Dalai Lama: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Contido eliminado Contido engadido
Addbot (conversa | contribucións)
m Bot: Retiro 78 ligazóns interlingüísticas, proporcionadas agora polo Wikidata en d:q37349
Piquito (conversa | contribucións)
→‎Lista dos catorce Dalai Lama: traio táboa de en.wiki
Liña 10: Liña 10:
Tradicionalmente, o '''Dalai Lama''' foi o líder espiritual e temporal do [[Tíbet]]; [[Tenzin Gyatso]], actualmente no exilio, tras a ocupación e anexión forzada por parte da [[China]] maoísta, abandonou a preeminencia política tradicional, e creou un Ministro presidente do Kashag (gabinete), elixido por sufraxio universal.
Tradicionalmente, o '''Dalai Lama''' foi o líder espiritual e temporal do [[Tíbet]]; [[Tenzin Gyatso]], actualmente no exilio, tras a ocupación e anexión forzada por parte da [[China]] maoísta, abandonou a preeminencia política tradicional, e creou un Ministro presidente do Kashag (gabinete), elixido por sufraxio universal.


=== Lista dos catorce Dalai Lama ===
=== Lista de Dalai Lama ===
Ao longo da historia téñense recoñecido 14 reencarnacións do Dalai Lama:
{| class="wikitable" style="font-size: 90%"
|-
! !! Nome !! Imaxe !! Vida !! Recoñecido !! Entronizamento !! [[Lingua tibetana|Tibetano]]/[[Transliteración Wylie|Wylie]] !! [[Pinyin tibetano]]/[[Lingua chinesa|Chinés]] !! Escrituras alternativas
|-
|align="right"| 1 || [[Gendun Drup]] || [[Ficheiro:1stDalaiLama.jpg|60px]] || 1391–1474 || – || N/A<ref name="posthumous">The title "Dalai Lama" was conferred posthumously to the 1st and 2nd Dalai Lamas.</ref> || {{Bo-textonly|དགེ་འདུན་འགྲུབ་}}<br />''dge 'dun 'grub'' || Gêdün Chub<br />根敦朱巴|| Gedun Drub<br />Gedün Drup<br />
|-
|align="right"| 2 || [[Gendun Gyatso]] || [[Ficheiro:2Dalai.jpg|60px]] || 1475–1542 || – || N/A<ref name=posthumous/> || {{Bo-textonly|དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ་}}<br />''dge 'dun rgya mtsho'' || Gêdün Gyaco<br />根敦嘉措|| Gedün Gyatso<br />Gendün Gyatso
|-
|align="right"| 3 || [[Sonam Gyatso]] || [[Ficheiro:3rdDalaiLama2.jpg|60px]] || 1543–1588 || ? || 1578 || {{Bo-textonly|བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་}}<br />''bsod nams rgya mtsho'' || Soinam Gyaco<br />索南嘉措|| Sönam Gyatso
|-
|align="right"| 4 || [[Yonten Gyatso]] || [[Ficheiro:4DalaiLama.jpg|60px]] || 1589–1617 || ? || 1603 || {{Bo-textonly|ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་}}<br />''yon tan rgya mtsho'' || Yoindain Gyaco<br />雲丹嘉措|| Yontan Gyatso, Yönden Gyatso
|-
|align="right"| 5 || [[Ngawang Lobsang Gyatso]] || [[Ficheiro:NgawangLozangGyatso.jpg|60px]] || 1617–1682 || 1618 || 1622 || {{Bo-textonly|བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་}}<br />''blo bzang rgya mtsho'' || Lobsang Gyaco<br />羅桑嘉措|| Lobzang Gyatso<br />Lopsang Gyatso
|-
|align="right"| 6 || [[Tsangyang Gyatso]] || [[Ficheiro:6DalaiLama.jpg|60px]] || 1683–1706 || 1688 || 1697 || {{Bo-textonly|ཚངས་དབྱངས་རྒྱ་མཚོ་}}<br />''tshang dbyangs rgya mtsho'' || Cangyang Gyaco<br />倉央嘉措|| Tsañyang Gyatso<br />
|-
|align="right"| 7 || [[Kelzang Gyatso]] || [[Ficheiro:7DalaiLama.jpg|60px]] || 1707–1757 || ? || 1720 || {{Bo-textonly|བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་}}<br />''bskal bzang rgya mtsho'' || Gaisang Gyaco<br />格桑嘉措|| Kelsang Gyatso<br />Kalsang Gyatso
|-
|align="right"| 8 || [[Jamphel Gyatso]] || [[Ficheiro:8thDalaiLama.jpg|60px]] || 1758–1804 || 1760 || 1762 || {{Bo-textonly|བྱམས་སྤེལ་རྒྱ་མཚོ་}}<br />''byams spel rgya mtsho'' || Qambê Gyaco<br />強白嘉措|| Jampel Gyatso<br />Jampal Gyatso
|-
|align="right"| 9 || [[Lungtok Gyatso]] || [[Ficheiro:9thDalaiLama.jpg|60px]] || 1805–1815 ||1807 || 1808 || {{Bo-textonly|ལུང་རྟོགས་རྒྱ་མཚོ་}}<br />''lung rtogs rgya mtsho'' || Lungdog Gyaco<br />隆朵嘉措|| Lungtog Gyatso
|-
| 10 || [[Tsultrim Gyatso]] || [[Ficheiro:10thDalaiLama.jpg|60px]] || 1816–1837 || 1822 || 1822 || {{Bo-textonly|ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱ་མཚོ་}}<br />''tshul khrim rgya mtsho'' || Cüchim Gyaco<br />楚臣嘉措|| Tshültrim Gyatso
|-
| 11 || [[Khendrup Gyatso]] || [[Ficheiro:11thDalaiLama1.jpg|60px]] || 1838–1856 || 1841 || 1842 || {{Bo-textonly|མཁས་གྲུབ་རྒྱ་མཚོ་}}<br />''mkhas grub rgya mtsho'' || Kaichub Gyaco<br />凱珠嘉措|| Kedrub Gyatso
|-
| 12 || [[Trinley Gyatso]] || [[Ficheiro:12thDalai Lama.jpg|60px]] || 1857–1875 || 1858 || 1860 || {{Bo-textonly|འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ་}}<br />'''phrin las rgya mtsho'' || Chinlai Gyaco<br />成烈嘉措|| Trinle Gyatso
|-
| 13 || [[Thubten Gyatso]] || [[Ficheiro:BMR.86.1.23.3-O-1- cropped.jpg|60px]] || 1876–1933 || 1878 || 1879 || {{Bo-textonly|ཐུབ་བསྟན་རྒྱ་མཚོ་}}<br />''thub bstan rgya mtsho'' || Tubdain Gyaco<br />土登嘉措|| Thubtan Gyatso<br />Thupten Gyatso
|-
| 14 || [[Tenzin Gyatso]] || [[Ficheiro:Dalai Lama at WhiteHouse (cropped).jpg|60px]] || born 1935 || 1937 || 1950<br />(actualmente no exilio)|| {{Bo-textonly|བསྟན་འཛིན་རྒྱ་མཚོ་}}<br />''bstan 'dzin rgya mtsho'' || Dainzin Gyaco<br />丹增嘉措|| Tenzing Gyatso
|}


Tamén houbo un Dalai Lama non recoñecido, [[Ngawang Yeshey Gyatso]], declarado o [[28 de xuño]] de [[1707]], cando contaba con 25 anos de idade, por [[Lha-bzang Khan]] como o "verdadeiro" 6º Dalai Lama – porén, nunca foi aceptado como tal pola maior parte da poboación.<ref name="Stein 1972, p. 85"/><ref>Chapman, F. Spencer. (1940). ''Lhasa: The Holy City'', p. 127. Readers Union Ltd. London.</ref><ref name="Mullin276">Mullin 2001, p. 276</ref>
# [[Gendun Drup]], [[1391]]-[[1474]]
# [[Gendun Gyatso]], [[1476]]-[[1542]]
# [[Sonam Gyatso]], [[1543]]-[[1588]]
# [[Yonten Gyatso]], [[1589]]-[[1616]]
# [[Ngawang Lobsang Gyatso]], "o Grande" [[1617]]-[[1682]]
# [[Tsangyang Gyatso]], [[1683]]-[[1706]]
# [[Kelsang Gyatso]], [[1708]]-[[1757]]
# [[Jamphel Gyatso]], [[1758]]-[[1804]]
# [[Lungtok Gyatso]], [[1805]]-[[1815]]
# [[Tsultrim Gyatso]], [[1816]]-[[1837]]
# [[Khedrub Gyatso]], [[1838]]-[[1855]]
# [[Trinlé Gyatso]], [[1856]]-[[1875]]
# [[Thubten Gyatso]], [[1876]]-[[1933]]
# [[Tenzin Gyatso]], [[1935]] - actual Dalai Lama


== Ligazóns externas ==
== Ligazóns externas ==

Revisión como estaba o 7 de xaneiro de 2014 ás 23:24

Tenzin Gyatso

Dalai Lama, do mongol dalaï, océano, e do tibetano lama (bla-ma), mestre espiritual ou gurú.

Traducido xeralmente como "océano de sabedoría", este título foi forxado polo xefe mongol Genghis Khan, ao aceptar a Sönam Gyatso como mestre excepcional, alentando ao pobo mongol á conversión ao budismo vajrayana. Nótese que neste caso, dalai era a tradución de "Gyam-tsho" (Gyatso), o apelido dos Dalai Lama desde Gedun Drup.

Os budistas tibetanos consideran que os Dalai Lama son emanacións do Buddha Avalokiteśvara, aínda que non é un mestre Buddha senón un Bodhisattva, é o patrón do Tíbet e crese que, tras a súa morte, a súa conciencia sutil tarda un intervalo de corenta e nove días, polo menos, para nacer de novo nun neno que xa desde o seu nacemento pode dar sinais do seu carácter especial. Avalokiteśvara é unha deidade importante para o budismo tibetano e é considerado nos ensinos vajrayāna como un buda. En cambio, para os ensinos mahāyāna é visto máis ben como un bodhisattva de elevado nivel.

Tras a morte do Dalai Lama, o Panchen Lama encárgase de recoñecer a súa reencarnación, ou tulku (normalmente un neno) por estes sinais, quen pasará a ser o novo Dalai Lama. Á súa vez, o Dalai Lama debe recoñecer á reencarnación do Panchen Lama tras a morte deste.

Tradicionalmente, o Dalai Lama foi o líder espiritual e temporal do Tíbet; Tenzin Gyatso, actualmente no exilio, tras a ocupación e anexión forzada por parte da China maoísta, abandonou a preeminencia política tradicional, e creou un Ministro presidente do Kashag (gabinete), elixido por sufraxio universal.

Lista de Dalai Lama

Ao longo da historia téñense recoñecido 14 reencarnacións do Dalai Lama:

Nome Imaxe Vida Recoñecido Entronizamento Tibetano/Wylie Pinyin tibetano/Chinés Escrituras alternativas
1 Gendun Drup Ficheiro:1stDalaiLama.jpg 1391–1474 N/A[1] Modelo:Bo-textonly
dge 'dun 'grub
Gêdün Chub
根敦朱巴
Gedun Drub
Gedün Drup
2 Gendun Gyatso Ficheiro:2Dalai.jpg 1475–1542 N/A[1] Modelo:Bo-textonly
dge 'dun rgya mtsho
Gêdün Gyaco
根敦嘉措
Gedün Gyatso
Gendün Gyatso
3 Sonam Gyatso Ficheiro:3rdDalaiLama2.jpg 1543–1588 ? 1578 Modelo:Bo-textonly
bsod nams rgya mtsho
Soinam Gyaco
索南嘉措
Sönam Gyatso
4 Yonten Gyatso 1589–1617 ? 1603 Modelo:Bo-textonly
yon tan rgya mtsho
Yoindain Gyaco
雲丹嘉措
Yontan Gyatso, Yönden Gyatso
5 Ngawang Lobsang Gyatso 1617–1682 1618 1622 Modelo:Bo-textonly
blo bzang rgya mtsho
Lobsang Gyaco
羅桑嘉措
Lobzang Gyatso
Lopsang Gyatso
6 Tsangyang Gyatso 1683–1706 1688 1697 Modelo:Bo-textonly
tshang dbyangs rgya mtsho
Cangyang Gyaco
倉央嘉措
Tsañyang Gyatso
7 Kelzang Gyatso 1707–1757 ? 1720 Modelo:Bo-textonly
bskal bzang rgya mtsho
Gaisang Gyaco
格桑嘉措
Kelsang Gyatso
Kalsang Gyatso
8 Jamphel Gyatso Ficheiro:8thDalaiLama.jpg 1758–1804 1760 1762 Modelo:Bo-textonly
byams spel rgya mtsho
Qambê Gyaco
強白嘉措
Jampel Gyatso
Jampal Gyatso
9 Lungtok Gyatso Ficheiro:9thDalaiLama.jpg 1805–1815 1807 1808 Modelo:Bo-textonly
lung rtogs rgya mtsho
Lungdog Gyaco
隆朵嘉措
Lungtog Gyatso
10 Tsultrim Gyatso Ficheiro:10thDalaiLama.jpg 1816–1837 1822 1822 Modelo:Bo-textonly
tshul khrim rgya mtsho
Cüchim Gyaco
楚臣嘉措
Tshültrim Gyatso
11 Khendrup Gyatso Ficheiro:11thDalaiLama1.jpg 1838–1856 1841 1842 Modelo:Bo-textonly
mkhas grub rgya mtsho
Kaichub Gyaco
凱珠嘉措
Kedrub Gyatso
12 Trinley Gyatso Ficheiro:12thDalai Lama.jpg 1857–1875 1858 1860 Modelo:Bo-textonly
'phrin las rgya mtsho
Chinlai Gyaco
成烈嘉措
Trinle Gyatso
13 Thubten Gyatso 1876–1933 1878 1879 Modelo:Bo-textonly
thub bstan rgya mtsho
Tubdain Gyaco
土登嘉措
Thubtan Gyatso
Thupten Gyatso
14 Tenzin Gyatso born 1935 1937 1950
(actualmente no exilio)
Modelo:Bo-textonly
bstan 'dzin rgya mtsho
Dainzin Gyaco
丹增嘉措
Tenzing Gyatso

Tamén houbo un Dalai Lama non recoñecido, Ngawang Yeshey Gyatso, declarado o 28 de xuño de 1707, cando contaba con 25 anos de idade, por Lha-bzang Khan como o "verdadeiro" 6º Dalai Lama – porén, nunca foi aceptado como tal pola maior parte da poboación.[2][3][4]

Ligazóns externas

  1. 1,0 1,1 The title "Dalai Lama" was conferred posthumously to the 1st and 2nd Dalai Lamas.
  2. Erro no código da cita: Etiqueta <ref> non válida; non se forneceu texto para as referencias de nome Stein 1972, p. 85
  3. Chapman, F. Spencer. (1940). Lhasa: The Holy City, p. 127. Readers Union Ltd. London.
  4. Mullin 2001, p. 276