Ditongo: Diferenzas entre revisións
m →Ditongos decrecentes: arranxiño |
|||
Liña 36: | Liña 36: | ||
[[Categoría:Fonética]] |
[[Categoría:Fonética]] |
||
[[Categoría:Fonoloxía]] |
[[Categoría:Fonoloxía]] |
||
[[af:Diftong]] |
|||
[[als:Diphthong]] |
|||
[[an:Diftongo]] |
|||
[[ar:دفثنغ]] |
|||
[[br:Diftongenn]] |
|||
[[ca:Diftong]] |
|||
[[cs:Dvojhláska]] |
|||
[[da:Diftong (sproglyd)]] |
|||
[[de:Diphthong]] |
|||
[[en:Diphthong]] |
|||
[[eo:Diftongo]] |
|||
[[es:Diptongo]] |
|||
[[eu:Diptongo]] |
|||
[[fa:واکه مرکب]] |
|||
[[fi:Diftongi]] |
|||
[[fr:Diphtongue]] |
|||
[[gd:Dà-fhoghar]] |
|||
[[he:דיפתונג]] |
|||
[[hu:Kettőshangzó]] |
|||
[[id:Diftong]] |
|||
[[io:Diftongo]] |
|||
[[is:Tvíhljóð]] |
|||
[[it:Dittongo]] |
|||
[[ja:二重母音]] |
|||
[[ka:დიფთონგი]] |
|||
[[kk:Дифтонг]] |
|||
[[ko:이중모음]] |
|||
[[ky:Дифтонг]] |
|||
[[la:Diphthongus]] |
|||
[[li:Diftong]] |
|||
[[mk:Дифтонг]] |
|||
[[nds:Tweeklang]] |
|||
[[nds-nl:Tweeklaank]] |
|||
[[nl:Diftong]] |
|||
[[nn:Diftong]] |
|||
[[no:Diftong]] |
|||
[[pl:Dyftong]] |
|||
[[pt:Ditongo]] |
|||
[[ro:Diftong]] |
|||
[[ru:Дифтонг]] |
|||
[[sco:Diphthong]] |
|||
[[se:Diftoŋga]] |
|||
[[sh:Diftong]] |
|||
[[simple:Diphthong]] |
|||
[[sk:Dvojhláska]] |
|||
[[sv:Diftong]] |
|||
[[tl:Diptonggo]] |
|||
[[uk:Дифтонг]] |
|||
[[wa:Diftongue]] |
|||
[[war:Latontiringgan]] |
|||
[[zh:双元音]] |
Revisión como estaba o 24 de marzo de 2013 ás 11:25
Fálase de ditongo cando dúas vogais contiguas forman parte dunha mesma sílaba. En galego hai dous tipos de ditongos, aqueles que están formados por dúas vogais fracas ("i" e "u") e os que están formados por unha vogal forte e unha fraca, sen importar a orde.
O ditongo é o fenómeno contrario ao hiato. En caso de seren tres as vogais inseridas nunha sílaba emprégase o termo tritongo.
Para marcar a presenza dun hiato (ausencia de ditongo) emprégase nunha sílaba tónica o acento ou a diérese1.
Tipos de ditongos
Dependendo da secuencia das vogais na sílaba, podemos falar de dous tipos de ditongos:
Ditongos decrecentes
Formados por unha vogal fraca ou pechada ("u" ou "i") e outra forte ou de maior abertura ("a", "e", "o"). Neste caso os órganos articulatorios pasan dunha posición aberta a outra pechada.
Os ditongos decrecentes son, a diferenza dos crecentes, moi estables en galego. Poden aparecer en sílaba tónica ou átona: "ai" (caixa, embaixada), "ei" (queixa, queixada), "oi" (noite, aboiar), "au" (raudo, automóbil), "eu" (bateu), "ou" (mouro, ousar). De entre eles, "au" é o menos característico do galego e o menos frecuente en voces patrimoniais.
Nos ditongos dáse neutralización das vogais de abertura media da serie anterior nun arquifonema /E/, que normalmente se realiza como [e] pechado. As vogais de abertura media da serie posterior neutralízanse en /O/ que se realiza como [o] pechado.
O caso de "iu", e "ui" é problemático por poderen presentar realizacións diversas na fala. Consideramos habitual que conformen un ditongo decrecente sempre e cando actúe como vogal tónica a primeira: par-tiu (pero dialectal *par-tí-o), pui-den. En posición átona preséntasenos o problema de decidir cál das dúas vogais é o núcleo silábico. En puideron semella imposible caracterizar o núcleo silábico se non mantemos reminiscencias de puiden.
Ditongos crecentes
Chámanse así porque os órganos articulatorios pasan dunha posición pechada a outra aberta. Están formados por unha semiconsoante [j] ou [w] (realizacións en posición non nuclear de /i/ e /u/) e por unha vogal. As posibilidades de combinación para formar ditongos crecentes existen practicamente todas, aínda que con distinta frecuencia e rendemento:
- "ia" (cambiar), "ua" (cuarto).
- "ie" (ambiente), "ue" (frecuente). Aparecen normalmente en posición tónica e só o fan en átona en palabras derivadas daquelas que os presentan como tónicos (ambiental, frecuentar).
- "io" (cumio), "uo" (cuota). Danse en posición tónica e átona final.
- "iu" e "ui", segundo a Gramática Galega de Álvarez, Regueira e Monteagudo, poden presentarse nesta posición moi raramente (a-cuí-fe-ro, lin-güis-ta). O xeral é que formen ditongos decrecentes. Se a vogal tónica é a segunda, hai hiato (mu-í-ño / pui-den), excepto nos dous casos anteriores (acuífero e lingüista). Se están en posición átona (muiñeiro) achámonos coa dificultade, sempre segundo a Gramática Galega, de saber cal é o núcleo vocálico. [Ó noso parecer a pronuncia correcta destas palabras sería mu-i-ñei-ro e non mui-ñei-ro (posibilidade que semella, segundo Álvarez e Regueira ser posible na fala)].
As vogais de abertura media son realizacións dun arquifonema que representa a ausencia de oposición medio-aberta / medio-pechada.
En galego existe unha resistencia á pronuncia dos ditongos crecentes e unha tendencia a desfacelos realizándoos como hiatos, é dicir, a vocal prenuclear pasa a ser nuclear da síulaba precedente e mesmo a facerse forte: cam-biar > cam-bi-ar > cam-be-ar.
Os ditongos crecentes que máis frecuentemente se manteñen son "ie" e "ue".
Nota 1: Emprégase a diérese para marcar un hiato (ruptura dun ditongo) na primeira e segunda persoas do plural do imperfecto de indicativo dos verbos rematados en "-aer", "-oer", "-aír", "-oír", e "-uír": moïamos, moïades. Os exemplos anteriores teñen catro sílabas e contrastan na pronuncia e na escrita (grazas a que a diérese ten función diacrítica) co presente de subxuntivo dos mesmos verbos (moiamos, moiades) que teñen tres sílabas.