anos 1960, mozos nativos americanos comezaron a axitarse para acadar mellores condicións sociais, facer respectar os seus dereitos civís, e conseguir programas de desenvolvemento económico e de educación. Entre as numerosas protestas, organizouse a [[Ocupación de Alcatraz|ocupación da illa de Alcatraz]], en California. |
||
O incidente de Wounded Knee comezou o 27 de febreiro de 1973, cando a vila de [[Wounded Knee, Dacota do Sur]] foi tomado polos seguidores do [[American Indian Movement]]. O sitio escollido debeuse ó gran valor simbólico do lugar, xa que foi alí onde se produciu a [[Masacre de Wounded Knee]] en 1890. Os ocupantes controlaron a vila durante 71 días mentres eran sitiados por varias axencias da orde como o [[FBI]] e os Marshals. Dous membros do A.I.M. morreron por disparos durante o incidente. |
O incidente de Wounded Knee comezou o 27 de febreiro de 1973, cando a vila de [[Wounded Knee, Dacota do Sur]] foi tomado polos seguidores do [[American Indian Movement]]. O sitio escollido debeuse ó gran valor simbólico do lugar, xa que foi alí onde se produciu a [[Masacre de Wounded Knee]] en 1890. Os ocupantes controlaron a vila durante 71 días mentres eran sitiados por varias axencias da orde como o [[FBI]] e os Marshals. Dous membros do A.I.M. morreron por disparos durante o incidente. |
||
=== República de Lakota === |
=== República de Lakota === |
||
{{ |
{{Artigo principal|República de Lakota}} |
||
A ''Delegación da liberdade Lakota'', un grupo de activistas nativos americanos, declarou o 19 de decembro de 2007 que os [[lakota]] que se retiraban tódolos tratados asinados cos Estados Unidos para poder recuperar a soberanía da súa nación. Un dos activistas, [[Russell Means]], declarou esta acción como legal aludindo á lei natural, internacional e estadounidense.<ref>[http://web.archive.org/web/20070609092458/http://afp.google.com/article/ALeqM5iVC1KMTOgwiSoMQyT2LwZc9HyAgA Descendentes de Touro Sentado e Cabalo Tolo independízanse de USA], [http://afp.com Agence France-Presse news]</ref> O grupo considera ós Lakota como unha [[nación]] soberana, malia que o estado non ten recoñecemento diplomático. As fronteiras propostas reclaman miles de quilómetros cadrados de [[Dacota do Norte]] e do [[Dacota do Sur|Sur]], [[Wyoming]], [[Nebrasca]] e [[Montana]].<ref>{{cita novas|publisher=Rapid City Journal|author=Bill Harlan|título=Lakota group secedes from U.S.| |
A ''Delegación da liberdade Lakota'', un grupo de activistas nativos americanos, declarou o 19 de decembro de 2007 que os [[lakota]] que se retiraban tódolos tratados asinados cos Estados Unidos para poder recuperar a soberanía da súa nación. Un dos activistas, [[Russell Means]], declarou esta acción como legal aludindo á lei natural, internacional e estadounidense.<ref>[http://web.archive.org/web/20070609092458/http://afp.google.com/article/ALeqM5iVC1KMTOgwiSoMQyT2LwZc9HyAgA Descendentes de Touro Sentado e Cabalo Tolo independízanse de USA], [http://afp.com Agence France-Presse news]</ref> O grupo considera ós Lakota como unha [[nación]] soberana, malia que o estado non ten recoñecemento diplomático. As fronteiras propostas reclaman miles de quilómetros cadrados de [[Dacota do Norte]] e do [[Dacota do Sur|Sur]], [[Wyoming]], [[Nebrasca]] e [[Montana]].<ref>{{cita novas|publisher=Rapid City Journal|author=Bill Harlan|título=Lakota group secedes from U.S.| |
||
data=21 de decembro de 2007|url=http://www.rapidcityjournal.com/articles/2007/12/21/news/local/doc476a99630633e335271152.txt|accessdate=2007-12-28}}</ref> |
data=21 de decembro de 2007|url=http://www.rapidcityjournal.com/articles/2007/12/21/news/local/doc476a99630633e335271152.txt|accessdate=2007-12-28}}</ref> |
Revisión como estaba o 11 de marzo de 2015 ás 00:35
Os Sioux son un grupo lingüístico e étnico de nativos americanos asentados nos territorios do que agora son os Estados Unidos. Os sioux eran uno dos tres grupos de sete tribos que formaban a Gran Nación Sioux que falaban tres variedades lingüísticas da lingua sioux, que incluía o lakota, santee e Yankton-Yanktonai.
O nome sioux é unha forma abreviada de Nadouessioux, que foi tomada ao francés canadense como Nadoüessioüak a partir dun exónimo anterior da tribo ottawa: na·towe·ssiwak, "sioux".
Divisións sociais
Santee
Os Santee (tamén coñecidos como Dakota) migraron ao norte e ao oeste desde o sur e o leste de Ohio até Minnesota. Os Santee vivían nos bosques cazando, pescando e con agricultura de subsistencia.
Lakota
Ver Lakota.
Lingüística
- Artigos principais: Lingua sioux, Lingua lakota e Lingua dakota.
Os sioux comprenden tres grupos lingüísticos estreitamente relacionados:
- Dakota oriental (tamén coñecido como Santee-Sisseton ou Dakhóta)
- Santee (Isáŋyáthi: Bdewákhathuŋwaŋ, Waȟpékhute)
- Sisseton (Sisíthuŋwaŋ, Waȟpéthuŋwaŋ)
- Dakota occidental (tamén Yankton-Yanktonai ou Dakȟóta)
- Yankton (Iháŋktȟuŋwaŋ)
- Yanktonai (Iháŋktȟuŋwaŋna)
- Lakota (tamén Lakȟóta, Teton ou Teton Sioux)
As primeiras investigación identificaron a división lingüística en tres pólas dentro da lingua sioux (Lakota, Dakota e Nakota) como dialectos dunha soa lingua, sendo tamén chamados Lakota = Teton, Dakota = Santee-Sisseton e Nakota = Yankton-Yanktonai. Porén, estudos recentes[1] amosa que os Yankton-Yanktonai nunca empregaron o autónimo Nakhóta, senón que pronuncian o seu nome do mesmo modo que os Santee (Dakȟóta).
Estes estudos identifican o assiniboine e Stoney como dúas linguas separadas, sendo o sioux a terceira lingua. O sioux ten tres dialectos semellantes: lakota, dakota occidental (Yankton-Yanktonai) e dakota oriental (Santee-Sisseton). Os falantes assiniboine e refírense a si mesmos como Nakhóta ou Nakhóda.
O termo Dakota ten sido polos antropoloxistas e membros do goberno para referirse a tódolos grupos sioux, dando como resultado nomes como Teton Dakota, Santee Dakota, etc. Isto debeuse principalmente á tradución terxiversada da palabra Ottawa Sioux.
Activismo no século XX
Incidente de Wounded Knee
- Artigo principal: Incidente de Wounded Knee.
Durante os anos 1960, mozos nativos americanos comezaron a axitarse para acadar mellores condicións sociais, facer respectar os seus dereitos civís, e conseguir programas de desenvolvemento económico e de educación. Entre as numerosas protestas, organizouse a ocupación da illa de Alcatraz, en California.
O incidente de Wounded Knee comezou o 27 de febreiro de 1973, cando a vila de Wounded Knee, Dacota do Sur foi tomado polos seguidores do American Indian Movement. O sitio escollido debeuse ó gran valor simbólico do lugar, xa que foi alí onde se produciu a Masacre de Wounded Knee en 1890. Os ocupantes controlaron a vila durante 71 días mentres eran sitiados por varias axencias da orde como o FBI e os Marshals. Dous membros do A.I.M. morreron por disparos durante o incidente.
República de Lakota
- Artigo principal: República de Lakota.
A Delegación da liberdade Lakota, un grupo de activistas nativos americanos, declarou o 19 de decembro de 2007 que os lakota que se retiraban tódolos tratados asinados cos Estados Unidos para poder recuperar a soberanía da súa nación. Un dos activistas, Russell Means, declarou esta acción como legal aludindo á lei natural, internacional e estadounidense.[2] O grupo considera ós Lakota como unha nación soberana, malia que o estado non ten recoñecemento diplomático. As fronteiras propostas reclaman miles de quilómetros cadrados de Dacota do Norte e do Sur, Wyoming, Nebrasca e Montana.[3]
Notas
- ↑ Parks, D. R.; DeMallie, R. J. (1992). "Sioux, Assiniboine, and Stoney Dialects: a Classification". Anthropological Linguistics 34 (1–4). A referencia usa o parámetro obsoleto
|coauthors=
(Axuda) - ↑ Descendentes de Touro Sentado e Cabalo Tolo independízanse de USA, Agence France-Presse news
- ↑ Bill Harlan (21 de decembro de 2007). "Lakota group secedes from U.S.". Rapid City Journal. Consultado o 2007-12-28.
Véxase tamén
Commons ten máis contidos multimedia sobre: Síux |