Viana do Bolo: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición
Sen resumo de edición
Liña 15: Liña 15:
altitudemax= [[Lugares de | parroquias]]|
altitudemax= [[Lugares de | parroquias]]|
altitudemin= |
altitudemin= |
ano poboación = 2010|
ano poboación = 2012|
poboación= 3.323|
poboación= 3.180|
densidade= 12,46|
densidade= 12,46|
galego ano= 2001|
galego ano= 2001|

Revisión como estaba o 13 de febreiro de 2013 ás 18:26

Coordenadas: 42°10′46″N 7°6′40″O / 42.17944, -7.11111

Viana do Bolo
Escudo de Viana do Bolo
Casa do Concello.
Situación
Xentilicio[1]vianés
Xeografía
ProvinciaProvincia de Ourense
ComarcaComarca de Viana
Poboación3.180 hab. (2012)[2][3]
Área270,4 km²[3]
Densidade11,76 hab./km²
Entidades de poboación35 parroquias[4]
Capital do concelloViana do Bolo
Política (2011)
AlcaldeAndrés Montesinos (PPdeG)
ConcelleirosBNG: 3
PPdeG: 7
PSdeG-PSOE: 1
Outros: -
Eleccións municipais en Viana do Bolo
Uso do galego[5] (2001)
Galegofalantes94,95%
Na rede
http://www.concellodevianadobolo.com/
Facebook: concellovianadobolo Editar o valor em Wikidata
editar datos en Wikidata ]

Viana do Bolo é un concello da provincia de Ourense, pertencente á comarca de Viana. Segundo o padrón municipal de habitantes a súa poboación en 2010 era de 3.323 persoas (3.368 en 2008, 3.743 en 2003). O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é «vianés».

Evolución da poboación de Viana do Bolo   Fontes: INE e IGE.
1900 1930 1950 1981 2004 2009 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
8.016 7.906 8.448 6.411 3.663 3.323 3.247 3.180 {{{9}}} {{{10}}} {{{11}}} {{{12}}} {{{13}}} {{{14}}} {{{15}}} {{{16}}} {{{17}}} {{{18}}} {{{19}}}
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Xeografía

Limita ao norte cos concellos da Veiga e O Bolo, ao sur coa Gudiña e A Mezquita, ao leste coa provincia de Zamora e ao oeste con Vilariño de Conso. Ten 271,51 km², sendo o segundo concello máis extenso da provincia tras A Veiga.

Historia e arte

Na vila de Viana do Bolo atopouse en 1728 unha prancha de bronce labrada, pertencente aos poboadores dun poboado castrexo. Destacan os castros do Castelo (en Covelo), O Forxancal (Edroso), O Buraco do Mouro (A Bouza), As Antas (Fradelo), O Castelo, (San Agustiño) e O Castelo dos Mouros (Fornelos de Cova).

Diversos estudos relacionan os seus habitantes coa tribo dos bíbalos e coa antiga vila romana de Forum Bibalorum. A presenza romana na zona está presente en restos e edificacións atopadas en numerosos castros e minas. Quedan vestixios das antigas instalacións mineiras do Castrillón (en Pinza), As Antas (Fradelo), As Borreas (Caldesiños) e A Fraga (Pradocabalos). Tamén se conservan restos como a Ara de Viana do Bolo, o Camiño Real de Rubiais e o Relevo de Bembibre.

Na Idade Media construíuse o castelo de Viana do Bolo, que gozaba de foros e goberno propios. Del consérvase a Torre da homenaxe, de base cadrada e 18 metros de altitude, levantada arredor do ano 800 para a defensa contra os árabes e destruída na defensa da vila. En 1180 o rei Fernando II chegou á vila, que estaba deshabitada, e ordenou a reconstrución da torre e a repoboación da vila. A Torre pertenceu en primeira instancia a Fernando Osorio de Castro, pasando despois a Pedro Enríquez. Foi reconstruída no século XV tras sucesivos conflitos, e Filipe II converteuna en cabeza de marquesado a favor de Pedro Pimentel, fillo do conde de Benavente. Durante as guerras carlistas foi de novo escenario de duros enfrontamentos. Foi declarada Monumento Histórico-Artístico o 22 de abril de 1949.

Todas as parroquias agás Vilarmeao formaban parte da xurisdición de Viana do Bolo, señorío do rei. Coa formación a principios do século XIX dos primeiros concellos creáronse catro: Grixoa, Rubiais, Solveira e Viana do Bolo, xuntándose en 1836.

Patrimonio

A vila de Viana do Bolo ocupa un pequeno promontorio, rodeado por un dos brazos do encoro de Bao, do río Bibei. En torno á praza Maior hai edificios barrocos con soportais, un frontón semicircular, pináculos, gárgolas e balconadas, xunto con galerías acristaladas e a fonte do pilón, monumento erguido en conmemoración do alzamento liberal liderado por Antonio Rodríguez Bordás que tivo lugar na vila en outubro de 1830, abortado coa execución na praza dos protagonistas da revolta.

A comarca de Viana conta con numerosas igrexas de orixe románica, destacando as de Bembibre, Grixoa e San Cibrao. A igrexa do Pai Eterno é un santuario neoclásico do século XVII, onde se celebra o día da Trindade unha romaría popular. A igrexa parroquial de Viana conserva restos románicos nas fiestras, de duplo arco de ferradura, con clara influencia mozárabe.

Entre os pazos do concello destacan o pazo de Humoso (do século XVIII, cun patio interior representativo da cultura pacega ourensá), o pazo de Fradelo, o pazo de Punxeiro e o pazo de Grixoa, escenario dunha novela de Eduardo Blanco Amor.

A torre da homenaxe do castelo de Viana acolle na actualidade o Museo Etnográfico de Viana do Bolo, que conta con seccións adicadas á arquitectura popular, o fogar e a vida doméstica, as técnicas agrícolas e gandeiras, e á artesanía e oficios tradicionais. Na planta baixa hai unha pequena pinacoteca con cadros de pintores como Nelson Zumel e Sofía García Mares.

Demografía

En 1900 Viana do Bolo tiña 8.016 habitantes, descendendo até os 7.906 en 1930. En 1950 a poboación aumentará a 8.448 habitantes, pero a partir dese ano minguou debido a un progresivo proceso de emigración, principalmente a Brasil, así como a diversas cidades españolas e a outros países de América e Europa, especialmente Alemaña e Francia. En 1981 o censo rexistraba 6.411 habitantes, e dez anos despois a poboación descendera a 4.672. En 2008 tiña 3.368 habitantes. Un feito destacable é o aumento do ano 2009 cando o concello vianés gañou 14 habitantes con respecto ao ano 2008, un feito que non tivera lugar en todo o século XXI.

Censo Total 3.382
Menores de 15 anos 278 (8.22%)
Entre 15 e 64 anos 1.836 (54.29%)
Maiores de 65 anos 1.268 (37.49%)

Flora e fauna

Neste contorno natural destaca o equilibrio entre o monte baixo e a superficie arbórea, con prados nos pequenos vales entre os numerosos soutos de castiñeiros centenarios, carballos, coníferas, bidueiros e abeneiros. Nun destes soutos destaca o chamado Pai dos Rebolos, un carballo de grandes dimensións.

Existen diferentes vías para a práctica do sendeirismo, que percorren hábitats ocupados por bufos reais, aguias reais, petos reais ou vichelocregos. Hai exemplares de lobo ibérico, xunto a mandas de corzos, xabaríns e raposos. Nos ríos hai lontras, martas, xenetas, picapeixes e patos salvaxes.

Economía

Viana do Bolo é un concello eminentemente agrícola e gandeiro. A agricultura, limitada polo clima e o minifundio, é principalmente para o consumo particular, exceptuando a castaña, con gran expansión e demanda no mercado. Na gandería predomina o vacún, seguido do ovino, caprino e porcino, cun aproveitamento fundamentalmente cárnico.

A actividade forestal viuse incrementada notablemente, malia os incendios sufridos nos últimos anos. As coníferas foron as especies máis repoboadas.

A actividade industrial céntrase nas empresas de transformación agraria e na produción de enerxía hidroeléctrica nos vales dos ríos Bibei, Camba e Conso.

A principal vía de comunicación é a estrada OU-533, que une Freixido (A Rúa) e A Gudiña.

Gastronomía

As terras do concello ofrecen unha ampla gama de deleites culinarios, sendo o produto típico a androlla, un embutido elaborado a base de costela de porco adubada e curada ao fume das lareiras, celebrándose a súa festa gastronómica o domingo de Entroido. Preséntase en tripa gorda, afumada coma un chourizo e rechea de costela troceada con carne; todo sazonado con sal, pemento doce, pemento picante e allo. Logo pasa uns dez días afumándose e uns vinte de secado. É similar ao botelo do Bierzo pero con dúas diferenzas: para a androlla úsase a tripa gorda e para o botelo o estómago; ademais, a androlla énchese de costela adubada e troceada, mentres que o botelo se enche con ósos e carne da cabeza do porco.

O domingo de Entroido celébrase a festa da Androlla no pavillón polideportivo e arredores, congregando até uns 3.000 comensais. O menú comeza cun caldo con picatostes, seguido dos célebres cachelos (patacas cocidas) con grelos, lacón, chourizo e androlla. A continuación sírvese año asado (criado na zona), para rematar o xantar coa bica de Viana e os vianos, uns bombóns recheos de mel.

Entroido

O entroido de Viana do Bolo, de recoñecida sona, é o evento máis antigo e de maior tradición da zona. Os preparativos comezan tralo día de Reis, cos ensaios e a preparación de disfraces e carrozas. Ao rematar a xornada diaria e durante as fins de semana, os veciños organízanse para ir tocar o fulión polas aldeas.

Dous xoves antes do domingo de Entroido é o Xoves de Compadres. A véspera as mulleres perseguen os homes para roubarlles unha prenda e colocarlla ao Lardeiro, un boneco de ferro recheo de palla e petardos que se colga nun poste da Praza Maior. O xoves os homes persiguen as mulleres para tirarlles fariña, tralo cal faise a cea de Compadres. O sábado de fariña volve haber festa, para os chegados que estudan e traballan fóra.

O Xoves de Comadres é a seguinte semana. A véspera son os mozos os que rouban unha prenda ás rapazas para colocarlla á boneca Lardeira, que se coloca nun poste a carón do Lardeiro. Durante o día as mulleres perseguen os homes para botarlles fariña. Pola tarde, os nenos teñen desfiles de disfraces e carrozas, acompañados de grupos tocando o fulión. Á noite as mulleres, disfrazadas e agrupadas en comparsas que rivalizan entre elas, organizan unha cea. O vernes celébrase unha festa de disfraces para nenos e maiores, xuntándose todos de noite, ao igual que o sábado, día de maior afluencia de turistas.

O Domingo Gordo é o día grande do carnaval. Desde ben cedo a Banda de Gaitas Municipal percorre as rúas con alboradas. Trala recepción ás autoridades, o pregón e a entrega das insignias da androlla, iníciase o gran desfile que percorre as principais rúas, participando todos os personaxes típicos do entroido: Os Boteiros, A Mula, Os Fulións e As Carrozas. A camisa dos boteiros é artesanal, confeccionada con máis de mil metros de seda ou cinta de raso, que forman distintas figuras xeométricas. A Mula vai guiada por un maragato; antigamente subíase ao seu lombo ao cacique da aldea para que convidase a viño e viandas a todos os veciños. O Fulión é unha banda de música formada polos lugareños, que fan soar ritmicamente grandes bombos e apeiros de labranza.

Este mesmo día é a degustación da androlla.

O luns é o día adicado aos nenos, con desfiles, concursos e pasarrúas. O martes é o penúltimo día. O fulión percorre as rúas, despedíndose até o vindeiro ano. Disfrazados e cargados de fariña, os participantes na festa percorren as rúas até a hora do baile e dos concursos de disfraces, despois da queima dos "Lardeiros". Ao día seguinte, o Mércores de Cinsa, ten lugar a procesión do enterro da sardiña.

Todos estes festexos foron xa documentados en 1914 por Nicolás Tenorio Cerero no seu libro La aldea gallega. A este escritor adicóuselle unha rúa do concello.

Festas e feiras

Os días 13 e 28 de cada mes celébrase na vila a feira.

Ademais das festas patronais das diferentes parroquias, celébrase a Asunción da Nosa Señora do 13 ao 17 de agosto, a Romaría do Pai Eterno en maio, e a Romaría do Santo Antón, o 14 de xuño.

Galería de imaxes

Parroquias

Galicia | Provincia de Ourense | Parroquias de Viana do Bolo

Bembibre (Santo André) | Caldesiños (Santa Cristina) | Cepedelo (Santa María) | Covelo (San Lourenzo) | Fornelos de Filloás (Santa María) | Fradelo (San Vicenzo) | Froxais (San Brais) | Grixoa (San Pedro) | Hedroso (San Román) | Louzaregos (Santa María) | Mourisca (Santa María) | Paradela (San Pedro) | Penouta (San Bartolomeu) | Pexeiros (Santa María) | Pinza (Santa María) | Pradocabalos (Santa María) | Pradorramisquedo (San Sebastián) | Punxeiro (San Marcos) | Quintela de Hedroso (San Cosmede) | Quintela de Umoso (Padre Eterno) | Quintela do Pando (Santa Isabel) | Ramilo (San Pedro) | Rubiais (San Cibrao) | San Cibrao (San Cibrao) | San Mamede (Santiago) | San Martiño (San Xoán) | Santa Mariña da Ponte (Santa Mariña) | Sever (San Lourenzo) | Solbeira (Santo Adrao) | Tabazoa de Hedroso (Santa María) | Tabazoa de Umoso (San Sebastián) | Viana do Bolo (Santa María) | Vilardemilo (Santa María Madanela) | Vilarmeao (Santo Antón) | Vilaseco da Serra (San Vicenzo)

Lugares de Viana do Bolo

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Viana do Bolo vexa: Lugares de Viana do Bolo.

Notas

  1. Véxase no Galizionario.
  2. Instituto Nacional de Estadística, ed. (27 de decembro de 2019). "Cifras oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de enero". Consultado o 2 de xuño de 2020. (en castelán).
  3. 3,0 3,1 Instituto Galego de Estatística. (2023) "Viana do Bolo".Información municipal. Sociedade e poboación. Xunta de Galicia.
  4. Nomenclátor de Galicia. Busca directa. Xunta de Galicia
  5. Neira, Carlos. "Evolución do uso do galego por concellos". Arquivado dende o orixinal o 5 de decembro de 2019. Consultado o 14 de outubro de 2014. Fonte: IGE. Datos dispoñibles nas Táboas Dinámicas de Google 

Véxase tamén

Bibliografía

Ligazóns externas