Karate

Karate
Hanashiro Chomo
Información xeral
Lugar de orixe	Xapón
Técnica principal	Atemi waza
Técnica secundaria	Nage waza
Grafia
Tradución	Camiño das mans baleiras

Karate (空手), ou karatedo (空手道) é unha arte marcial xaponesa que se desenvolveu a partir da arte marcial autóctona de Okinawa baixo influencia do chuan fa chinés e dos koryu xaponeses (modalidades tradicionais de loita), incorporando aspectos das disciplinas guerreiras, ou budō.

A influencia chinesa foi maior nun primeiro estadio de desenvolvemento, cambiando un paradigma primitivo dunha loita simple con agarres e proxeccións para unha con máis énfase nos golpes traumáticos, e se fixo sentir nas técnicas dos estilos máis fluídos e pragmáticos da China meridional. Despois, en razón de cambio do escenario xeopolítico, comezou o tempo de predominio das disciplinas de combate do Xapón e, nese período, o máis común era simplificar aínda máis os movementos de orixe do chuan fa, facéndoos directos e renunciando a aquilo que non sería útil ou aquilo que fose máis pela estética.

O repertorio de técnicas desta arte marcial cinxe, sobre todo, golpes contundentes (atemi waza), coma patadas, sopapos, xeonlladas, tapas etc., executados todos coas mans desarmadas. Porén, técnicas de proxección, inmobilización e bloqueos (nage waza, katame waza, uke waza) tamén poden ser ensinados, con maior ou menor destaque dependendo de onde se practica o karate e quen é o instrutor.

Grosso modo, pódese afirmar que a evolución desta arte marcial pasou conducida por grandes mestres, que a formaron e asentaron seus principios, rematando no karate moderno, cuxo conxunto básico de aprendizaxe repousa en tres piares: kihon (técnicas básicas), kata (secuencia de técnicas, simulando loita con varias aplicacións prácticas) e kumite (enfrontamento en si, que se pode mero simulacro ou darse de forma deportiva e competitiva ou máis próxima da realidade). Este proceso evolutivo tamén mostra que unha loita que naceu como se fose unha única hasta resultou dividir en tres liñas máis grandes e, por fin, chegou a ser unha universo composto polas máis diversas variacións.

O estadio da transición entre os séculos XX e XXI revela que a maioría das escolas de karate deu énfase á evolución do condicionamento físico, desenvolvendo velocidade, flexibilidade e capacidade aerobia para participación de competicións de deporte de combate, quedando relegada a aquelas poucas escolas tradicionalistas a práctica de exercicios máis rigorosos, que teñan como obxectivo a desenvolver a resistencia dos membros, e de probas de rompemento de táboas de madeira, ladrillo ou xeo. Basicamente, existen dúas tendencias máis grandes: unha que desexa preservar os caracteres marcial e filosófico do karate, e unha outra, en que os caracteres deportivo e lúdico son meirandes e importantes.

Durante as dúas primeiras décadas do século XX, o proceso de segmentación do karate en diversas escolas distintas instalouse en definitivo, aparecendo diversas asociacións, ata unhas dentro de outras, coa intención de difundir o seu modo peculiar de entender e ensinar as técnicas, a pesar de todas elas posuíren semellanzas e case que as mesmas orixes. Tal circunstancia foi combatida por grandes mestres, mais acabou quedando e xerou como consecuencia a falta de estandarización e entendemento entre as moitas entidades e practicantes. De aí, aínda que acepto mundialmente coma deporte, ata clasificado coma deporte olímpico e estando presente dos Xogos Panamericanos, non hai un sistema unificado de valoración para as competicións, ocasionando moita dificultade para a súa aceptación coma deporte de competición nos Xogos Olímpicos.

A pesar da enorme fragmentación, os moitos estilos buscan aínda seguir un modelo pedagóxico relativamente común. E neste ámbito, distínguese o mero practicante daquel estudoso dedicado, chamado karateka, porque este busca desenvolver disciplina, filosofía e ética, alén de só aprender os golpes. Aquel karateka que alcanza o grado de cinto negro chámase sensei. E os lugares de aprendizaxe son chamados dojo, sendo estes case sempre afiliados a algún estilo.

Historia

Antecedentes

O Reino de Lequias existiu no arquipélago de Oquinava que se localíza case que exactamente a medio camiño entre Xapón e China, no Mar da China Oriental. E, por causa da súa posición xeográfica, a rexión sempre despertou a cobiza dos dous países, que non aforraron esforzos para estenderen as súas influencias (culturais e económicas), tornando a existencia dun goberno local sometida á conxugación de intereses e política externos.

A pesar da circunstancia de gravitar en torno á influencia sino-xaponesa, sucedeu na historia do reino, entre 1322 e 1429, un período denominado de Sanzan-jidai (三山 時代, período dos tres montes) cando que se debateron os tres reinos de Hokuzan (北山, Monte Setentrional), Chuzan (中山, Monte Central) e Nanzan (南山, Monte Meridional) polo control da rexión. Tal período acabou coa unificación so a bandeira do Reino de Ryukyu e so a supremacía de Chuzan, que era o máis forte economicamente, inaugurando a primeira dinastía Sho: Sho Hashi.

Nun primeiro estadio, a China foi máis eficiente para realizar os seus intereses e estender a súa influencia sobre a rexión. Nese escenario, migraron ou simplemente chegaron ao pequeno país, de entre os diversos tipos de persoas, algúns practicantes e mestres de artes marciais de orixe chinesa. E esa influencia consolidouse en varios aspectos, proxectándose na estrutura administrativa do reino e noutros aspectos culturais.

Mentres tanto, tras a unificación e no obxectivo de conter eventuais sentimentos de revolta, o Rei Sho Hashi promulgou unha lei que tornou prohibido o porte de calquera armas por parte da poboación civil. Este feito é considerado o principal factor do proceso de evolución que que levou ao xurdimento do Karate, posto que xa existise en Oquinava unha arte marcial propia, a medida rexia impuxo un ritmo distinto, polo que, debido á necesidade de as persoas teren unha forma de defensa e en razón da prohibición real, aquelas técnicas fóronse perfeccionando.

Foi tamén resultado da prohibición do porte de armas foi o desenvolvemento do kobudo, outra arte marcial que xurdiu nas illas, transformando o uso de obxectos do cotián en armas, como a tonfa e o nunchaku, que eran orixinalmente instrumentos de traballo, para manexo de muíño e debaga de grans e arroz.

Á sociedade xaponesa, posuíndo unha clase guerreira, non era incomún o estudo e a práctica de disciplinas de combates con e sen armas. No seo das familias e/ou clans fomentáronse formas de combate, os chamados koryu, transmitidos soamente internamente. Non obstante, o que importa é que houben certo troco de coñecementos, aínda que moi discreta, e que esas artes evolucionaron para atender exactamente ás necesidades do grupos que as usaban.

Esa peculiaridade, de existir unha clase nobre guerreira xaponesa dominante, colocou un certo aspecto de subordinación á arte marcial cando aínda estaba nos estadios iniciais do seu desenvolvemento, pois era probabelmente máis vista nas capas máis pobres da poboación, que sobrevivían de actividades agrícolas e de pesca, porque as clases dos guerreiros, coma sucedía na China e no Xapón, non difundían súas disciplinas de combate fóra do seu círculo estreito. De calquera modo, a classe guerreira de Oquinava (principalmente no médio dos peichin) pasou en certa época a practicar e desenvolver o futuro karate, pois, sendo as persoas ocupadas de adestrar as artes da guerra, era natural que comezasen a ter contacto con máis unha forma de combate.

Os varios elementos culturais locais influenciaron moito o desenvolvemento da arte marcial. Por exemplo, o que viría a ser o jujitsu xurdiu para habilitar o samurai para a loita desarmada mais usando armadura, polo que non era razoábel utilizar ostensibelmente de puñadas e patadas mais máis proxeccións e estrangulacións. Por súa quenda, o que se desenvolveu en Ryukyu visaba xustamente o combate desarmado, que se podería dar en calquera sitio sen que os luitadores estivesen a usar dun traxe específico, pero podería coincidir de se afrontar guerreiros con armadura, polo que punãdas e patadas eran máis adecuados, iso aliado ó endurecemento de mans e pés para seren instrumentos de ataques máis eficaces.

A independencia do Reino de Ryukyu sufriu duro golpe cando, en 1609, o clan de samurai de Satsuma, con aprobación do emperador do Xapón, subxugou a rexión. Por ocasión da invasión, os samurais encontraron pouca ou ningunha resistencia, porque, dadas as circunstancias, o rei local declarou que a vida é o máis importante tesouro e recomendou que a poboación das illas non protestase ou repondese á agresión estranxeira. Oquinava pasou a ser un estado tributario de Xapón e China, mais, contrario ao escenario anterior, coa predomancia xaponesa, que expuxo a cultura local e influenciou sobremaneira o desenvolvemento das artes marciais, so os valores da clase guerreira. Naquel momento, o clan de Satsuma introduciu súa propia escola, Jigen-ryu.

Mans de Okinawa

Antes das influencias chinesa e xaponesa, xa existía unha especie de loita desarmada e nativa de Ryukyu, que era practicada abertamente, chamada de muto, en cuxa o embate comezaba con empurróns moi parecidos cos do sumo, despois, seguíndose con técnicas de derrubamento e luxación. Vencía aquel que derrubase ou sometese o contrario. Era unha práctica cuxo maior obxectivo era a recreación, mais que, segundo algúns autores e mestres, sería a semente do karate, que foi entón paulatinamente sendo moldeado e modificado so a influencias do boxeo chinés do Sur.

A mediados do século XVII, unha arte marcial em Oquinava sen armas xa era estabelecida e coñecida por "*te", en xaponés, ou "ti", en uchinaguchi (手, man). Tamén é referida como man de Oquinava (沖縄手, Okinawa-te ou Uchinaadi), cando xorde a figura de Matsu Higa, mestra famoso na época de te e kobudo e tamén experto en wushu, que aprendería con mestres chineses. Mais xa ese tempo, a arte marcial xa viña evolucionando en tres formas distinguidas, radicadas nas tres cidades que as nomearon, Naha-te, Tomari-te e Shuri-te. Crese que Sensei Higa fose, dentro de seu estilo propio, o primeiro a estabelecer un conxunto formal de técnicas e chamalo de ti.

Destacáronse máis os estilos de Shuri, por ser o estilo da capital do reino, e de Naha, por ser cidade portuaria e máis importante sitio mercantil. Non obstante, posto que tivese menor importancia no escenario da época, por ser principalmente unha cidade de traballadores, pescadores e labradores, Tomari, debido a exactamente as súas características, desenvolveu o estilo peculiar e moitas veces erradamente confundido co estilo de Shuri. Ademais, en que pese cada un das cidades ter seu estilo, elas compartían informacións e practicantes.

Na liñaxe do estilo Shuri-te, caracterizado polas posturas naturais e por movementos de desprazamento e de golpes en liña, seguíronse a sensei Higa, máis ou menos nunha en secuencia de instrutor e alumno, os mestres Peichin Takahara, Kanga Sakukawa e Sokon Matsumura.

O Xapón mostraba o seu poder... Por exemplo, no século XVII o mestre Takahara elaborou dentro do Ti tres principios filosóficos (compaixón, dedicación e perfeccionamento), iso debaixo da influencia xaponesa. Pero iso soamente sería máis notado futuramente, no fin do século XIX.

No mesmo século, aínda que so dominación xaponesa, os vínculos coa China non foron totalmente cortados. Mestre Sakukawa, por suxestión de Peichin Takahara, foi aprender co chinés Kushanku, mestre de wushu e, despois, directamente naquel país. Tales características non pasaron desapercibidas polo que a arte marcial pasou a ser coñecida como Tode ou Todi (唐手, man chinesa), Toshukuken (唐手空挙) e Toshujutsu (唐手術).

Mentres tanto, en Tomari, o estilo da urbe adquiría unha característica máis acrobática. Os principais representantes da rexión foron os mestres Karyu Uku e Kishin Teryua, que deixarían a súa arte para Kosaku Matsumora. En Naha, o Ti evolucionaba nunha dirección diversa, con movemento de extrema contracción, golpes de curto alcance e perfeccionamento do corpo para recibir golpes e técnicas de respiración (ibuki).

So as mans de Sokon Matsumura, o Todi pasou a ter un adestramento máis formalizado coa compilación dunha serie máis ou menos pechada de exercicio (kata) e, principalmente, rompeuse a barreira das clases sociais. Con Matsumura, que formaba parte da elite guerreira e da corte de do Rei Sho Ko e sucesores, o Todi, practicado polas clases traballadoras e polos guerreiros, pasou a ser unha arte militar recoñecida.

Por esa época, ficaron famosas, e case lendarias, as historias sobre as proezas dos artistas marciais de Oquinava, coma un conto do mestre de Tomari-te, Kosaku Matsumora, que desarmado derrotou un samurai. Así, o Todi era coñecido tamén por shimpi tode (神秘 唐手, misteriosa man chinesa) ou reimyo tode (霊妙 唐手, milagrosa man chinesa).

Mans baldeiras

No fin do século XIX, o karate era aínda unha forma de loita restrinxida a poucos e, mesmo evolucionando en tres estilos distinguidos, había moita semellanza entre eles, pêro non existía un estándar e iso dificultaba aínda máis que a arte fose ensinada de máis persoas. Tampouco axudaba o feito de todos estaren comprometidos co modelo de ensino de mestre e discípulo.

Mentres tanto, o escenario político mudou por causa da anexión completa do Reino de Ryukyu polo Xapón, en 1875, transformando o vello reino na provincia de Okinawa. Porén, o que podería ser o fin tornouse unha oportunidade, pois terminou co illamento da poboación que foron incorporados para sempre á poboación xaponesa.

Nesas circunstancias, foi Anko Itosu, un discípulo de Matsumura e secretario do rei de Oquinaua, usar de súa influencia para difundir a arte marcial, que vía non soamente coma unha luita mais principalmente como unha forma de desenvolver carácter, disciplina e físico das pessoas mentres nenos.

Aínda así, o mestre xulgaba que os métodos utilizados até a época non eran prácticos: o Ti era ensinado basicamente por intermedio do adestramento repetitivo dos kata. Entón, el simplificou o adestramento a unidades fundamentais, os kihon, que son as técnicas comprendidas en si mesmas, unha puñada, unha desviación, unha postura, e compilou unha serie de kata chamada de Pinan, con técnicas máis simples e que pasarían a formar a primeira serie de técnicas.

Esa mudanza resultou na diminución, ou eliminación nalgúns casos, de tácticas de loita, mais reforzou o carácter deportivo e para beneficio da saúde: deuse maior importancia á postura, mobilidade, flexibilidade, tensión, respiración e relaxación. Atribúese tamén ao mestre Anko Itosu os primeiros movementos co obxectivo de promover a mudanza da denominación da arte marcial para "mans baleiras", como forma de vencer as barreiras culturais co Xapón, as resistencias para aceptación, pois algo de orixe chinesa non era visto con bos ollos, ademais porque había tensións latentes entres os dous países. "Tode" (徒手) significa "man baleira" e tamén era unha das denominacións do jujitsu, a arte marcial sen armas dos samurais e e afastábase da escrita "Tode" (唐手, man chinesa).

Porén, a denominación karate (空手 tornouse coñecida e popular por causa do mestre Hanashiro Chomo, do estilo Shuri-te, que nunha publicación intitulada "Karate Kumite" usouna no lugar da escrita co kanji "唐" , que se refería máis á Dinastía Tang e á China.

A pesar dos esforzos feitos, o karate non era moi popular fóra de Okinawa. Non obstante, de modo fortuíto, houben un acontecemento que axudou mesmo discretamente a tornar o karate coñecido fóra até do Xapón. En 1898, o Havaí foi anexado pelos EE.UU. e, en 1900, habitantes de Okinawa mudáronse para alí.

O Karate tornouse deporte oficial en 1902, que é o punto en que se perfecciona a transición de arte marcial para disciplina física, deixando ser visto só coma medio de autodefensa.

Como resultado de seu progreso, Anko Itosu cre ser posíbel exportar o Karate para o resto do Xapón e, no comezo do século XX, pasa a emprender esforzos para tanto, mais non consegue éxito.

Paralelos a eses eventos, outro influente mestre, Kanryo Higashionna, promovía por si outras mudanzas. El desenvolvía un estilo particular que mesturaba técnicas suaves, como desvíos e proxeccións, coas técnicas contundentes. Foron seus discípulos Chojun Miyagi e Kenwa Mabuni. A exemplo do mestre Itosu, Higashionna conseguiu fomentar os valores neles que levaron até as mudanzas futuras que tornarían o Karate máis aceptábel no Xapón.

En que pesen a evolución que arte estaba probando e habendo a fama de ser un estilo de loita eficaz, fama esa que xa había moi corría polo Xapón, aínda era pouco coñecida. Non se sabía realmente moito esa loita que matou moitas persoas, sobre súas características, fóra os practicantes de Okinawa e algúns poucos fóra dese círculo aínda pequeno e cerrado.

Algúns factores contribuíron, mentres, para a divulgación do Karate. Un deses factores era a mentalidade corrente á época que, mesmo co proceso de espallamento dos costumes occidentais iniciado coa Restauración Meiji, aínda era moi próxima á figura do guerreiro, non sendo incomún o lance de desafíos a loitadores ou mesmo a unha casa, familia ou cidade. Non se pode esquecer, con todo, que iso non se deba por bravata mais por orgullo, de súas tradicións e para homenaxear seus mestres. Era común a práctica de dojo yaburi (desafío ao dojo).

Ao redor de 1906 chegou a Oquinava un practicante de jujitsu (ou de judo, segundo algunhas fontes) que desafiou a todos da illa a medir forzas con el, para probar que seu estilo era superior aos do Xapón e da rexión. N día da luita, posto que fose xa vello (com máis menos setenta anos), no medio de varios loitadores, o mestre Anko Itosu non quixen deixar sen resposta o convite e foi ver o desafiador, que interpelou o mestre, dicindo "¿que honra habería de gañar dun ancián?", mais mesmo así aceptou o combate co vello, por respecto a el. A loita foi decidida con só un golpe do ancián.

Talvez máis importante para a fama da eficiencia do karate foi un desafío que mestre Choki Motobu encarou. Chegou ao Xapón un navío ruso, conducindo u loitador de sambo Kinteru, con porte físico moi grande (case 2m de altura) e capaz de fincar un cravo na madeira coas mans. O obxectivo do loitador era divulgar súa modalidade de loita e, para tanto, facía das demostracións públicas, que envolvían proezas, como enrodelar unha barra de ferro nos brazos e romper táboas. O loitador fixo un desafío a todo o país

A nova chegou en Oquinava, sendo o desafío acepto polos irmán Motobu, descendentes da casa real e notorios expertos en artes marciais (Karate, Kobudo e Udundi). Dirixíronse eles até o Xapón. No día do evento, a luita foi decidida con só un golpe na rexión do plexo celíaco. A vitoria foi considerada tan sorprendente e despertou o interese polo Karate.

O karate popularizouse no Xapón e introduciuse nas escolas secundarias antes da Segunda Guerra Mundial.

Como moitas das artes marciais practicadas no Xapón, o karate fixo a súa transición para o karaté-do no inicio do século XX. O do en karaté-do significa camiño, palabra que é análoga ao familiar concepto de tao. Como foi adoptado na moderna cultura xaponesa, o karate está imbuído de certos elementos do budismo zen, sendo a práctica do karaté algunhas veces chamada “zen en movimento”. As aulas frecuentemente comezan e terminan con curtos períodos de meditación. Tamén a repetición de movementos, como executado no kata, é consistente coa meditación zen pretendendo maximizar o autocontrol, a atención, a forza e velocidade, mesmo en condicións adversas. Profesores de karate difiren moito na maneira en que eles en recoñecen a influencia do zen nesta arte marcial.

A modernización e sistematización do karate no Xapón tamén incluíu a adopción do uniforme branco (dogi ou keikogi) e de cintos de cores indicadoras do estadio alcanzado polo alumno, ambos criados e popularizados por Jigoro Kano, fundador do judo.

Estilos

No karate existe un número moi grande de estilos e escolas. Os máis coñecidos actualmente son: Shotokan-ryu, Goxu-ryu, Wado-ryu (camiño da paz) e Shito-ryu. Todos eles criados na primeira metade do século XX. O Kyokushin (verdade final) é outro estilo moito popular, a pesar de máis recente. Alén deses, existen: Shaolin, Shobayashi, Matsubayashi-ryu, Kobayashi-ryu, Matsumura Seito e Matsumura Motobu. Destes orixinaronse estilos como Chito-ryu, Shorinxi-ryu (Kempo), Shorei-ryu. Outros estilos importantes incluen o Seido, Uechi-ryu, Shudokan, Shukokai, Ishin-ryu e Shindo xinen-ryu.

Así, é posible establecer a seguinte lista de estilos:

• Chito-ryu
• Goju-ryu
• Ishin-ryu
• Kobayashi-ryu
• Kyokushin (verdade final)
• Kyokushinkai
• Matsubayashi-ryu
• Matsumura Seito
• Matsumura Motubu
• Seido
• Seigokan (Goju-ryu)
• Shaolin
• Shindo xinen-ryu
• Shito-ryu
• Shobayashi
• Shorei-ryu
• Shotokan
• Shotokai
• Shorinxi-ryu (Kempo)
• Shudokan
• Shukokai (unha via para todos)
• Ueshi-ryu
• Wado-ryu (camiño da paz)

O estilo de karate Shotokan é caracterizado por posturas que dan estabilidade e forza aos movimentos. No outro extremo temos o Wado-ryu que dá preferencia a movimentos rápidos e sutis (coñecidos como tai sabaki) que permiten ao practicante esquivar ataques e promover rápidos contraataques. O estilo Wado-ryu foi introducido no occidente por Tatsuo Suzuki.

No Xapón moderno existen dúas correntes principais de karate : os estilos de karate tradicional como o Shotokan, Goxu-ryu, Wado-ryu e Shito-ryu, así chamados porque foron os primeiros, todos fundados antes da II Guerra Mundial, e os estilos de karate Full Contact como o Kyokushin-kaikan fundado por Masutatsu Oyama. O karate Full Contact é así denominado porque neste estilo é enfatizado a cantidade de dano causado ao oponente en vez da calidade da técnica demonstrada ( aínda que esta tamén sexa importante). A maioría dos estilos de karate Full Contact se orixinaron do estilo Kyokushin.

O karate deporte

O karate tamén pode ser practicado como un deporte competitivo, aínda que non posua status de deporte olìmpico coma o Judo e o Taekwondo. Isto debese ao feito de que non hai unha organización centralizadora para o karate, así como non existen regras uniformes entre os diversos estilos. A competición pode ser tanto de kumite coma de kata e os competidores poden participar individualmente ou en grupo.

Na competición de kata pontos son concedidos por cinco xuíces, de acordo coa calidade da performance do atleta de maneira análoga a ximnasia olímpica. Son criterios para unha boa performance a correcta execución dos movementos e a interpretación persoal do kata a través da variación de velocidade dos movementos (bunkai). Cando o kata é executado en grupo (usualmente de tres atletas) tamén é importante a sincronización dos movementos entre os compoñentes do grupo.

No kumite dous oponentes enfrentanse por preto de dous a cinco minutos. Pontos son concedidos tanto pola técnica canto pola localización en que os golpes son desferidos. As técnicas permitidas e os pontos permisibles de seren atacados varian de estilo para estilo. Alén disto o kumite pode ser de semi-contato (coma no Shotokan) como de contacto directo (coma no Kyokushinkai).

Dojo kun

É o conxunto de cinco preceitos (kun) que se recitan normalmente ao comezo e fin das aulas de karate no dojo (lugar/local de entrenamento). Estes preceitos representan os ideais filosóficos do karate e son atribuídos a un grande mestre da arte do século XVIII chamado "Karate" Sakugawa. while the WKF claims there are 100 million practitioners around the world.

• Hitotsu jinkaku kansei ni tsutomeru koto
  • Esforzarse para aperfeccioar o carácter.

• Hitotsu makoto no michi o mamoru koto
  • Fidelidade ao verdadeiro camiño da razón.

• Hitotsu doryoku no seishin o yashinau koto
  • Criar o espírito do esforzo e da perseveranza.

• Hitotsu reigi o omonjiru koto
  • Respeitar por riba de todo.

• Hitotsu kekki no yu o imashimeru koto
  • Conter o espírito de agresión.

Véxase tamén

Bibliografía

• Nagamine, Shoshin (1976). Okinawan Karate-do. ISBN 978-0-8048-2110-0. 

Ligazóns externas

• WASKO - World all styles Kickboxing organization (WASKO)
• WFFO - World free fighting organization (WFFO)
• WCDA - World Close Defence Assocation (WCDA)