Estremadura: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Desfíxose a edición 3033893 de Imxavitooh (conversa) traslado feito manualmente. |
Redirixida cara a "Estremadura, España" |
||
| Liña 1: | Liña 1: | ||
#REDIRECCIÓN[[Estremadura, España]] |
|||
:''Para a rexión [[Portugal|portuguesa]], véxase: '''[[Estremadura, Portugal]]''''' |
|||
{{Primeira entidade subestatal |
|||
| nome_oficial = Estremadura<br />''Extremadura'' |
|||
| nome_curto = Estremadura |
|||
| de = de |
|||
| desub = de |
|||
| imaxe_bandeira = Flag of Extremadura.svg |
|||
| imaxe_escudo = Escudo de Extremadura.svg |
|||
| imaxe_escudo_tamaño = 75px |
|||
| imaxe_mapa = Localización de Extremadura.svg |
|||
| símbolos = |
|||
| lema= |
|||
| himno = |
|||
| bandeiraestado = {{ESPb}} |
|||
| estado = España |
|||
| capital = [[Mérida, España|Mérida]] |
|||
| capital_poboación = 55.568 hab. <small>([[2008]])</small> |
|||
| capital_coor = |
|||
| cidade_principal = [[Badajoz]] |
|||
| linguas = [[lingua castelá|Castelán]], [[lingua estremeña|estremeño]], [[Fala de Estremadura|fala]] e [[lingua portuguesa|portugués]]{{Infobox ref|1}} |
|||
| idioma_oficial = Castelán |
|||
| goberno = [[Comunidade autónoma|Junta]] |
|||
| dirixentes_títulos = [[Presidente]] |
|||
| dirixentes_nomes = [[José Antonio Monago]] ([[PP]]) |
|||
| fundación = [[Estatuto]] |
|||
| fundación_fitos = |
|||
| fundación_datas = [[26 de febreiro]] de [[1983]] |
|||
| superficie = 41.634 |
|||
| superficie_posto = [[Lista de comunidades autónomas españolas por superficie|5]] |
|||
| superficie_auga = |
|||
| fronteiras = |
|||
| costas = 0 |
|||
| poboación = 1.097.744 hab. <small>([[2008]])</small> |
|||
| poboación_posto = [[Lista de comunidades autónomas españolas por poboación|12]] |
|||
| poboación_densidade = 26,37 |
|||
| xentilicio = estremeño/a |
|||
| horario = [[UTC]]+1 |
|||
| horario_verán = [[UTC]]+2 |
|||
| cctld = .es |
|||
| código_telefónico = 924 ([[Provincia de Badajoz|Badajoz]])<br />+927 ([[Provincia de Cáceres|Cáceres]]) |
|||
| prefixo_radiofónico = |
|||
| matrícula automóbiles = |
|||
| código_ISO = EX |
|||
| notas= <center>[http://www.juntaex.es/ Sitio web oficial]</center> |
|||
| nota1= O [[lingua estremeña|estremeño]], a [[Fala de Estremadura|fala]] e o [[lingua portuguesa|portugués]] fálanse en pequenos territorios e de forma minoritaria. |
|||
}} |
|||
'''Estremadura''' ('''Estremaura''' en [[lingua estremeña|estremeño]], '''Extremadura''' en [[lingua castelá|castelán]]) é unha [[Comunidade Autónoma]] instituída na rexión natural localizada no [[oeste]] de [[España]]. Limita ao norte con [[Castela e León]], ao leste con [[Castela-A Mancha]], ao sur con [[Andalucía]] e ao oeste coas rexións [[Portugal|portuguesas]] do [[Alentejo]] e as [[Beiras]]. |
|||
Esta comunidade autónoma ten a súa capitalidade na cidade de [[Mérida, España|Mérida]], e está composta polas provincias de [[Provincia de Cáceres|Cáceres]] ao norte e [[Provincia de Badajoz|Badajoz]] ao sur. |
|||
== Xeografía == |
|||
Estremadura ten unha superficie de 41.634 km². |
|||
Segundo o censo do ano [[2006]] do [[INE]], a comunidade tiña 1.086.373 habitantes, é dicir, un 2,74% da poboación do estado e unha densidade de 25,81 habitantes/km². |
|||
O xentilicio é '''estremeño''' e abrangue dúas provincias: |
|||
* [[Provincia de Cáceres]] |
|||
* [[Provincia de Badajoz]] |
|||
A súa capital é [[Mérida, España|Mérida]], 52.200 habitantes, e as capitais das provincias son [[Badajoz]], 139.135 habitantes, e [[Cáceres]], 88.245 habitantes. Xunto a estas tres cidades, destacan [[Plasencia, Cáceres|Plasencia]], 38.815 habitantes, na [[provincia de Cáceres]] e os municipios de [[Don Benito]], 32.783 habitantes, e [[Villanueva de la Serena]], 24.491 habitantes, estas dúas na [[provincia de Badajoz]], constitúen os maiores núcleos urbanos da rexión. |
|||
[[Ficheiro:La-vera.JPG|250px|miniatura|esquerda|[[Serra de Gredos]] na súa parte estremeña.]] |
|||
Dúas grandes [[Conca fluvial|concas hidrográficas]] (a do [[río Texo|Texo]], ao norte, e a do [[río Guadiana]], ao sul), discorren de leste a oeste polo territorio estremeño. A existencia dunha completa rede de pantanos e encoros, cunha capacidade de 19.639 hm³, soporta boa parte das potencialidades enerxéticas e agrícolas da Estremadura de hoxe. |
|||
Estremadura é unha terra de contrastes que aportan á rexión unha grande variedade de matices. O clima mediterráneo con algunha influencia atlántica, con veráns moi calorosos e invernos non excesivamente fríos, determina unha rica variedade de espazos naturais nos que a auga é a principal protagonista, e onde predomina a ''dehesa'', ecosistema natural que combina dende tempos inmemoriais a explotación dos recursos naturais e o respecto ó medio ambiente. |
|||
Entre os seus espazos naturais máis significativos cabe destacar os Parque Naturais de [[Monfragüe]], na [[provincia de Cáceres]], e de [[Cornalvo]], na [[provincia de Badajoz]], onde viven as máis puras manifestacións da vida animal e vexetal do bosque mediterráneo. |
|||
As súas principais cadeas montañosas son ao sul da [[provincia de Badajoz]], e limitando coas provincias de [[provincia de Huelva|Huelva]], [[provincia de Sevilla|Sevilla]] e [[provincia de Córdoba|Córdoba]], a Serra Morena. Ao leste, limitando con Toledo e Ciudad Real, os Montes de Toledo que culminan na serra de Guadalupe (1.603 m). E ao norte o [[Sistema Central]] coas súas Serras de Francia, con límite coa [[provincia de Salamanca]] e tamén máis preto de [[Portugal]], a Serra de Gata, onde se constata a presenza da ''fala'' do [[Val de Xálima]]. |
|||
== Historia == |
|||
[[Ficheiro:Monasterio de Guadalupe.jpg|miniatura|Mosteiro de Guadalupe]] |
|||
{{AP|Historia de Estremadura}} |
|||
Algúns dos pobos prerromanos que habitaron Estremadura son os vetóns, nas provincias actuais de [[Provincia de Cáceres|Cáceres]] e [[Provincia de Salamanca|Salamanca]], ademais de [[Provincia de Ávila|Ávila]] e [[Provincia de Toledo|Toledo]]. Os lusos habitaban case toda a actual Estremadura e o centro de [[Portugal]]. Cerca do [[Guadalquivir]] vivían os [[celtas]], principalmente urbanos e que non ofreceron resistencia ás tropas romanos cando chegaron. |
|||
A provincia romana de [[Lusitania (provincia)|Lusitania]], incluía os territorios do sur da actual Portugal e do centro-oeste da actual España, e polo tanto, os territorios da actual Estremadura. A capital era [[Mérida, España|Mérida]] (capital actual da comunidade autónoma), bautizada co nome de Emerita Augusta, unha das cidades máis importantes do [[Imperio Romano]]. |
|||
O [[século III]] comezaron as invasións de bandas xermánicas de bárbaros que saquearon a provincia, polo que, fortificáronse as cidades, e as murallas de entón aínda sobreviven en [[Mérida, España|Mérida]], [[Coria]] e [[Cáceres]]. O [[século V]], con todo, a maioría das cidades foron abandonadas tras a invasión dos [[alanos]] e os [[suevos]]. Pouco despois comezaría a época [[Visigodos|visigoda]]. |
|||
Coa conquista musulmá da [[península Ibérica]], o territorio de Estremadura quedou integrado no [[Al-Andalus]]. O [[1009]] creouse a Taifa de Badaxoz, unha das taifas máis extensas e poderosas da península, cunha extensión moi superior na área actual da rexión estremeña. Aínda sobreviven moitos restos arqueolóxicos desta época como a Alcazaba de Mérida, o Aljibe de Cáceres, o castelo de Trujillo e a fortaleza de Alange. A [[Reconquista]] cristiá de Estremadura foi levada a cabo principalmente polo [[Reino de León]], na súa segunda etapa como reino independente (1072 ata 1230). |
|||
Co fin da Reconquista e o [[descubrimento de América]], produciuse unha inmigración masiva de estremeños en [[América]]. Destacan, por exemplo, [[Hernán Cortés]], conquistador do territorio actual de [[México]], [[Francisco Pizarro]], conquistador dos territorios do [[Perú]], e [[Pedro de Valdivia]], conquistador de [[Chile]]. O culto á virxe de Guadalupe, moi importante en México, orixinouse en Estremadura. |
|||
[[Ficheiro:Plaza Badajoz.jpg|miniatura|Praza de Badajoz]] |
|||
Durante a guerra de Independencia española, formouse a [[Junta de Extremadura]], para organizar desde a descentralización a defensa do territorio. Con todo, en restaurarse o réxime liberal, Estremadura foi dividía en dous: a Alta Estremadura e a Baixa Estremadura, que en [[1822]] foron coñecidas como as provincias de Cáceres e Badaxoz. |
|||
O [[13 de xullo]] de [[1931]] celebrouse en [[Badaxoz]] unha reunión da Asociación de Prensa, invitando ás entidades económicas e culturais pedíndolles cooperación para redactar as bases dun proxecto de estatuto rexional. O [[27 de xullo]] do mesmo ano convocouse outra Asemblea para discutir a proposta, que non prosperou. En [[1936]] en [[Cáceres]], expúxose o tema do Estatuto de Autonomía para a rexión estremeña. O 15 de xullo xa se redactou o documento e trasladouse ao [[Congreso dos Deputados de España]] para que fose admitido a discusión, como xa foran aprobados os Estatutos de Cataluña e Euskadi, mentres que o de Galicia aínda estaba en discusión. O 18 de xullo, con todo, o golpe de estado dos militares acabou coa tramitación do Estatuto. |
|||
Xa que as provincias de Estremadura atopábanse nunha situación económica moi inferior ao resto das rexións de España, en [[1952]] iniciouse o Plan Badaxoz destinado a mellorar a [[agricultura]] coa electrificación, sistemas de rega, a transformación e a comercialización dos produtos agrarios. |
|||
Tras a transición democrática, en [[1983]] as provincias de Badaxoz e Cáceres redactaron un [[Estatuto de Autonomía de Estremadura|Estatuto de Autonomía para Estremadura]], aprobado polas Cortes o mesmo ano. |
|||
== Organización territorial == |
|||
=== Comarcas === |
|||
Toda a comunidade autónoma de Estremadura está divida en [[Comarcas de Estremadura|comarcas]]. En total establecéronse 26 comarcas en toda a Comunidade Autónoma, das cales 11 atópanse na [[Provincia de Badaxoz]] e as 15 restantes, en [[Provincia de Cáceres|Cáceres]]. Son as seguintes: |
|||
;Provincia de Badaxoz |
|||
[[Ficheiro:Comarcas de la provincia de Badajoz1.png|miniatura|250px|Comarcas da [[provincia de Badaxoz]].]] |
|||
* [[Campiña Sur, Badaxoz|Campiña Sur]] |
|||
* [[La Serena, Badaxoz|La Serena]] |
|||
* [[La Siberia]] |
|||
* [[Llanos de Olivenza]] |
|||
* [[Sierra Suroeste]] |
|||
* [[Tentudía]] |
|||
* [[Tierra de Badajoz]] |
|||
* [[Tierra de Barros]] |
|||
* [[Tierra de Mérida - Vegas Bajas]] |
|||
* [[Vegas Altas]] |
|||
* [[Zafra - Río Bodión]] |
|||
;Provincia de Cáceres |
|||
[[Ficheiro:Comarcas Cáceres.png|miniatura|250px|Comarcas da [[provincia de Cáceres]].]] |
|||
* [[Vegas del Alagón]] |
|||
* [[Comarca de Tajo-Salor]] |
|||
* [[Valle del Ambroz]] |
|||
* [[Campo Arañuelo]] |
|||
* [[Sierra de Gata (comarca)|Sierra de Gata]] |
|||
* [[Tierras de Granadilla]] |
|||
* [[Las Hurdes]] |
|||
* [[Los Ibores]] |
|||
* [[Comarca de Monfragüe]] |
|||
* [[Valle del Jerte]] |
|||
* [[Tierra de Trujillo]] |
|||
* [[Tierra de Miajadas]] |
|||
* [[Tierra de Montánchez]] |
|||
* [[Comarca de Valencia de Alcántara|Sierra de San Pedro]] |
|||
* [[La Vera]] |
|||
* [[Las Villuercas]] |
|||
* [[Jara]] |
|||
[[Ficheiro:Extremadura municipalities.png|miniatura|250px|Mapa municipal de Estremadura.]] |
|||
As importantes cidades de [[Plasencia, Cáceres|Plasencia]] e [[Cáceres]] non pertencen a ningunha comarca administrativa. Ademais desta división comarcal, todos os municipios, fóra de [[Badaxoz]], [[Cáceres]], [[Mérida, España |Mérida]], [[Plasencia, Cáceres|Plasencia]] e [[Navalmoral de la Mata]], pertencen a algunha das 32 [[mancomunidade]]s nas que se dividiu a rexión, 16 en cada unha das dúas provincias. |
|||
Algunhas comarcas desapareceron debido á nova estructuración da Comunidade Autónoma, estas son: [[Tierra de Alcántara]] (dividida entre as [[Vegas del Alagón]] e a [[Comarca de Tajo-Salor]]), [[Señorío de Galisteo]] (integrada nas [[Vegas del Alagón]]), [[Tierra de Belalcázar]], [[Tierra de Capilla]], [[Tierra de Cáceres]], [[Condado de Siruela]] e [[Campana de Albalat]]. |
|||
=== Municipios === |
|||
Estremadura organízase territorialmente en 384 municipios, dos cales, 220 atópanse en [[Provincia de Cáceres|Cáceres]] e os 164 restantes, en [[Provincia de Badaxoz|Badaxoz]]. Posúe o 4,73% dos municipios totais que integran o [[España|territorio español]] (8.110). As dúas provincias posúen un gran número de municipios. A [[Provincia de Cáceres]] é unha das provincias españolas con maior número de concellos e sitúase claramente por encima da media española, cifrada en 165 municipios por provincia. ([[provincia de Burgos|Burgos]] conta co maior número de termos municipais con 371 concellos, e [[provincia das Palmas|As Palmas]] é a provincia que ten menos con 34). Badaxoz non alcanza, por pouco, a media española por un [[municipio]]. |
|||
O [[Estatuto de Autonomía de Estremadura]] dispón que a [[Comunidade Autónoma]] ten competencia para fixar as demarcacións dos órganos xurisdiccionais en Estremadura e a súa localización de acordo co que estableza a Lei Orgánica do Poder Xudicial de [[España]], lexislación que atribúe ás Comunidades Autónomas a determinación da capitalidade dos partidos xudiciais. Existen vinte e un [[Partidos xudiciais de Estremadura|partidos xudiciais en Estremadura]]. |
|||
== Demografía == |
|||
A poboación de Estremadura é de 1.102.410 habitantes (01/01/2009), fonte [[Instituto Nacional de Estatística de España|INE]], xa que logo, representa o 2,36% da poboación española (46.745.807). Posúe unha densidade demográfica de 25 hab/km², moi inferior á media de España. |
|||
=== Localidades máis poboadas === |
|||
{{Cidades de Estremadura}} |
|||
== Economía == |
|||
[[Ficheiro:Sede Caja de Extremadura.JPG|250px|miniatura|esquerda|Sede da [[Caja de Extremadura]] en [[Plasencia, Cáceres|Plasencia]].]]O maior peso na economía de Estremadura corresponde ao sector servizos (57%). A construción e as pequenas e medianas empresas son a base dunha economía que está desenvolvendo un comercio incipiente coas terras veciñas de Portugal e que mantén un alto grao de [[Sector terciario|terciarización]] debido ao auxe que o turismo ambiental e cultural está producindo nos ámbitos rurais, tradicionalmente agrícolas, do seu territorio. |
|||
Estremadura goza aínda nos nosos días dun crecemento económico superior ao da media española, sen dúbida partindo dun atraso económico histórico pero descubrindo e desenvolvendo novas posibilidades de mercado no sector [[Turismo|turístico]], do comercio e agroalimentario, principalmente. O proxecto de instalar unha refinería de petróleo no sur da rexión orixinou unha polémica de nivel rexional. |
|||
A rexión ten máis de 400.000 afiliados á [[Seguridade Social]], segundo os datos de 2007.<ref>[http://www.hoy.es/20080114/local/superados-afiliados-seguridad-social-200801141351.html Cifra de afiliados á Seguridade Social en 2007].</ref> |
|||
En Estremadura existen ao redor de 8.000 industrias, a maioría son pequenas e medianas empresas. Os principais subsectores son a enerxía, agroindustria, cortiza, pedra ornamental, maquinaria e téxtil. |
|||
En materia enerxética, o desenvolvemento de encoros e saltos de auga deu paso a unha estable explotación dos recursos hidroeléctricos e a unha produción de enerxía maior que as necesidades de consumo da propia rexión. |
|||
== Transporte == |
|||
As estradas de Estremadura teñen diferentes titularidades. Existen, polo menos, catro grandes administracións titulares de estradas na Comunidade Autónoma de Estremadura: o [[Ministerio de Fomento de España|Ministerio de Fomento]], a [[Junta de Extremadura]], a [[Deputación de Badaxoz]] e a [[Deputación de Cáceres]]. As principais autovías do Estado que vertebran a comunidade son a [[A-5]], que une [[Madrid]] e [[Portugal]] pasando por [[Mérida, España|Mérida]] e [[Badaxoz]]; e a [[A-66]], que une [[Xixón]] con [[Sevilla]]. |
|||
No transporte público da rexión, destacan os autobuses sobre calquera outro medio de transporte público. Na rexión operan varias empresas para o transporte de viaxeiros dunhas localidades a outras, talles como LEDA ou CEVESA. Nas principais cidades, como [[Badaxoz]], [[Cáceres]], [[Mérida, España|Mérida]] e [[Plasencia, Cáceres|Plasencia]], existen liñas urbanas de autobús. |
|||
A rede ferroviario da rexión fai de ponte entre o centro de [[España]] e [[Portugal]], e está bastante deteriorada. Nun futuro prevese que pase pola rexión o [[AVE]], con estacións en [[Navalmoral de la Mata]], Plasencia, Cáceres, Mérida e Badaxoz. |
|||
A 14 quilómetros da cidade de [[Badaxoz]] atópase o [[Aeroporto de Badaxoz]], con voos directos ás principais cidades españolas e europeas. Está en proxecto ademais o [[Aeroporto Internacional de Estremadura]]. |
|||
== Cultura == |
|||
=== Patrimonio da Humanidade === |
|||
[[Ficheiro:Royal_Monastery_of_Santa_Maria_de_Guadalupe.jpg|miniatura|225px|[[Real Mosteiro de Santa María de Guadalupe|Mosteiro de Guadalupe]], [[claustro]] [[mudéxar]].]] |
|||
Estremadura posúe tres lugares que foron declarados [[Patrimonio da Humanidade]] pola [[Unesco]]: |
|||
* Cidade Vella de [[Cáceres]], desde [[1986]] |
|||
* [[Conxunto arqueolóxico de Mérida]], desde decembro de [[1993]] |
|||
* [[Real Mosteiro da nosa Señora de Guadalupe]], desde [[1993]] |
|||
Do mesmo xeito preparan a súa candidatura: |
|||
* Cidade amurallada de [[Plasencia, Cáceres|Plasencia]] |
|||
* Cidade de [[Trujillo, Cáceres|Trujillo]] |
|||
* [[Ponte de Alcántara]] |
|||
* As edificacións [[Baluarte|abaluartadas]] da Raia entre Estremadura e [[Portugal]] |
|||
* A [[Vía da Prata]] |
|||
* A ruta do emperador, [[Carlos I de España]] |
|||
=== [[Fala de Estremadura|A fala]] === |
|||
[[Fala de Estremadura|A fala]] é un dialecto galaico-portugués con claras influencias do astur-leonés que se emprega en tres vales do noroeste cacereño (España) limítrofe con Portugal e Salamanca. Calcúlanse uns 6.000 falantes. É unha variedade lingüística romance, [[Lindley Cintra]], [[Xosé Henrique Costas]] estableceron que tiña unha orixe galega popularizando este último a expresión galego de Estremadura, segundo Martín Galindo derivaría do portugués arcaico, portugués das Beiras <ref>"Portugués del antiguo dialecto alto-beirão de Riba-Coa", segundo J. L. Martín Galindo, "Os falaris do Val de Xálima: o manhegu, o valverdeiru i o lagarteiru", Universo Extremeño, 1, 2006, p. 42</ref>. Fálase en [[Valverde do Fresno]], [[As Ellas]] e [[San Martín de Trebello - Sa Martín de Trevellu|San Martín de Trebello]] dando lugar ó Valverdeiro, Lagarteiro e Mañego respectivamente. |
|||
A comarca foi repoboada por galegos nos séculos XII e XIII. A súa fala deriva da lingua galega que falaban estes colonizadores. Recentemente foi recoñecido como BIC (Ben de Interese Cultural) pola Xunta de Estremadura co fin de protexela e conservala. |
|||
=== Gastronomía === |
|||
[[Ficheiro:Morcón-Feria Madrid.jpg|miniatura|O [[Morcón]] [[porco ibérico|ibérico]], una das mostras das posibilidades do porco na cociña estremeña.]] |
|||
A gastronomía de Estremadura é o conxunto de pratos e tradicións culinarias da rexión. A apertura da [[Vía da Prata]] fixo que a cociña estremeña divulgouse por outras rexións influíndo tamén na española, mentres que ao mesmo tempo a cociña estremeña viuse influenciado por outras cociñas. A existencia de numerosos [[mosteiro]]s, como o de [[Mosteiro de Yuste|Yuste]] ou o de [[Real Mosteiro de Santa María de Guadalupe|Guadalupe]], deu lugar a un esplendor culinario de receitas que proviñeron das súas cociñas.<ref>[[Dionisio Pérez Gutiérrez|Dionisio Pérez]] (1929), ''Guía del buen comer español'', ed. Maxtor, pp. 40–57.</ref> Estremadura non dá ao mar, e os pratos que ofrece son fundamentalmente cárnicos e compostos de [[hortaliza]]s diversas. |
|||
== Notas == |
|||
{{Listaref}} |
|||
== Véxase tamén == |
|||
=== Ligazóns externas === |
|||
{{commons|Extremadura}} |
|||
* [http://www.juntaex.es/ Junta de Extremadura] {{es}} |
|||
{{CCAA_España}} |
|||
[[Categoría:Estremadura]] |
|||
Revisión como estaba o 2 de xullo de 2013 ás 12:13
Redirixir cara a: