Carlos IV de España: Diferenzas entre revisións
ampliación |
ampliación, e bibliografia |
||
Liña 1: | Liña 1: | ||
{{en uso}} |
|||
{{Ficha de nobre |
{{Ficha de nobre |
||
|nome = Carlos IV de España |
|nome = Carlos IV de España |
||
Liña 34: | Liña 32: | ||
== Acceso ao trono == |
== Acceso ao trono == |
||
Sucedeu ao seu pai, [[Carlos III de España|Carlos III]], ao |
Sucedeu ao seu pai, [[Carlos III de España|Carlos III]], ao morrer este o [[14 de decembro]] de [[1788]]. |
||
Accedeu ao trono cunha ampla experiencia nos asuntos de Estado, aínda que o seu reinado foi desastroso, porque se viu superado pola repercusión dos sucesos acaecidos en [[Francia]] en [[1789]] e tamén pola súa falta de enerxía persoal, que fixo que deixara o goberno en mans da súa esposa [[María Luísa de Parma]] e do seu [[valido]], [[Manuel Godoy]], de quen se dicía que era amante da raíña. Porén, hoxe en día esas afirmacións foron desmentidas por varios historiadores.<ref>Parra (2002).</ref> <ref>Rúspoli (2004).</ref> |
|||
[[Ficheiro:Anton_Raphael_Mengs,_Prince_of_Asturias,_Future_Charles_IV_of_Spain_(са_1765)_-_02.jpg|miniatura|esquerda|150px|Carlos IV, mozo.]] |
|||
Estes acontecementos frustraron as expectativas coas que iniciou o seu reinado. Á morte de Carlos III, o empeoramento da economía e a desorde da administración revelaban os límites do reformismo, mentres que a [[Revolución francesa]] poñóa enriba da mesa unha alternativa ao [[Antigo Réxime]]. |
Estes acontecementos frustraron as expectativas coas que iniciou o seu reinado. Á morte de Carlos III, o empeoramento da economía e a desorde da administración revelaban os límites do reformismo, mentres que a [[Revolución francesa]] poñóa enriba da mesa unha alternativa ao [[Antigo Réxime]]. |
||
Pode dicirse, por tanto, que coa morte de Carlos III rematou a historia do [[Ilustración|reformismo ilustrado]] en España, pois o estalido case inmediato da Revolución francesa ao ano seguinte provocou unha reacción de terror que converteu o reinado do seu fillo e sucesor, Carlos IV, nun período moito máis conservador. |
|||
Ao final do reinado deste último, a invasión francesa arrastraría ao país a un ciclo de revolución e reacción que marcaría todo o [[século XIX]], sen deixar espazo para continuar un reformismo sereo como o que desenvolvera Carlos III.<ref name=BV>{{cita web|autor=Biografias y Vidas|título=Carlos III de España|url=http://www.biografiasyvidas.com/biografia/c/carlos_iii.htm|dataacceso=24 de xuño de 2004}}</ref> |
|||
== Reinado == |
== Reinado == |
||
=== Goberno do conde de Floridablanca === |
=== Goberno do conde de Floridablanca === |
||
[[Ficheiro:El conde de Floridablanca y Goya.jpg|miniatura|230px|Retrato do Conde de Floridablanca por [[Francisco de Goya]].]] |
|||
⚫ | |||
[[Ficheiro:Pedro Pablo Abarca de Bolea, Count of Aranda.jpg|230px|miniatura|Retrato do Conde de Aranda por Xosé María Galván.]] |
|||
⚫ | As primeiras decisións de Carlos IV mostraron uns propósitos reformistas. Confirmou no seu posto (por consello do seu pai) como primeiro Secretario de Estado e de Despacho a Xosé Moñino e Redondo, [[conde de Floridablanca]], un ilustrado que iniciou a súa xestión con medidas como a condonación do atraso das contribucións, a limitación do prezo do pan, a restrición da acumulación de bens das [[mans mortas]], a supresión de [[vinculeiro]]s e [[morgado]]s e o impulso do desenvlvemento económico. O propio monarca tomou a iniciativa de derrogar a [[ley Sálica]] imposta polo seu antecesor [[Filipe V de España|Filipe V]], medida ratificada polas Cortes de [[1789]], pero que non se chegou a promulgar (esta falta da promulgación foi un dos motivos alegados polos tradicionalistas que emporenderon, á morte de [[Fernando VII]], as [[Guerras Carlistas|guerras carlistas]]). |
||
O estalido da [[Revolución francesa]] en [[1789]] cambiou radicalmente a política española. Conforme ían chegando as noticias de Francia, o nerviosismo da Corona crece e acaba por pechar as Cortes que, controladas por Floridablanca, se reuniran para recoñecer ao príncipe de Asturias. |
|||
O illamento parece ser a receita para evitar a propagación das ideas revolucionarias a España. Floridablanca, ante a gravidade dos feitos deixou en suspenso os [[Pactos de Familia]], establecieu controus na fronteira para impedir a expansión revolucionaria e efectuo unha forte presión diplomática en apoio a [[Luís XVI de Francia|Luís XVI]]. |
|||
Tamén puxo fin aos proxectos reformistas do reinado anterior e substituínos polo conservadorismo e a represión (fundamentalmente a cargo da [[Inquisición española|Inquisición]], que detivo a [[Francisco Cabarrús|Cabarrús]], desterrou a [[Jovellanos]] e despoxou dos seus cargos a [[Pedro Rodríguez de Campomanes|Campomanes]]). |
|||
=== Gobierno do conde de Aranda === |
=== Gobierno do conde de Aranda === |
||
Liña 53: | Liña 62: | ||
=== Primeiro goberno de Manuel Godoy === |
=== Primeiro goberno de Manuel Godoy === |
||
[[Ficheiro:Manuel Godoy por Bayeu.jpg|miniatura|230px|Godoy en [[1790]]. Retratado por [[Francisco Bayeu]]<br>[[Academia de San Fernando]], [[Madrid]].]] |
|||
[[Ficheiro:Manuel_Godoy_Spain.jpg|miniatura|230px|Manuel Godoy como ''"Príncipe da Paz"''. [[Francisco de Goya]], [[1801]].<br>[[Real Academia de San Fernando]], [[Madrid]].]][[Manuel Godoy]] era un guardia de corps que ascendeu rapidamente na Corte grazas á amizade e confianza que lle otuorgaron os reis. En poucos anos pasou de ser un [[fidalgo]] a converterse en duque de Alcudia e de Sueca, capitán xeneral e, desde finais de [[1792]], en «ministro universal» de Carlos IV, cun enorme poder. |
|||
De pensamento ilustrado impulsou medidas reformistas como as disposicións para favorecer a ensinanza das [[ciencia aplicada|ciencias aplicadas]], a protección das [[Sociedades Económicas de Amigos do País]] e a chamada [[desamortización de Godoy]] de bens pertencentes a hospitais, casas de misericordia e hospicios rexentados por comunidades relixiosas. |
|||
Pero a [[Revolución francesa]] condicionou a súa actuación na política española. As sías primeiras medidas encamiñáronse a salvar a vida de [[Luís XVI de Francia|Luís XVI]], procesado e condenado a morte. Pese aos esforzos de todas as Cortes europeas, o monarca francés foi guillotinado en xaneiro de [[1793]], o que xeralizou unha guerra das potencias europeas contra a [[Primeira República francesa|Francia revolucionaria]] coñecida como a [[guerra da Convención]], na que España participou e foi derrotada pola Francia republicana, froito do desastroso abastecemento, a pésima preparación do exército e a escasa moral da tropa fronte aos enardecidos ''[[sans culottes]]'' franceses. |
|||
Un exército de 25.000 hombres{{cómpre referencia}} dirixido polo [[Antonio Ricardos|xeneral Ricardos]] entrou no [[Rosellón]] e logrou algúns éxitos (como a toma de [[Perpiñán]]). Pero a partir de [[1794]] as tropas españolas víronse forzadas á retirada. Os franceses, pola sñúa parte, ocuparon [[Figueres]], [[Irún]], [[Donostia|San Sebastián]], [[Bilbao]], [[Vitoria]] e [[Miranda de Ebro]]. |
|||
⚫ | [[Manuel Godoy|Godoy]] |
||
⚫ | [[Manuel Godoy|Godoy]] suscribiu entón con Francia a [[Paz de Basilea]], en [[1795]]. A República francesa devolveu a España as prazas ocupadas, a cambio do territorio español da illa [[A Española]] —colonia de [[República Dominicana|Santo Domingo]]—. En agradecemento, o rei Carlos IV concedeulle a Godoy o título de '''príncipe da Paz'''. |
||
En [[1796]], concluida la fase más radical de la Revolución, [[Manuel Godoy|Godoy]] firmó el [[Tratado de San Ildefonso (1796)|Tratado de San Ildefonso]] y España se convirtió en aliada de Francia. Este cambio de postura buscaba el enfrentamiento con Gran Bretaña, principal adversario de la Francia revolucionaria y tradicional enemiga de España con la que disputaba la hegemonía marítima y, concretamente, el comercio con América. La escuadra española sufrió la derrota frente al [[cabo de San Vicente]] en [[1797]], pero [[Cádiz]] y [[Santa Cruz de Tenerife]] resistieron a los ataques del almirante [[Horatio Nelson|Nelson]]. En América los británicos ocuparon la isla de [[Ataque a Trinidad (1797)|Trinidad]], y sufrieron una derrota en [[Ataque a Puerto Rico (1797)|Puerto Rico]]. Ello provocó la caída de [[Manuel Godoy|Godoy]] en mayo de [[1798]]. |
|||
En [[1796]], concluída a fase máis radical da Revolución, Godoy asinou o [[Tratado de San Ildefonso (1796)|Tratado de San Ildefonso]], polo que España se converteu en aliada de Francia. Este cambio de postura buscaba o enfrontamiento con [[Gran Bretaña]], principal adversario da Francia revolucionaria e tradicional inimiga de España, coa que disputaba a hexemonía marítima e, concretamente, o comercio con [[América]]. |
|||
La escuadra española sufriu unha severa derrota fronte ao [[cabo de San Vicente]] en [[1797]], pero [[Cádiz]] e [[Santa Cruz de Tenerife]] resistiron os ataques do almirante [[Horatio Nelson|Nelson]]. En América, os británicos ocuparon a [[illa Trinidad]], e sufriron unha derrota en [[Puerto Rico]]. Isto provocou a caída de Godoy, en maio de [[1798]]. |
|||
=== Gobernos de Saavedra e Urquijo === |
=== Gobernos de Saavedra e Urquijo === |
||
Tras |
Tras isto, dous ilustrados, [[Francisco de Saavedra]] e [[Mariano Luís de Urquijo]], sucedéronse á fronte do goberno entre [[1798]] e [[1800]]. |
||
=== Segundo goberno de Manuel Godoy === |
=== Segundo goberno de Manuel Godoy === |
||
[[Ficheiro:Estatua equestre Carlos IV.jpg| |
[[Ficheiro:Estatua equestre Carlos IV.jpg|miniatura|230px|Estatua de Carlos IV en [[Ciudad de México]].<ref>Coñecida popularmente como ''El Caballito''</ref>]] |
||
[[Ficheiro:Turner, The Battle of Trafalgar (1806).jpg|miniatura|230px|A Batalla de Trafalgar, por [[Joseph Mallord William Turner|Turner]].]] |
|||
A chegada ao poder de [[Napoleón Bonaparte|Napoleón]] en [[1799]] e a súa proclamación como [[emperador]] en [[1804]] alterou as relacións internacionais, e España renovou a alianza con Francia. Napoleón necesitaba, na súa loita contra os británicos, contar coa colaboración de España, sobre todo da súa escuadra. Por iso, presionou a Carlos IV para que restablecera a súa confianza en [[Manuel Godoy|Godoy]]. Este asumiu de novo o poder en [[1800]] asinou o [[Convenio de Aranjuez]] de 1801 polo que poñía a disposición de Napoleón a escuadra española, o que implicaba de novo a guerra contra [[Gran Bretaña]]. |
|||
Godoy declarou en [[1801]] a guerra a [[Portugal]], principal aliado británico no continente, antes de que o fixera Francia. Este conflito, coñecido como a [[guerra das Laranxas]], significou a ocupación de [[Olivenza]] por España que, ademais obtivo o compromiso de Portugal de impedir o atraque de buques británicos nos seus portos. |
|||
Pero en [[1805]] a derrota da escuadra franco-española na [[batalla de Trafalgar]] pola armada británica modificou a situación radicalmente. Fronte á hexemonía de [[Gran Bretaña]] nos mares, [[Napoleón Bonaparte|Napoleón]] decretou o [[bloqueo continental]], medida á que se sumou España. E en [[1807]] foi subscrito o [[Tratado de Fontainebleau]] que establecía o reparto de [[Portugal]] entre [[Francia]], [[España]] e o propio [[Manuel Godoy|Godoy]], ademais de conceder o dereito de paso por España das tropas francesas encargadas da ocupación dese país. |
|||
=== Crise final === |
=== Crise final === |
||
Con tal sucesión de guerras |
Con tal sucesión de guerras agravpise até o extremo a crise da [[facenda]], e os ministros de Carlos IV mostráronse incapaces de solucionala; entre outras cousas, porque o temor á revolución lles impedía introducir as necesarias reformas, que lesionarían os intereses dos estamentos privilexiados, alterando a orde tradicional.<ref name=BV1>{{cita web|autor=Biografías y Vidas|título=Carlos IV de España|url=http://www.biografiasyvidas.com/biografia/c/carlos_iv.htm|dataacceso=24 de xuño de 2014}}</ref> |
||
A presenza de soldados franceses en territorio español (moitos máis dos permitidos polo tratado de Fontainebleau, e que, ademais, en lugar de ir cara a Portugal ocuparan numerosas prazas) aumentou a oposición cara a [[Manuel Godoy|Godoy]], enfrontado cos sectores máis tradicionais pola súa política reformista e entreguista cara a Bonaparte. |
|||
La presencia de soldados franceses en territorio español aumentó la oposición hacia [[Manuel Godoy|Godoy]], enfrentado con los sectores más tradicionales por su política reformista y entreguista hacia [[Napoleón Bonaparte|Napoleón]]. A finales de [[1807]] se produjo la [[Conjura de El Escorial]], conspiración encabezada por [[Fernando VII de España|Fernando]], Príncipe de Asturias, que pretendía la sustitución de [[Manuel Godoy|Godoy]] y el destronamiento de su propio padre. Pero, frustrado el intento, el propio [[Fernando VII de España|Fernando]] delató a sus colaboradores. En marzo de [[1808]], ante la evidencia de la ocupación francesa, [[Manuel Godoy|Godoy]] aconsejó a los reyes que abandonaran España. Pero se produjo el [[Motín de Aranjuez]], levantamiento popular contra los reyes aprovechando su presencia en el [[Palacio Real de Aranjuez|palacio de Aranjuez]]. [[Manuel Godoy|Godoy]] fue hecho preso por los amotinados. Carlos IV, ante el cariz de los acontecimientos, abdicó en su hijo [[Fernando VII de España|Fernando VII]]. |
|||
A finais de [[1807]] produciuse a [[conxura de El Escorial]], conspiración encabezada por [[Fernando VII de España|Fernando]], príncipe de Asturias, que pretendía a substitución de [[Manuel Godoy|Godoy]] e o destronamento do rei. Pero, frustrado el intento, o propio [[Fernando VII de España|Fernando]], no chamado [[proceso de El Escorial]], delatou aos seus colaboradores. |
|||
[[Ficheiro:Fernando de Borbón, príncipe de Asturias.jpg|miniatura|esquerda|230px|[[Fernando VII|Fernando]], [[príncipe de Asturias]].]] |
|||
En marzo de [[1808]], ante a evidencia da ocupación francesa, Godoy aconsellou aos reis que, imitando á Familia Real portuguesa, abadoaran España. Pero produciuse o [[Motín de Aranjuez]], levantamento popular (instigado, unha vez máis, polo príncipe Fernando e a súa ''camariliia'') en contra dos reis, aproveitando a súa presenza no Palacio Real de Aranjuez. Godoy fue apresado polos amotinados. Carlos IV, ante o cariz dos acontecementos, abdicou no seu fillo Fernando, que se convertía así en [[Fernando VI]]. |
|||
[[Napoleón Bonaparte|Napoleón]], receoso ante o cambio de monarca, e vendo o comportamento e debilidade da Famlia Real, convocou a toos os seus membros a un encontro na localidade francesa de [[Baiona, Francia|Baiona]]. |
|||
[[Napoleón Bonaparte|Napoleón]], receloso ante el cambio de monarca, convocó a la familia real española a un encuentro en la localidad francesa de [[Bayona (Francia)|Bayona]]. [[Fernando VII de España|Fernando VII]], bajo la presión del Emperador y de sus padres, devolvió la Corona a Carlos IV el día 6 de mayo, sin saber que el día antes Carlos IV había pactado la cesión de sus derechos a la corona en favor de [[Napoleón Bonaparte|Napoleón]], quien finalmente designó como nuevo rey de España a su hermano [[José I de España|José]]. |
|||
[[Fernando VII de España|Fernando VII]], baixo a presión do emperador e dos seus paies, devolveu a Corona a Carlos IV o día [[6 de maio]], sen saber que a víspera Carlos IV pactara a cesión dos seus dereitos en favor de Napoleón quen, finalmente, designou como novo rei de España ao seu irmán [[Xosé I de España|Xosé]]. |
|||
O [[19 de marzo]] de [[1808]] -tres anos despois da derrota na [[batalla de Trafalgar|Trafalgar]]-, e dunha política desastrada, viuse obrigado polo fillo, a seguir do [[Motín de Aranjuez]], a abdicar do trono no seu favor, que asumíu como [[Fernando VII de España|Fernando VII]]. Procurou entón o apoio de [[Napoleón]], para conseguir a devolución da súa coroa. Conseguiuno, mais por pouco tempo, pois Napoleón o obrigou a abdicar de novo, desta vez para entregar a coroa española a seu irmán [[Xosé I de España|Xosé Bonaparte]]. |
|||
== Final == |
== Final == |
||
Carlos |
Carlos permaneceu prisioneiro de Napoleón, residindo en [[Marsella]], até a derrota final do emperador en [[1814]]. Nese mesmo ano [[Fernando VII de España|Fernando VII]] foi reposto no [[Reino de España|trono español]] pola [[Xunta Central]]. Pero Fenando mantivo ao seu pai desterrado por temor a que lle disputara o poder. Carlos e a súa esposa continuaron o exilio na [[Estados Pontificios|Coprte papal]], residindo no palazzo Borghese.<ref name=BV1/> |
||
Carlos IV morreu en [[Roma]] o [[20 de xaneiro]] de [[1819]], poucos días despois de que falecera a súa esposa María Luísa. Posteriormente os restos mortais da parella foron trasladados á [[Cripta Real]] do [[mosteiro do Escorial]]. |
|||
Morreu no mesmo mes en que enviuvou, no Pazo dos reis de Nápoles, sendo sepultado posteriormente no [[mosteiro do Escorial]]. |
|||
== Mecenado == |
== Mecenado == |
||
[[Ficheiro:PalacioReal Stradivarius1.jpg|miniatura|200px|Un dos violíns do ''Quinteto palatino''.<br>[[Palacio Real de Madrid|Palacio Real]] ([[Madrid]]).]] |
|||
Carlos interesouse desde a súa xuventude pola [[arte]]. [[Violín|violinista]] afeizoado, en [[1775]] comprou para a Corte o quinteto de instrumentos Stradivarius conservado actualmente no [[Palacio Real de Madrid]] (os chamados ''[[Stradivarius Palatinos]]'') rodeándose dun grupo de notábeis músicos dirixido polo violinista e compositor [[Gaetano Brunetti]]. |
|||
Tamén se interesou pola [[pintura]], encargando obras a [[Luis Meléndez]], [[Claude Joseph Vernet]] e [[Luis Paret]], e nomeando a [[Francisco de Goya]] pintor de cámara en [[1789]]. |
|||
Durante su reinado otorgó entre títulos de España y títulos de Indias: 179 títulos nobiliarios, de los cuales 33 fueron [[Grandeza de España|Grandes de España]] |
|||
== Matrimonio e fillos == |
== Matrimonio e fillos == |
||
Liña 182: | Liña 201: | ||
=== Bibliografía === |
=== Bibliografía === |
||
==== Libros de historia ==== |
==== Libros de historia ==== |
||
* Anes, Gonzalo (1975): ''El Antiguo Régimen: los Borbones''. Historia de España Alfaguara. IV. Madrid: Alienza Editorial / Alfaguara. ISBN 978-84-206-2044-0. |
|||
⚫ | |||
* Artola, Miguel (1973): ''La burguesía revolucionaria (1808-1869)''. Historia de España Alfaguara. V. Madrid: Alianza Editorial / Alfaguara. ISBN 978-84-2062-046-7. |
|||
* Parra López, E. La (2002): ''Manuel Godoy: la aventura del poder''. |
|||
⚫ | |||
* Rúspoli, E. (2004): ''Godoy: La lealtad de un gobernante ilustrado''. |
|||
* Parra López, E. La (2002): ''Manuel Godoy: la aventura del poder''. Barcelona: Tusquets. ISBN 978-84-8310-405-7.[http://www.elcultural.es/version_papel/LETRAS/5515/Manuel_Godoy_La_aventura_del_poder Crítica] en "El Cultural" do diario ''El Mundo'' (España), 03/10/2002. |
|||
* Rúspoli, E. (2004): ''Godoy: La lealtad de un gobernante ilustrado''. ISBN 978-84-8460-387-0. Barcelona: Temas de Hoy (Grupo Planeta). [http://www.forumlibertas.com/frontend/forumlibertas/noticia.php?id_noticia=1991 Crítica] en Forum Libertas.com |
|||
==== Novelas históricas ==== |
==== Novelas históricas ==== |
||
* [[Benito Pérez Galdós|Pérez Galdós, Benito]] (1983): ''Trafalgar''. [[Episodios Nacionales]], 1ª Serie, nº 1. Madrid: Alianza Editorial / Librería y Casa Editorial Hernando. ISBN 978-84-206-5001-3. |
|||
* Pérez Galdós, Benito (1983): ''La Corte de Carlos IV''. Episodios Nacionales, 1ª Serie, nº 2. Madrid: Alianza Editorial / Librería y Casa Editorial Hernando. ISBN 978-84-206-5002-1. |
|||
* Pérez Galdós, Benito (1983): ''El 19 de Marzo y el 2 de Mayo''. Episodios Nacionales, 1ª Serie, nº 3. Madrid: Alianza Editorial / Librería y Casa Editorial Hernando. ISBN 978-84-2065-003-X. |
|||
=== Outros artigos === |
=== Outros artigos === |
Revisión como estaba o 25 de xuño de 2014 ás 19:17
Carlos IV de España | |
---|---|
Rei de España | |
Retrato de Carlos IV, por Francisco de Goya Museo del Prado (Madrid) | |
Reinado | 14 de decembro de 1788 19 de marzo de 1808 |
Nacemento | 11 de novembro de 1748 Portici, Reino de Nápoles |
Falecemento | 20 de xaneiro de 1819 Roma, Estados Pontificios |
Predecesor | Carlos III |
Sucesor | Fernando VII |
Consorte | María Luísa de Parma |
Descendencia | véxase Matrimonio e fillos |
Casa real | Casa de Borbón |
Proxenitores | Carlos III María Amalia de Saxonia |
Na rede | |
Carlos IV de Borbón, nado no Palacio Real de Portici (Reino de Nápoles) o 11 de novembro de 1748 e finado en Roma (Estados Pontificios) o 20 de xaneiro de 1819, foi rei de España desde o 14 de decembro de 1788 até o 19 de marzo de 1808 cando, como consecuencia do golpe de Estado que pasou á historia como o motin de Aranjuez, abdicou en favor do seu fillo Fernando, príncipe de Asturias.
Era fillo e sucesor de Carlos III e da súa esposa María Amalia de Saxonia.
Primeiros anos
Cando naceu, seu pai era o rei das Dúas Sicilias. Foi bautizado co nome de Carlos Antonio Pascual Francisco Javier Juan Nepomuceno José Januario Serafin Diego.
No verán de 1765 foi chamado polo seu pai, sendo xa rei de España, para informalo do noivado que lle fora decidido, como Príncipe de Asturias, coa súa prima irmá a princesa María Luísa de Parma.
Acceso ao trono
Sucedeu ao seu pai, Carlos III, ao morrer este o 14 de decembro de 1788.
Accedeu ao trono cunha ampla experiencia nos asuntos de Estado, aínda que o seu reinado foi desastroso, porque se viu superado pola repercusión dos sucesos acaecidos en Francia en 1789 e tamén pola súa falta de enerxía persoal, que fixo que deixara o goberno en mans da súa esposa María Luísa de Parma e do seu valido, Manuel Godoy, de quen se dicía que era amante da raíña. Porén, hoxe en día esas afirmacións foron desmentidas por varios historiadores.[1] [2]
Estes acontecementos frustraron as expectativas coas que iniciou o seu reinado. Á morte de Carlos III, o empeoramento da economía e a desorde da administración revelaban os límites do reformismo, mentres que a Revolución francesa poñóa enriba da mesa unha alternativa ao Antigo Réxime.
Pode dicirse, por tanto, que coa morte de Carlos III rematou a historia do reformismo ilustrado en España, pois o estalido case inmediato da Revolución francesa ao ano seguinte provocou unha reacción de terror que converteu o reinado do seu fillo e sucesor, Carlos IV, nun período moito máis conservador.
Ao final do reinado deste último, a invasión francesa arrastraría ao país a un ciclo de revolución e reacción que marcaría todo o século XIX, sen deixar espazo para continuar un reformismo sereo como o que desenvolvera Carlos III.[3]
Reinado
Goberno do conde de Floridablanca
As primeiras decisións de Carlos IV mostraron uns propósitos reformistas. Confirmou no seu posto (por consello do seu pai) como primeiro Secretario de Estado e de Despacho a Xosé Moñino e Redondo, conde de Floridablanca, un ilustrado que iniciou a súa xestión con medidas como a condonación do atraso das contribucións, a limitación do prezo do pan, a restrición da acumulación de bens das mans mortas, a supresión de vinculeiros e morgados e o impulso do desenvlvemento económico. O propio monarca tomou a iniciativa de derrogar a ley Sálica imposta polo seu antecesor Filipe V, medida ratificada polas Cortes de 1789, pero que non se chegou a promulgar (esta falta da promulgación foi un dos motivos alegados polos tradicionalistas que emporenderon, á morte de Fernando VII, as guerras carlistas).
O estalido da Revolución francesa en 1789 cambiou radicalmente a política española. Conforme ían chegando as noticias de Francia, o nerviosismo da Corona crece e acaba por pechar as Cortes que, controladas por Floridablanca, se reuniran para recoñecer ao príncipe de Asturias.
O illamento parece ser a receita para evitar a propagación das ideas revolucionarias a España. Floridablanca, ante a gravidade dos feitos deixou en suspenso os Pactos de Familia, establecieu controus na fronteira para impedir a expansión revolucionaria e efectuo unha forte presión diplomática en apoio a Luís XVI.
Tamén puxo fin aos proxectos reformistas do reinado anterior e substituínos polo conservadorismo e a represión (fundamentalmente a cargo da Inquisición, que detivo a Cabarrús, desterrou a Jovellanos e despoxou dos seus cargos a Campomanes).
Gobierno do conde de Aranda
En 1792, Floridablanca fue sustituido por el conde de Aranda, amigo de Voltaire y de otros revolucionarios franceses, a quien el rey encomienda la difícil papeleta de salvar la vida de su primo el rey Luis XVI en el momento en que tras el fracaso de la fuga de Varennes éste había aceptado la Constitución francesa de 1791.
Sin embargo, la radicalización revolucionaria a partir de 1792 y el destronamiento de Luis XVI —el rey francés fue encarcelado y quedó proclamada la República— precipitó la caída del conde de Aranda y la llegada al poder de Manuel Godoy el 15 de noviembre de 1792.
Primeiro goberno de Manuel Godoy
Manuel Godoy era un guardia de corps que ascendeu rapidamente na Corte grazas á amizade e confianza que lle otuorgaron os reis. En poucos anos pasou de ser un fidalgo a converterse en duque de Alcudia e de Sueca, capitán xeneral e, desde finais de 1792, en «ministro universal» de Carlos IV, cun enorme poder.
De pensamento ilustrado impulsou medidas reformistas como as disposicións para favorecer a ensinanza das ciencias aplicadas, a protección das Sociedades Económicas de Amigos do País e a chamada desamortización de Godoy de bens pertencentes a hospitais, casas de misericordia e hospicios rexentados por comunidades relixiosas.
Pero a Revolución francesa condicionou a súa actuación na política española. As sías primeiras medidas encamiñáronse a salvar a vida de Luís XVI, procesado e condenado a morte. Pese aos esforzos de todas as Cortes europeas, o monarca francés foi guillotinado en xaneiro de 1793, o que xeralizou unha guerra das potencias europeas contra a Francia revolucionaria coñecida como a guerra da Convención, na que España participou e foi derrotada pola Francia republicana, froito do desastroso abastecemento, a pésima preparación do exército e a escasa moral da tropa fronte aos enardecidos sans culottes franceses.
Un exército de 25.000 hombres[Cómpre referencia] dirixido polo xeneral Ricardos entrou no Rosellón e logrou algúns éxitos (como a toma de Perpiñán). Pero a partir de 1794 as tropas españolas víronse forzadas á retirada. Os franceses, pola sñúa parte, ocuparon Figueres, Irún, San Sebastián, Bilbao, Vitoria e Miranda de Ebro.
Godoy suscribiu entón con Francia a Paz de Basilea, en 1795. A República francesa devolveu a España as prazas ocupadas, a cambio do territorio español da illa A Española —colonia de Santo Domingo—. En agradecemento, o rei Carlos IV concedeulle a Godoy o título de príncipe da Paz.
En 1796, concluída a fase máis radical da Revolución, Godoy asinou o Tratado de San Ildefonso, polo que España se converteu en aliada de Francia. Este cambio de postura buscaba o enfrontamiento con Gran Bretaña, principal adversario da Francia revolucionaria e tradicional inimiga de España, coa que disputaba a hexemonía marítima e, concretamente, o comercio con América.
La escuadra española sufriu unha severa derrota fronte ao cabo de San Vicente en 1797, pero Cádiz e Santa Cruz de Tenerife resistiron os ataques do almirante Nelson. En América, os británicos ocuparon a illa Trinidad, e sufriron unha derrota en Puerto Rico. Isto provocou a caída de Godoy, en maio de 1798.
Gobernos de Saavedra e Urquijo
Tras isto, dous ilustrados, Francisco de Saavedra e Mariano Luís de Urquijo, sucedéronse á fronte do goberno entre 1798 e 1800.
Segundo goberno de Manuel Godoy
A chegada ao poder de Napoleón en 1799 e a súa proclamación como emperador en 1804 alterou as relacións internacionais, e España renovou a alianza con Francia. Napoleón necesitaba, na súa loita contra os británicos, contar coa colaboración de España, sobre todo da súa escuadra. Por iso, presionou a Carlos IV para que restablecera a súa confianza en Godoy. Este asumiu de novo o poder en 1800 asinou o Convenio de Aranjuez de 1801 polo que poñía a disposición de Napoleón a escuadra española, o que implicaba de novo a guerra contra Gran Bretaña.
Godoy declarou en 1801 a guerra a Portugal, principal aliado británico no continente, antes de que o fixera Francia. Este conflito, coñecido como a guerra das Laranxas, significou a ocupación de Olivenza por España que, ademais obtivo o compromiso de Portugal de impedir o atraque de buques británicos nos seus portos.
Pero en 1805 a derrota da escuadra franco-española na batalla de Trafalgar pola armada británica modificou a situación radicalmente. Fronte á hexemonía de Gran Bretaña nos mares, Napoleón decretou o bloqueo continental, medida á que se sumou España. E en 1807 foi subscrito o Tratado de Fontainebleau que establecía o reparto de Portugal entre Francia, España e o propio Godoy, ademais de conceder o dereito de paso por España das tropas francesas encargadas da ocupación dese país.
Crise final
Con tal sucesión de guerras agravpise até o extremo a crise da facenda, e os ministros de Carlos IV mostráronse incapaces de solucionala; entre outras cousas, porque o temor á revolución lles impedía introducir as necesarias reformas, que lesionarían os intereses dos estamentos privilexiados, alterando a orde tradicional.[5]
A presenza de soldados franceses en territorio español (moitos máis dos permitidos polo tratado de Fontainebleau, e que, ademais, en lugar de ir cara a Portugal ocuparan numerosas prazas) aumentou a oposición cara a Godoy, enfrontado cos sectores máis tradicionais pola súa política reformista e entreguista cara a Bonaparte.
A finais de 1807 produciuse a conxura de El Escorial, conspiración encabezada por Fernando, príncipe de Asturias, que pretendía a substitución de Godoy e o destronamento do rei. Pero, frustrado el intento, o propio Fernando, no chamado proceso de El Escorial, delatou aos seus colaboradores.
En marzo de 1808, ante a evidencia da ocupación francesa, Godoy aconsellou aos reis que, imitando á Familia Real portuguesa, abadoaran España. Pero produciuse o Motín de Aranjuez, levantamento popular (instigado, unha vez máis, polo príncipe Fernando e a súa camariliia) en contra dos reis, aproveitando a súa presenza no Palacio Real de Aranjuez. Godoy fue apresado polos amotinados. Carlos IV, ante o cariz dos acontecementos, abdicou no seu fillo Fernando, que se convertía así en Fernando VI.
Napoleón, receoso ante o cambio de monarca, e vendo o comportamento e debilidade da Famlia Real, convocou a toos os seus membros a un encontro na localidade francesa de Baiona.
Fernando VII, baixo a presión do emperador e dos seus paies, devolveu a Corona a Carlos IV o día 6 de maio, sen saber que a víspera Carlos IV pactara a cesión dos seus dereitos en favor de Napoleón quen, finalmente, designou como novo rei de España ao seu irmán Xosé.
Final
Carlos permaneceu prisioneiro de Napoleón, residindo en Marsella, até a derrota final do emperador en 1814. Nese mesmo ano Fernando VII foi reposto no trono español pola Xunta Central. Pero Fenando mantivo ao seu pai desterrado por temor a que lle disputara o poder. Carlos e a súa esposa continuaron o exilio na Coprte papal, residindo no palazzo Borghese.[5]
Carlos IV morreu en Roma o 20 de xaneiro de 1819, poucos días despois de que falecera a súa esposa María Luísa. Posteriormente os restos mortais da parella foron trasladados á Cripta Real do mosteiro do Escorial.
Mecenado
Carlos interesouse desde a súa xuventude pola arte. violinista afeizoado, en 1775 comprou para a Corte o quinteto de instrumentos Stradivarius conservado actualmente no Palacio Real de Madrid (os chamados Stradivarius Palatinos) rodeándose dun grupo de notábeis músicos dirixido polo violinista e compositor Gaetano Brunetti.
Tamén se interesou pola pintura, encargando obras a Luis Meléndez, Claude Joseph Vernet e Luis Paret, e nomeando a Francisco de Goya pintor de cámara en 1789.
Matrimonio e fillos
Carlos IV contraeu matrimonio en 1765 coa súa prima María Luísa de Borbón-Parma (era filla de Filipe I, duque de Parma, fillo de Filipe V).
Tiveron 14 fillos das vinte e catro veces que María Luísa estivo embarazada, pero só sete chegaron á idade adulta:
- Carlos Clemente Antonio (19 de setembro de 1771 - 7 de marzo de 1774).
- Carlota Xoaquina (25 de abril de 1775 – 7 de xaneiro de 1830), que casou co infante portugués Xoán María de Braganza, futuro rei Xoán VI de Portugal.
- María Luisa Carlota (11 de setembro de 1777 - 2 de xullo de 1782).
- María Amalia (9 de xaneiro de 1779 – 22 de xullo de 1798), que caou co seu tío Antonio Pascual de Borbón, infante de España, fillo de Carlos III) e irmán menor de Carlos IV.
- Carlos Domingo Eusebio (5 de marzo de 1780 - 11 de xuño de 1783)
- María Luísa Xosefina (6 de xullo de 1782 – 13 de marzo de 1824), que casou con Luís de Borbón-Parma, duque de Parma e rei de Etruria.
- Carlos Francisco de Paula (5 de setembro de 1783 - 11 de novembro de 1784).
- Filipe Francisco de Paula (5 de setembro de 1783 - 18 de outubro de 1784).
- Fernando (14 de outubro de 1784 – 29 de setembro de 1833), rei de España como Fernando VII.
- Carlos María Isidro (29 de marzo de 1788 – 10 de marzo de 1855), conde de Molina, fundador do carlismo e pretendente ao trono de España. Casou coa súa sobriña a infanta María Francisca de Portugal, filla do rei Xoán VI de Portugal e de Carlota Xoaquina, irmá de Carlos.
- María Isabel (6 de xullo de 1789 – 13 de setembro de 1848), que casou co seu primo Francisco I das Dúas Sicilias e, despois, con Francisco, conde do Balzo.
- María Teresa (16 de febreiro de 1791 - 2 de novembro de 1794). Morta a causa da varíola.
- Filipe María Francisco (28 de marzo de 1792 - 1 de marzo de 1794).
- Francisco de Paula Antonio, duque de Cádiz (10 de marzo de 1794 – 13 de agosto de 1865), que casou coa su sobriña, Luísa Carlota de Borbón-Dúas Sicilias, filla da súa irmá María Isabel de Borbón e Francisco I das Dúas Sicilias. O seu primoxénito, Francisco de Asís de Borbón, casou coa raíña Isabel II de España.
Ancestros
Filmografía
- Goya's Ghosts [Os fantasmas de Goya] (2006), de Miloš Forman. O personaxe de Carlos IV foi interpretado por Randy Quaid.
Predecesor: Rei Carlos VII das Dúas Sicilias (Futuro Carlos III de España) |
Sucesor: Fernando de Borbón e de Borbón-Parma | |
Predecesor: Carlos III |
Rei de España 1788-1808 |
Sucesor: Fernando VII |
Notas
- ↑ Parra (2002).
- ↑ Rúspoli (2004).
- ↑ Biografias y Vidas. "Carlos III de España". Consultado o 24 de xuño de 2004.
- ↑ Coñecida popularmente como El Caballito
- ↑ 5,0 5,1 Biografías y Vidas. "Carlos IV de España". Consultado o 24 de xuño de 2014.
Véxase tamén
Commons ten máis contidos multimedia sobre: Carlos IV de España |
Bibliografía
Libros de historia
- Anes, Gonzalo (1975): El Antiguo Régimen: los Borbones. Historia de España Alfaguara. IV. Madrid: Alienza Editorial / Alfaguara. ISBN 978-84-206-2044-0.
- Artola, Miguel (1973): La burguesía revolucionaria (1808-1869). Historia de España Alfaguara. V. Madrid: Alianza Editorial / Alfaguara. ISBN 978-84-2062-046-7.
- Lynch, John (1999): La España del siglo XVIII. 2ª ed. Barcelona: Crítica. ISBN 978-84-74-23-961-3.
- Parra López, E. La (2002): Manuel Godoy: la aventura del poder. Barcelona: Tusquets. ISBN 978-84-8310-405-7.Crítica en "El Cultural" do diario El Mundo (España), 03/10/2002.
- Rúspoli, E. (2004): Godoy: La lealtad de un gobernante ilustrado. ISBN 978-84-8460-387-0. Barcelona: Temas de Hoy (Grupo Planeta). Crítica en Forum Libertas.com
Novelas históricas
- Pérez Galdós, Benito (1983): Trafalgar. Episodios Nacionales, 1ª Serie, nº 1. Madrid: Alianza Editorial / Librería y Casa Editorial Hernando. ISBN 978-84-206-5001-3.
- Pérez Galdós, Benito (1983): La Corte de Carlos IV. Episodios Nacionales, 1ª Serie, nº 2. Madrid: Alianza Editorial / Librería y Casa Editorial Hernando. ISBN 978-84-206-5002-1.
- Pérez Galdós, Benito (1983): El 19 de Marzo y el 2 de Mayo. Episodios Nacionales, 1ª Serie, nº 3. Madrid: Alianza Editorial / Librería y Casa Editorial Hernando. ISBN 978-84-2065-003-X.
Outros artigos
- Abdicacións de Baiona
- Manuel Godoy
- Motín de Aranjuez
- Proceso de El Escorial
- Tratado de Fontainebleau