Lingua grega antiga: Diferenzas entre revisións
m Redirixida cara a "Grego antigo" |
insiro aquí o texto do artigo grego antigo, que reconvirto en redirección |
||
Liña 1: | Liña 1: | ||
{{HistoriaLinguaGrega}} |
|||
#REDIRECT [[Grego antigo]] |
|||
O '''grego antigo''' (ἡ Ἑλληνικὴ γλῶττα ''hē Hellēnikḕ glō̃tta'') é unha das [[linguas indoeuropeas]], chegada a [[Grecia]] entre os séculos XXV e XVII antes da nosa era. Posteriormente deu pé ao [[grego moderno]]. |
|||
== Dialectoloxía == |
|||
En orixe, había unha gran variedade de [[dialecto]]s, reunidos en catro grupos: [[arcado-chipriota-panfilio]], occidental ou [[dórico]], [[eolio]] e [[xónico-ático]]. |
|||
Falar '''''do''' grego antigo'' non ten moito sentido se se quere referir a un dos idiomas antigos: nos feitos, porén, '''''o''' grego'' designa o dialecto de Atenas. O ático (dialecto do grupo xónico-ático), lingua da antiga [[Atenas]], é a lingua na que se escribiu a maioría da [[literatura grega]] clásica. Baixo a influencia de [[Alexandre o Grande]], o emprego dos dialectos refreouse, de sorte que o mundo grego utilizase a κοινή ''[[koiné]]'', lingua común (é o senso do adxectivo κοινός ''koinós'') xurdida de varios dialectos do grupo xónico-ático. Esta permitíalle comunicarse co seu exército e ensinábase aos habitantes das rexións conquistadas, converténdose así na ''lingua franca'' da [[antigüidade clásica|Antigüidade]], en competencia co [[latín]]. A ''koiné'' converteuse pronto na lingua oficial do [[Imperio romano de Oriente]], antes de continuar a evolucionar para dar lugar ao [[grego moderno]] de hoxe. |
|||
Para un estudo comparativo dos diferentes dialectos, consultar '''[[Dialectos gregos]]'''. <!--Unha árbore xenealóxica sumaria existe porén n[[linguas indoeuropeas#Grupo grego|este outro artigo]]. --> |
|||
== Escrituras == |
|||
A primeira forma de escritura testemuñada para notar un dialecto grego é o [[lineal B]], un [[silabario]] sen relación co [[alfabeto grego]], que servía para transcribir unha forma arcaica dun dialecto do que máis tarde derivan os do grupo arcado-chipriota-panfilio, o [[grego micénico|micénico]] empregado en Grecia continental e en [[illa de Creta|Creta]] entre [[-1550]] e [[-1200]] aproximadamente. Entre [[-800]] e [[-200]], unha escritura próxima, o [[silabario chipriota]], foi utilizada en [[Chipre]]. Este silabario podería descender do chipro-minoico (cf. infra). |
|||
Compre notar que existiron en Grecia escrituras máis antigas que o lineal B e o chipriota, sen que se saiba se serviron para escribir o grego: |
|||
* o [[Lineal A]] (entre [[-1800]] e [[-1450]], en Creta e nas illas do [[mar Exeo]]]. |
|||
* o [[cretense xeroglífico]] (entre [[-1750]] e [[-1600]], en Creta). |
|||
* o [[chipro-minoico]] (entre [[-1500]] e [[-1200]], en Chipre), se cadra derivada do Lineal A. |
|||
A continuación empregouse o [[alfabeto grego]], herdado dos Fenicios e do [[alfabeto fenicio|seu alfabeto]], que tivo diferentes versións (chamadas [[alfabetos epicóricos|epicóricas]]) a partir dos séculos IX ou VIII e que logo se normalizou e se impuxo ao resto do mundo helenófono por [[Atenas]] en [[-403]]. Ao engadiren as vogais a este [[abjad]] semítico, os Gregos son os inventores dos alfabetos occidentais. En efecto, tomado prestado polos [[Etruscos]] (cf. [[Alfabeto etrusco]]), que o transmitiron aos [[Roma Antiga|romanos]], deu lugar ao [[alfabeto latino]], pero tamén, sen pasar polos etruscos, ao [[alfabeto gótico]], ao [[alfabeto cirílico|cirílico]], ao [[alfabeto copto]],... |
|||
A [[historia do alfabeto grego]] constitúe un artigo separado. |
|||
== Fonoloxía == |
|||
'''Consultar [[Pronunciación do grego antigo]] para un artigo completo.''' |
|||
''Resume: <br />'' |
|||
O grego antigo é unha lingua con [[acento de altura]], que posúe dúas (ou tres, segundo as interpretacións) entoacións: aguda e circunflexa (cf. '''[[Acentuación do grego]]'''). Caracterízase tamén por un sistema de [[consoante aspirada|consoantes aspiradas]] e por un xogo de oposicións de [[cantidade vocálica|cantidades vocálicas]]. Hai moitas regras de [[sandhi]], tanto internas como externas. |
|||
Ao pasar do [[lingua protoindoeuropea|indoeuropeo]] ao grego, a lingua sufriu moitas [[modificacións fonéticas]]. As máis importantes explícanse coa [[lei de Grassmann]], a [[lei de Osthoff]] e a [[lei de Rix]]. Nótase tamén por outra banda que o grego permite restituír en moitos casos a coloración das [[laringal|laringais]] IE. Na clasificación tradicional das linguas indoeuropeas aparece como unha [[lingua centum|lingua ''centum'']]. |
|||
== Morfoloxía == |
|||
O grego, como outras [[linguas indoeuropeas]] antigas, é altamente [[lingua flexiva|flexiva]]. Ademais de polo emprego de [[desinencia]]s, o grego se caracteriza por procedementos herdados do [[lingua protoindoeuropea|indoeuropeo]] como a [[alternancia vocálica]], o uso da [[reduplicación]] e do [[aumento]] nos verbos. |
|||
=== Sistema nominal === |
|||
'''O artigo completo atópase en ''[[Declinacións do grego antigo]]''.''' |
|||
Por exemplo, os nomes distinguen cinco [[caso]]s ([[nominativo]], [[vocativo]], [[acusativo]], [[xenitivo]] e [[dativo]]), tres [[Xénero gramatical|xéneros]] (masculino, feminino e neutro, ás veces reducidos a unha oposición animado / inanimado) e tres [[número]]s (singular, dual, plural e colectivo para os neutros). O grego moderno xa non emprega o [[dativo]], excepto en certas expresións como ''en taxei'', pero os outros casos consérvanse xeralmente. |
|||
Hai tres grandes tipos de declinacións, tanto para os nomes como para os adxectivos (tipo en -α/η, tipo [[vogal temática|temático]] en -ος e tipo atemático), que, a súa vez, teñen subtipos. Os pronomes seguen un sistema propio e que, por ter influenciado os tipos nominais,non está moi separado destes. |
|||
A complexidade da flexión nominal vén da súa riqueza. |
|||
=== Sistema verbal === |
|||
''O artigo completo atópase en '''[[Conxugacións do grego antigo]]'''.'' |
|||
Os verbos teñen tres [[diátese|voces]] (activa, media e pasiva), tres [[persoa]]s e tres [[número]]s. Conxúgase en seis [[Modo gramatical|modos]], catro persoais ([[indicativo]], [[imperativo]], [[subxuntivo]] e [[optativo]]) e dous [[impersoal|impersoais]] ([[infinitivo]] e [[participio]]). Hai sis [[tempo]]s ([[presente]], [[imperfecto]], [[aoristo]], [[futuro]], [[perfecto]] e [[pluscuamperfecto]]), repartidos de maneira desigual entre os modos. Existen algunhas formacións secundarias, como o [[futuro anterior]]. |
|||
Ademais do tempo, o verbo expresa sobre todo, de maneira moi precisa, tres [[aspecto]]s ([[imperfectivo]], [[perfectivo|aspecto cero]] e [[estático]]) e moitos modos de proceso ([[incoativo]], [[iterativo]], [[frecuentativo]], etc.). só o indicativo marca tempo: en todos os outros modos, só se indica aspecto. |
|||
Hai dúas grandes categorías de conxugacións: os [[vogal temática|temáticos]] (ou ''verbos en -ω'') e os atemáticos (chamados ''verbos en -μι''). Estas categorías divídense nun gran número de subcategorías. O sistema verbal é moi complexo pois a flexión xoga con moitos procedementos, como a [[alternancia vocálica]], a [[sufixo|sufixación]] o xogo de [[desinencia]]s, o emprego dunha [[vogal temática]], o [[aumento]] e a [[reduplicación]]. A todos estes procedementos hai que engadir as [[modificación fonética|modificacións fonéticas]] importantes no seo dun mesmo [[Paradigma (lingüística)|paradigma]]. |
|||
Así, non é esaxerado dicir que hai máis [[verbo irregular|''verbos irregulares'']] que regulares. |
|||
== Influencia do grego antigo sobre as linguas modernas == |
|||
=== Palabras cultas e raíces gregas === |
|||
Un gran número de palabras en [[latín]], [[Lingua galega|galego]], [[lingua castelá|castelán]], [[Lingua francesa|francés]] e [[Lingua inglesa|inglés]], por non citar máis linguas, son de orixe grega e a maioría dos [[neoloxismo]]s cultos utilizados polo mundo adiante están forxados con [[raíces gregas]] (a miúdo mesturadas con radicais latinos). Só unhas poucas linguas, como o [[islandés]] de xeito sistemático e, nunha menor medida, o [[lingua alemá|alemán]], non empregan estas raíces, senón que traducen por [[calco]] os termes cultos gregos a través de [[lexema|raíces]] que lles son propias. |
|||
=== Palabras correntes === |
|||
Palabras como ''bodega'' ou ''carácter''' veñen tamén do grego. Pasadas polo latín e herdadas como tal no galego (ou a través doutra lingua), sufriron as mesmas [[modificacións fonéticas]] que as outras palabras herdadas e agora están moi separadas do seu étimo grego: cómpre recoñecer tras elas ἀποθήκη ''apothếkê'' e χαρακτήρ ''kharaktếr''. |
|||
=== O dédalo sincrónico do cosmos político === |
|||
Velaquí, para ilustrar a omnipresenza do grego nas linguas occidentais, un extracto dun texto de Xenofonte Zolotas (Ξενοφών Ζολώτας) no que cada palabra (agás as gramaticais) é de orixe grega: |
|||
:''Sen apostrofar a miña retórica no énfase e na plétora, analizarei elipticamente, sen galicismo ningún, o dédalo sincrónico do cosmos político caracterizado por síndromes de crise que paralizan a organización sistemática da nosa economía. Nós somos periodicamente escépticos e neurasténicos ante estes paroxismos perifrásicos, esta bulimia dos demagogos, estas hipérboles, estes paradoxos hipócritas e cínicos que simbolizan unha democracia anacrónica e caótica. Os fenómenos fantásticos que nos profetizan para a época astronómica han destronar os programas raquíticos, híbridos e esporádicos do noso ciclo atómico. [...]'' |
|||
== Varios == |
|||
* código [[ISO 639]]-2: grc |
|||
== Véxase tamén == |
|||
=== Artigos relacionados === |
|||
* [[Lingüística]]. |
|||
** [[Dicionario das linguas]]. |
|||
*** [[Linguas par familia]]. |
|||
**** [[Linguas indoeuropeas]]. |
|||
** [[Dialectos gregos]]. |
|||
** [[Declinacións do grego antigo]]. |
|||
** [[Conxugacións do grego antigo]]. |
|||
** [[Fonoloxía do grego]], [[Acentuación do grego]]. |
|||
** [[Alfabeto grego]], [[Diacríticos do alfabeto grego]], [[Letras suplementarias do alfabeto grego]] e [[Historia do alfabeto grego]]. |
|||
** [[Grego moderno]]. |
|||
* [[Literatura grega]]. |
|||
=== Ligazóns externas === |
|||
* [http://www.lorem-ipsum.info/_greek Xerador de texto aleatorio grego] ademais do habitual ''[[lorem ipsum]]''. |
|||
* [http://www.freelang.com/dictionnaire/grec.html Dictionnaire Freelang] - Dicionario grego-francés/francés-grego |
|||
* [http://www.freelang.com/dictionnaire/grec_ancien.html Dictionnaire Freelang] - Dicionario grego antigo-francés/francés-grego antigo |
|||
[[Categoría:Lingua grega]] |
|||
{{Link GA|de}} |
Revisión como estaba o 1 de abril de 2014 ás 15:20
Historia da lingua grega (ver tamén: alfabeto grego) |
Protogrego (c. –2000)
|
Micénico (c. -1600–-1100)
|
Grego antigo (c. –800–-300) Dialectos: Eolio, Arcadochipriota, Ático, Dórico, Macedonio, Xónico |
Koiné (desde c. -300)
|
Grego bizantino (c. -330–1453)
|
Grego moderno (desde 1453) Dialectos: Capadocio, Chipriota, Demótico, Griko, Katharevousa, Póntico, Tsakonio, Ievánico |
O grego antigo (ἡ Ἑλληνικὴ γλῶττα hē Hellēnikḕ glō̃tta) é unha das linguas indoeuropeas, chegada a Grecia entre os séculos XXV e XVII antes da nosa era. Posteriormente deu pé ao grego moderno.
Dialectoloxía
En orixe, había unha gran variedade de dialectos, reunidos en catro grupos: arcado-chipriota-panfilio, occidental ou dórico, eolio e xónico-ático.
Falar do grego antigo non ten moito sentido se se quere referir a un dos idiomas antigos: nos feitos, porén, o grego designa o dialecto de Atenas. O ático (dialecto do grupo xónico-ático), lingua da antiga Atenas, é a lingua na que se escribiu a maioría da literatura grega clásica. Baixo a influencia de Alexandre o Grande, o emprego dos dialectos refreouse, de sorte que o mundo grego utilizase a κοινή koiné, lingua común (é o senso do adxectivo κοινός koinós) xurdida de varios dialectos do grupo xónico-ático. Esta permitíalle comunicarse co seu exército e ensinábase aos habitantes das rexións conquistadas, converténdose así na lingua franca da Antigüidade, en competencia co latín. A koiné converteuse pronto na lingua oficial do Imperio romano de Oriente, antes de continuar a evolucionar para dar lugar ao grego moderno de hoxe.
Para un estudo comparativo dos diferentes dialectos, consultar Dialectos gregos.
Escrituras
A primeira forma de escritura testemuñada para notar un dialecto grego é o lineal B, un silabario sen relación co alfabeto grego, que servía para transcribir unha forma arcaica dun dialecto do que máis tarde derivan os do grupo arcado-chipriota-panfilio, o micénico empregado en Grecia continental e en Creta entre -1550 e -1200 aproximadamente. Entre -800 e -200, unha escritura próxima, o silabario chipriota, foi utilizada en Chipre. Este silabario podería descender do chipro-minoico (cf. infra).
Compre notar que existiron en Grecia escrituras máis antigas que o lineal B e o chipriota, sen que se saiba se serviron para escribir o grego:
- o Lineal A (entre -1800 e -1450, en Creta e nas illas do mar Exeo].
- o cretense xeroglífico (entre -1750 e -1600, en Creta).
- o chipro-minoico (entre -1500 e -1200, en Chipre), se cadra derivada do Lineal A.
A continuación empregouse o alfabeto grego, herdado dos Fenicios e do seu alfabeto, que tivo diferentes versións (chamadas epicóricas) a partir dos séculos IX ou VIII e que logo se normalizou e se impuxo ao resto do mundo helenófono por Atenas en -403. Ao engadiren as vogais a este abjad semítico, os Gregos son os inventores dos alfabetos occidentais. En efecto, tomado prestado polos Etruscos (cf. Alfabeto etrusco), que o transmitiron aos romanos, deu lugar ao alfabeto latino, pero tamén, sen pasar polos etruscos, ao alfabeto gótico, ao cirílico, ao alfabeto copto,...
A historia do alfabeto grego constitúe un artigo separado.
Fonoloxía
Consultar Pronunciación do grego antigo para un artigo completo.
Resume:
O grego antigo é unha lingua con acento de altura, que posúe dúas (ou tres, segundo as interpretacións) entoacións: aguda e circunflexa (cf. Acentuación do grego). Caracterízase tamén por un sistema de consoantes aspiradas e por un xogo de oposicións de cantidades vocálicas. Hai moitas regras de sandhi, tanto internas como externas.
Ao pasar do indoeuropeo ao grego, a lingua sufriu moitas modificacións fonéticas. As máis importantes explícanse coa lei de Grassmann, a lei de Osthoff e a lei de Rix. Nótase tamén por outra banda que o grego permite restituír en moitos casos a coloración das laringais IE. Na clasificación tradicional das linguas indoeuropeas aparece como unha lingua centum.
Morfoloxía
O grego, como outras linguas indoeuropeas antigas, é altamente flexiva. Ademais de polo emprego de desinencias, o grego se caracteriza por procedementos herdados do indoeuropeo como a alternancia vocálica, o uso da reduplicación e do aumento nos verbos.
Sistema nominal
O artigo completo atópase en Declinacións do grego antigo. Por exemplo, os nomes distinguen cinco casos (nominativo, vocativo, acusativo, xenitivo e dativo), tres xéneros (masculino, feminino e neutro, ás veces reducidos a unha oposición animado / inanimado) e tres números (singular, dual, plural e colectivo para os neutros). O grego moderno xa non emprega o dativo, excepto en certas expresións como en taxei, pero os outros casos consérvanse xeralmente.
Hai tres grandes tipos de declinacións, tanto para os nomes como para os adxectivos (tipo en -α/η, tipo temático en -ος e tipo atemático), que, a súa vez, teñen subtipos. Os pronomes seguen un sistema propio e que, por ter influenciado os tipos nominais,non está moi separado destes.
A complexidade da flexión nominal vén da súa riqueza.
Sistema verbal
O artigo completo atópase en Conxugacións do grego antigo. Os verbos teñen tres voces (activa, media e pasiva), tres persoas e tres números. Conxúgase en seis modos, catro persoais (indicativo, imperativo, subxuntivo e optativo) e dous impersoais (infinitivo e participio). Hai sis tempos (presente, imperfecto, aoristo, futuro, perfecto e pluscuamperfecto), repartidos de maneira desigual entre os modos. Existen algunhas formacións secundarias, como o futuro anterior.
Ademais do tempo, o verbo expresa sobre todo, de maneira moi precisa, tres aspectos (imperfectivo, aspecto cero e estático) e moitos modos de proceso (incoativo, iterativo, frecuentativo, etc.). só o indicativo marca tempo: en todos os outros modos, só se indica aspecto.
Hai dúas grandes categorías de conxugacións: os temáticos (ou verbos en -ω) e os atemáticos (chamados verbos en -μι). Estas categorías divídense nun gran número de subcategorías. O sistema verbal é moi complexo pois a flexión xoga con moitos procedementos, como a alternancia vocálica, a sufixación o xogo de desinencias, o emprego dunha vogal temática, o aumento e a reduplicación. A todos estes procedementos hai que engadir as modificacións fonéticas importantes no seo dun mesmo paradigma.
Así, non é esaxerado dicir que hai máis verbos irregulares que regulares.
Influencia do grego antigo sobre as linguas modernas
Palabras cultas e raíces gregas
Un gran número de palabras en latín, galego, castelán, francés e inglés, por non citar máis linguas, son de orixe grega e a maioría dos neoloxismos cultos utilizados polo mundo adiante están forxados con raíces gregas (a miúdo mesturadas con radicais latinos). Só unhas poucas linguas, como o islandés de xeito sistemático e, nunha menor medida, o alemán, non empregan estas raíces, senón que traducen por calco os termes cultos gregos a través de raíces que lles son propias.
Palabras correntes
Palabras como bodega ou carácter' veñen tamén do grego. Pasadas polo latín e herdadas como tal no galego (ou a través doutra lingua), sufriron as mesmas modificacións fonéticas que as outras palabras herdadas e agora están moi separadas do seu étimo grego: cómpre recoñecer tras elas ἀποθήκη apothếkê e χαρακτήρ kharaktếr.
O dédalo sincrónico do cosmos político
Velaquí, para ilustrar a omnipresenza do grego nas linguas occidentais, un extracto dun texto de Xenofonte Zolotas (Ξενοφών Ζολώτας) no que cada palabra (agás as gramaticais) é de orixe grega:
- Sen apostrofar a miña retórica no énfase e na plétora, analizarei elipticamente, sen galicismo ningún, o dédalo sincrónico do cosmos político caracterizado por síndromes de crise que paralizan a organización sistemática da nosa economía. Nós somos periodicamente escépticos e neurasténicos ante estes paroxismos perifrásicos, esta bulimia dos demagogos, estas hipérboles, estes paradoxos hipócritas e cínicos que simbolizan unha democracia anacrónica e caótica. Os fenómenos fantásticos que nos profetizan para a época astronómica han destronar os programas raquíticos, híbridos e esporádicos do noso ciclo atómico. [...]
Varios
- código ISO 639-2: grc
Véxase tamén
Artigos relacionados
- Lingüística.
- Literatura grega.
Ligazóns externas
- Xerador de texto aleatorio grego ademais do habitual lorem ipsum.
- Dictionnaire Freelang - Dicionario grego-francés/francés-grego
- Dictionnaire Freelang - Dicionario grego antigo-francés/francés-grego antigo