Fenicios: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Contido eliminado Contido engadido
Servando2 (conversa | contribucións)
Servando2 (conversa | contribucións)
arranxo
Liña 16: Liña 16:
Os fenicios foron o primeiro dos [[Pobos colonizadores da Península Ibérica|pobos colonizadores históricos da Península Ibérica]]. Os restos arqueolóxicos máis antigos descubertos ata a actualidade proceden de [[Malaka]] ([[Málaga]]) e [[Gadir]] ([[Cádiz]]), aínda que estableceron colonias tamén no mediterráneo peninsular en [[Toscanos]] ([[Vélez-Málaga]]), [[Sexi]] ([[Almuñécar]]), [[Abdera (España)|Abdera]] ([[Adra]]), [[Cerro del Prado]], [[Chorreras]], [[Villaricos]], [[Mazarrón]], [[Guardamar de Segura]]; e no área atlántica peninsular en [[Onuba (Huelva)|Onuba]] ([[Huelva]]), [[Chiclana de la Frontera]], ([[Cádiz]]), [[Abul]] ([[Alcacer do Sal]]) e probabelmente en [[Olissipo]] ([[Lisboa]]) e noutras escalas na ruta comercial, que sendo de orixe prehistórica chegaba ata Galicia e ata as Illas Británicas.
Os fenicios foron o primeiro dos [[Pobos colonizadores da Península Ibérica|pobos colonizadores históricos da Península Ibérica]]. Os restos arqueolóxicos máis antigos descubertos ata a actualidade proceden de [[Malaka]] ([[Málaga]]) e [[Gadir]] ([[Cádiz]]), aínda que estableceron colonias tamén no mediterráneo peninsular en [[Toscanos]] ([[Vélez-Málaga]]), [[Sexi]] ([[Almuñécar]]), [[Abdera (España)|Abdera]] ([[Adra]]), [[Cerro del Prado]], [[Chorreras]], [[Villaricos]], [[Mazarrón]], [[Guardamar de Segura]]; e no área atlántica peninsular en [[Onuba (Huelva)|Onuba]] ([[Huelva]]), [[Chiclana de la Frontera]], ([[Cádiz]]), [[Abul]] ([[Alcacer do Sal]]) e probabelmente en [[Olissipo]] ([[Lisboa]]) e noutras escalas na ruta comercial, que sendo de orixe prehistórica chegaba ata Galicia e ata as Illas Británicas.


A fundación da nova [[Qart Hadasht]] (Nova Cartago, a actual Cartagena) foi unha iniciativa posterior, respondendo aos novos criterios da civilización púnico-cartaxinesa do [[século -III]], na época das [[Guerras Púnicas]] contra Roma. Tamén a esa época pertencen os restos púnicos de [[Melilla]].<ref>
A fundación da nova [[Qart Hadasht]] (Nova Cartago, a actual Cartagena) foi unha iniciativa posterior, respondendo aos novos criterios da civilización púnico-cartaxinesa do [[século -III]], na época das [[Guerras Púnicas]] contra Roma. Tamén a esa época pertencen os restos púnicos de [[Melilla]].
== Colonias tirias e colonias sidonias ==
A maior parte das colonias fenicias eran tirias (fundadas por Tiro). Propúxose como unha diferenza coas colonias sidonias (fundadas por Sidón) a divindade tutelar: [[Melkart]] para Tiro, [[Astarté]] para Sidón.<ref>John Denison Baldwin [http://books.google.es/books?id=WRuGAAAAMAAJ&pg=PA155&dq=%22colonies+of+Sidon%22&hl=es&ei=6Q2XTZLuKMzDswa8pvWtCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDcQ6AEwAg#v=onepage&q=%22colonies%20of%20Sidon%22&f=false ''Pre-historic nations''], Harper & Brothers, 1869, pg. 155.</ref> Outra diferenza é que varias colonias sidonias estaban establecidas na ribeira norte do Mediterráneo, como [[Temesa]] (preto de Nápoles), a illas de [[Citerea]], [[Chipre]], [[Creta]] e [[Rodas]],<ref>[http://ecosistemadelaeconomia.blogspot.com/2006/10/introduccin-la-actividad-econmica-del.html]</ref> ou en Asia. Sinalouse como trazo propio das colonias sidonias na Península Ibérica os seus topónimos coa terminación -ipo ([[Baicipo]], [[Dipo]], [[Acinipo]], [[Lacipo]], [[Iripo]], [[Oripo]], [[Ostipo]], [[Sisipo]], [[Ventipo]], [[Olisipo]]).<ref>[http://books.google.es/books?id=egJXAAAAMAAJ&q=%22colonias+sidonias%22&dq=%22colonias+sidonias%22&hl=es&ei=FGKWTajJGdL54AaAjOnUAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDEQ6AEwAA Volumen 5 Revista de la Asociación artístico-arqueológica barcelonesa], pg. 668.</ref> Dise que, de entre as colonias de Sidón, [[Paros]] proporcionaba mármore, [[Thasos]], ouro, [[Melos]], xofre e alume; mentres que a tinguidura púrpura proviña de Citerea e Creta.<ref>Ida Appendini [http://books.google.es/books?id=T6DrAAAAMAAJ&q=%22colonias+de+Sid%C3%B3n%22&dq=%22colonias+de+Sid%C3%B3n%22&hl=es&ei=IAqXTfT2K8rZsgbjoaSuCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6&ved=0CEQQ6AEwBQ Historia universal, antigüedad y Edad Media], Porrúa, 1977, pg. 78</ref>
==Notas==
{{listaref}}
==Véxase tamén==
==Véxase tamén==
===Bibliografía===
===Bibliografía===
Liña 35: Liña 39:
* Montenegro, A., et alii. ''Historia de España''. Vol. II. ''Colonizaciones y formación de los pueblos prerromanos (1200-281 a.C.)''. Gredos. p. 81.
* Montenegro, A., et alii. ''Historia de España''. Vol. II. ''Colonizaciones y formación de los pueblos prerromanos (1200-281 a.C.)''. Gredos. p. 81.
* Blázquez, J. M. y Castillo, A. ''Manual de Historia de España''. Vol I. Prehistoria y Edad Antigua. Espasa- Calpe. pp. 88-89.
* Blázquez, J. M. y Castillo, A. ''Manual de Historia de España''. Vol I. Prehistoria y Edad Antigua. Espasa- Calpe. pp. 88-89.

* Wagner, C. G., ''El Próximo Oriente Antiguo''. Vol. I. Síntesis. pp. 155-157..
* Wagner, C. G., ''El Próximo Oriente Antiguo''. Vol. I. Síntesis. pp. 155-157..
* Liverani, M., ''El Antiguo Oriente. Historia, sociedad y economía''. Crítica. Barcelona 1995.

* Liverani, M., ''El Antiguo Oriente. Historia, sociedad y economía''. Crítica. Barcelona 1995.</ref>

== Colonias tirias e colonias sidonias ==
A maior parte das colonias fenicias eran tirias (fundadas por Tiro). Propúxose como unha diferenza coas colonias sidonias (fundadas por Sidón) a divindade tutelar: [[Melkart]] para Tiro, [[Astarté]] para Sidón.<ref>John Denison Baldwin [http://books.google.es/books?id=WRuGAAAAMAAJ&pg=PA155&dq=%22colonies+of+Sidon%22&hl=es&ei=6Q2XTZLuKMzDswa8pvWtCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDcQ6AEwAg#v=onepage&q=%22colonies%20of%20Sidon%22&f=false ''Pre-historic nations''], Harper & Brothers, 1869, pg. 155.</ref> Outra diferenza é que varias colonias sidonias estaban establecidas na ribeira norte do Mediterráneo, como [[Temesa]] (preto de Nápoles), a illas de [[Citerea]], [[Chipre]], [[Creta]] e [[Rodas]],<ref>[http://ecosistemadelaeconomia.blogspot.com/2006/10/introduccin-la-actividad-econmica-del.html]</ref> ou en Asia. Sinalouse como trazo propio das colonias sidonias na Península Ibérica os seus topónimos coa terminación -ipo ([[Baicipo]], [[Dipo]], [[Acinipo]], [[Lacipo]], [[Iripo]], [[Oripo]], [[Ostipo]], [[Sisipo]], [[Ventipo]], [[Olisipo]]).<ref>[http://books.google.es/books?id=egJXAAAAMAAJ&q=%22colonias+sidonias%22&dq=%22colonias+sidonias%22&hl=es&ei=FGKWTajJGdL54AaAjOnUAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDEQ6AEwAA Volumen 5 Revista de la Asociación artístico-arqueológica barcelonesa], pg. 668.</ref> Dise que, de entre as colonias de Sidón, [[Paros]] proporcionaba mármore, [[Thasos]], ouro, [[Melos]], xofre e alume; mentres que a tinguidura púrpura proviña de Citerea e Creta.<ref>Ida Appendini [http://books.google.es/books?id=T6DrAAAAMAAJ&q=%22colonias+de+Sid%C3%B3n%22&dq=%22colonias+de+Sid%C3%B3n%22&hl=es&ei=IAqXTfT2K8rZsgbjoaSuCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6&ved=0CEQQ6AEwBQ Historia universal, antigüedad y Edad Media], Porrúa, 1977, pg. 78</ref>

==Notas==
{{listaref}}

Revisión como estaba o 7 de abril de 2014 ás 11:07

Durante as súas longas viaxes debían abastecerse en distintos puntos do seu percorrido. Mesmo se supoñía que as limitacións inherentes á navegación primitiva (evitación da navegación nocturna) impedirían singraduras moi superiores aos 60 km, aínda que se comprobou que percorrían distancias moito maiores sen tocaren porto.[1] Co tempo, esas escalas foron transformándose en establecementos permanentes que permitisen o almacenamento e o comercio estábel cos pobos indíxenas, que a historiografía denomina factorías ou colonias, de forma similar ás colonias gregas. A colonización fenicia foi un fenómeno comercial e poboador localizado en portos de fácil defensa, penínsulas ou illas próximas á costa, sen conquistas territoriais no interior.

Tamén se estableceron colonias fenicias nas proximidades dalgunhas cidades de maior grado de civilización, onde obtiñan concesións, como na cidade exipcia de Menfis.

Os mariños comerciantes de Sidón crearon asentamentos-almacéns amurallados. Os de Tiro fundaron cara ao ano -800 no norte de África Qart Hadasht (Cartago), cuxa posición estratéxica entre o Mediterráneo occidental e o Mediterráneo oriental a converteu na máis importante de todas as colonias. Terminou por acoller o centro da civilización púnica cando as cidades metropolitanas do Levante foron conquistadas polo Imperio persa (-539).

A rivalidade secular que mantiñan gregos e fenicios polas rutas comerciais e o establecemento de colonias levou, tamén no século -VI, a un enfrontamento militar de gran envergadura, a batalla de Alalia (ano -537), na que a colonia grega focense de Alalia se enfrontou á flota cartaxinesa, aliada cos etruscos, redefiníndose a relación de forzas na rexión.

As factorías fenicias esparexéronse practicamente por toda a ribeira sur mediterránea e as súas illas: desde Gadir, máis aló do estreito de Xibraltar, na contorna do mítico reino de Tartessos e porta das rutas do océano Atlántico, cara ao norte -Europa- e o sur -África-, ata as costas de Asia e o mar Negro.

Na costa africana son localidades de fundación fenicia Tangis, Mogador e Lixus (actual Marrocos), Sidi Abdselam do Behar -desembocadura do ued Martil- e Kudia Tebmain -ued Emsá- (actual Alxeria), Utica -da que se pensa que foi a primeira colonia en fundarse, ou quizais a segunda despois de Gadir-, Hadramemtum, Leptis Minor -Leptis Parva- e Thapsus (actual Tunisia), Leptis Magna, Trípoli e Sabratha (actual Libia).

Nas illas do Mediterráneo occidental, Iboshim ou Eubussus (Ibiza), Nora -Nurri-, Sulcis, Tharros -San Giovanni dei Sinis-, Bithia e Olbia (Sardeña), Motia (Sicilia) e Malta; nas do mediterráneo oriental Kition (Chipre).

Os fenicios foron o primeiro dos pobos colonizadores históricos da Península Ibérica. Os restos arqueolóxicos máis antigos descubertos ata a actualidade proceden de Malaka (Málaga) e Gadir (Cádiz), aínda que estableceron colonias tamén no mediterráneo peninsular en Toscanos (Vélez-Málaga), Sexi (Almuñécar), Abdera (Adra), Cerro del Prado, Chorreras, Villaricos, Mazarrón, Guardamar de Segura; e no área atlántica peninsular en Onuba (Huelva), Chiclana de la Frontera, (Cádiz), Abul (Alcacer do Sal) e probabelmente en Olissipo (Lisboa) e noutras escalas na ruta comercial, que sendo de orixe prehistórica chegaba ata Galicia e ata as Illas Británicas.

A fundación da nova Qart Hadasht (Nova Cartago, a actual Cartagena) foi unha iniciativa posterior, respondendo aos novos criterios da civilización púnico-cartaxinesa do século -III, na época das Guerras Púnicas contra Roma. Tamén a esa época pertencen os restos púnicos de Melilla.

Colonias tirias e colonias sidonias

A maior parte das colonias fenicias eran tirias (fundadas por Tiro). Propúxose como unha diferenza coas colonias sidonias (fundadas por Sidón) a divindade tutelar: Melkart para Tiro, Astarté para Sidón.[2] Outra diferenza é que varias colonias sidonias estaban establecidas na ribeira norte do Mediterráneo, como Temesa (preto de Nápoles), a illas de Citerea, Chipre, Creta e Rodas,[3] ou en Asia. Sinalouse como trazo propio das colonias sidonias na Península Ibérica os seus topónimos coa terminación -ipo (Baicipo, Dipo, Acinipo, Lacipo, Iripo, Oripo, Ostipo, Sisipo, Ventipo, Olisipo).[4] Dise que, de entre as colonias de Sidón, Paros proporcionaba mármore, Thasos, ouro, Melos, xofre e alume; mentres que a tinguidura púrpura proviña de Citerea e Creta.[5]

Notas

Véxase tamén

Bibliografía

  • Grass, M. et alli, El universo fenicio. Mondadori.
  • Corzo, R., Los fenicios, señores del mar. Historia 16. Madrid 1994.
  • Lancel, S., Cartago. Crítica. Barcelona 1994.
  • Liverani, M., El Antiguo Oriente. Historia, sociedad y economía. Crítica. Barcelona 1995.
  • Belén, M. y Chapa, T. La edad del Hierro. Síntesis. Madrid 1997.
  • Wagner, C. G., Los fenicios. Akal Historia del Mundo Antiguo. Madrid 1989.
  • El próximo Oriente Antiguo. Vol. I. Síntesis.
  • Blázquez. J. M. y Castillo, A. Manual de Historia de España. Vol. I. Prehistoria y Edad Antigua. Espasa-Calpe.
  • Montenegro, A., et alii, Historia de España. Vol. II. Colonizaciones y formación de los pueblos prerromanos (1200-218 a.C.). Gredos.
  • García Alfonso, E., Los fenicios en la costa de Málaga. Revista de Arqueología. Año X. Número 103. Noviembre 1989.
  • Torres Ortiz, M. La cronología absoluta europea y el inicio de la colonización fenicia en occidente. Implicaciones cronológicas en Chipre y el Próximo Oriente. Complutum, 9, 1998. pp. 49-60.
  • Aubet, M. E., El comercio fenicio en Occidente: Balance y perspectivas. En I Fenici: Ieri oggi dommi. Riserche, scoperte, progetti (Roma 3-5 Marzo 1994). Publicado por el Istituto per la Civitá Fenicia e Punica del Cosiglio Nazionale delle Riserche. Roma 1995.
  • Tiro y las colonias fenicias de Occidente. Edición ampliada y puesta al día. Crítica. Barcelona 1997.
  • Frankenstein, S., Arqueología del colonialismo: el imperialismo fenicio y griego en el sur de la Península Ibérica y el suroeste de Alemania. Crítica.
  • Montenegro, A., et alii. Historia de España. Vol. II. Colonizaciones y formación de los pueblos prerromanos (1200-281 a.C.). Gredos. p. 81.
  • Blázquez, J. M. y Castillo, A. Manual de Historia de España. Vol I. Prehistoria y Edad Antigua. Espasa- Calpe. pp. 88-89.
  • Wagner, C. G., El Próximo Oriente Antiguo. Vol. I. Síntesis. pp. 155-157..
  • Liverani, M., El Antiguo Oriente. Historia, sociedad y economía. Crítica. Barcelona 1995.