Afonso VIII de León e Galicia

---

Este artigo é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.

---

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Afonso VIII.

Afonso VIII de León e Galicia
Na rede

Afonso IX, nado en Zamora en 1171 e falecido en Sarria en 1230, foi rei de León e Galicia (rex Legionensium et Gallecie) entre os anos 1188 e 1230. Segundo a numeración cronolóxica real da coroa galego-leonesa, debería ser coñecido como Afonso VIII de León de Galicia, pero a súa denominación co ordinal IX é a utilizada máis habitualmente pola historiografía española para distinguilo do seu homónimo e rei coetáneo de Castela que reinou entre 1158-1214.

Ascendencia e primeiros anos

Neto por vía paterna de Afonso VII (rei de Galicia desde o ano 1111), e por vía materna de Afonso Henriques (primeiro rei de Portugal), Afonso IX foi fillo primoxénito do rei Fernando II de Galiza e León e da princesa Urraca de Portugal. Ao igual que o seu pai e avós, Afonso IX foi educado en Galicia polos membros condais da Casa de Trava ou Trastamara, quen nese momento ostentaban a indiscutible primacía señorial en terras galegas e que se atopaban fortemente ligados á monarquía galega e galego-leonesa, especialmente desde os tempos de Froila Vermúdez. O encargado de educar ao infante foi o nobre galego Xoán Ares (princeps Iohannes Arie tenete Alva de Buval), señor da terras de Bubal e marido de Urraca Fernandes, filla de Fernando Pérez de Traba e neta por tanto de Pedro Froilaz.

Criado en Galicia e por nobres galegos, foi tamén en terras galegas onde Afonso IX atopou os seus maiores valedores como demostra o feito de que meses antes de que o seu pai Fernando II morrera (ano 1188), o entón infante Afonso estivese refuxiado nos dominios dos Casa de Trava co apoio da corte portuguesa onde residía a súa nai Urraca despois de que o seu matrimonio co rei Fernando fose anulado. Foi precisamente no condado da Limia onde o daquela infante, recibiría a noticia da defunción do seu pai en Benavente, abríndose deste xeito un conflito sucesorio.

Chegada ao trono

Pese a ser fillo primoxénito do rei Fernando II, a nulidade do matrimonio deste coa súa primeira esposa, a portuguesa (Urraca de Portugal) complicou profundamente a acceso do futuro Afonso IX, fillo de ambos, ao trono. As pretensións da terceira muller do rei Fernando, a castelá Urraca López de Haro, baseábanse na nulidade matrimonial do primeiro matrimonio de Fernando II, aspirando por tanto a que o seu fillo lexítimo co rei, Sancho, asumira a coroa galego-leonesa no canto do infante Afonso. De novo, os principais apoios de Afonso IX se atoparon en Galicia en concreto na poderosa familia da Casa de Trava mais tamén no arcebispado de Santiago de Compostela o que impediu finalmente que a pretensión de Urraca López de Haro se fixeran efectivas.

Enfrontouse á súa madrasta e ao seu medio irmán pola coroa de León. Para facer máis forte o seu dereito ao trono convoca a Curia Rexia e recibe o apoio do clero, os nobres e as autoridades. Foron as primeiras Cortes xa que participaron de xeito pioneiro os representantes das cidades.

En 1218 funda, xunto co seu fillo, a Universidade de Salamanca.

Celebrou a solemne consagración da catedral de Santiago de Compostela, o 20 de abril de 1211, que aínda se conmemora hoxe en día.

Continuou o pulo aos burgos concedendo foros a cidades como Baiona, A Coruña, O Burgo de Castro Caldelas, Betanzos, Melide, Triacastela e outros lugares.

Os seus dous "estratéxicos" matrimonios (coa súa curmá Teresa de Portugal en 1196 e coa súa sobriña Berenguela de Castela en 1204) foron anulados polo Papa debido á consanguinidade coas súas esposas.

Tras romper con Berenguela céntrase na rivalidade do seu reino co de Castela. En 1217 a súa ex-esposa abdica sobre o fillo de ambos, Fernando III o Santo, polo que este se traslada xunto á súa nai a gobernar o reino castelán. É entón cando se centra en combater os musulmáns. As súas conquistas máis importantes son en Estremadura: Cáceres (1229), Mérida e Badaxoz (1230).

Últimos anos e morte

Tumba do Rei Afonso IX en Santiago.

Á súa morte, acontecida en 1230 (Villa Noua iuxta Sarriam in Gallecia (Vilanova de Sarria), legou o seu reino a Sancha e Aldonza, fillas do seu primeiro matrimonio, pero finalmente é Fernando III o Santo, fillo do seu matrimonio con Berenguela, o que reina en León e o une con Castela definitivamente nunha soa coroa.

Descendencia

Contraeu matrimonio por primeira vez coa infanta Tareixa de Portugal, filla do rei Sancho I de Portugal e da reina Aldonza de Aragón. Froito do seu matrimonio naceron tres fillos:

• Sancha (1191-c. 1243).
• Fernando (1192/1193-1214).
• Aldonza (1193/1194-1248).

Casouse por segunda vez en 1197, coa infanta Berenguela de Castela, filla do rei Afonso VIII de Castela e da raíña Leonor de Plantagenet. Deste matrimonio naceron cinco fillos:

• Leonor de León (1198-1202).
• Constanza de León (1200-1242), relixiosa no Mosteiro de las Huelgas de Burgos.
• Fernando III de Castela (1201-1252). Ocupou o trono castelán en 1217, á morte de Henrique I, e o trono galego-leonés en 1230, á morte do seu pai.
• Afonso de Molina (1202-1272). Señor consorte de Molina y Mesa. Contrajo matrimonio en tres ocasiones y foi o pai da raíña María de Molina.
• Berenguela de León (1204-1237). Contreu matrimonio en 1224 con Jean de Brienne, rei de Xerusalén e posteriormente rexente do Imperio Latino de Constantinopla.

Ascendencia

Devanceiros de Afonso IX de Galiza e León

16. Guillerme I, Conde de Borgoña

8. Raimundo de Borgoña

17. Estefanía

4. Afonso VII

18. Afonso VI de León

9. Urraca

19. Constanza de Borgoña

2. Fernando II de León e Galicia

20. Ramón Berenguer II, Conde de Barcelona

10. Ramon Berenguer III, Conde de Barcelona

21. Maud of Apulia

5. Berenguela de Barcelona

22. Gilberto I, Conde de Gévaudan

11. Doce I, Condesa de Provenza

23. Gerberga, Condesa de Provenza

1. Afonso IX

24. Henrique de Borgoña

12. Henrique de Borgoñal

6. Afonso I de Portugal

26. Afonso VI de León

13. Tareixa, condesa de Portugal

27. Ximena Moniz

3. Urraca de Portugal

28. Umberto II, Conde de Savoia

14. Amadeus III, Conde de Savoia

29. Gisela de Borgoña, Condesa de Savoia

7. Maud de Savoia

30. Guigues III de Albon]]

15. Mahaut de Albon

31. Matilde

Afonso VIII de León e Galicia Casa de Borgoña Nacemento: 15 de Agosto 1171 Falecemento: 23 de Setembro 1230
Títulos Reais
Precedido por Fernando II	Rei de Galiza 1188 – 1230	Sucedido  por Fernando III
	Rei de León 1188 – 1230

Véxase tamén

Bibliografía

• López Carreira, A; Fernández Cal, T. Os reis de Galicia, Vigo : A Nosa Terra, 2003. ISBN 84-96203-27-1