Lingua chamorra: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Contido eliminado Contido engadido
EmausBot (conversa | contribucións)
m r2.7.2+) (Bot: Engado: mk:Чамороански јазик
Sen resumo de edición
Liña 3: Liña 3:
| nomenativo = Chamorro
| nomenativo = Chamorro
| corfamilia = Austronesia
| corfamilia = Austronesia
| estados = [[Guam]], [[Illas Marianas do Norte]]
| estados = [[Guam]].
| falantes = 60.000
| falantes = 60.000
| posición =
| posición =
Liña 23: Liña 23:
| pronuncia =
| pronuncia =
}}
}}
O '''Chamorro''' é a lingua -de base austronesia ou malaio-polinesia- falada na illa de [[Guam]] e nas illas [[Marianas do Norte]] en [[Oceanía]].
O '''Chamorro''' é a lingua -de base austronesia ou malaio-polinesia- falada na illa de [[Guam]], Marianas e Carolinas.


Ó igual que o [[lingua española|español]] tamén ten no seu alfabeto a letra [[Ñ]].
Ó igual que o [[lingua española|español]] tamén ten no seu alfabeto a letra [[Ñ]].
O chamorro ten unha gran cantidade de vocabulario procedente do [[lingua castelá|castelán]] (aproximadamente o 70% das raíces das palabras), pero ó contrario do que se adoita crer, non está considerado realmente un [[español crioulo]]: o chamorro acostuma usar os préstamos ó estilo micronesio (por exemplo: bumobola, "xogar coa bola ou pelota").
O chamorro ten unha gran cantidade de vocabulario procedente do [[lingua castelá|castelán]] (aproximadamente o 50% das raíces das palabras), pero ó contrario do que se adoita crer, non está considerado realmente un [[español crioulo]]: o chamorro acostuma usar os préstamos ó estilo micronesio (por exemplo: bumobola, "xogar coa bola ou pelota").
O chamorro pode tamén ser considerado unha lingua mixta hispano-austronesia ou, polo menos, unha lingua que xurdiu dun proceso de contacto e de ''crioulización'' nas [[illas Marianas]].
O chamorro pode tamén ser considerado un español-austronesio ou unha lingua mixta hispano-austronesia ou, polo menos, unha lingua que xurdiu dun proceso de contacto e de ''crioulización'' na illa de Guam.
O chamorro moderno ten na súa gramática numerosos elementos de orixe española: verbos, artigos, preposicións, numerais, conxuncións...
O chamorro moderno ten na súa gramática numerosos elementos de orixe española: verbos, artigos, preposicións, numerais, conxuncións...
Ese proceso, que comezou no [[século XVII]] e rematou a principios do [[século XX]], significou un profundo cambio dende o chamorro antigo (proto-chamorro) ata o chamorro moderno (neo-chamorro), na súa gramática, fonoloxía e léxico<ref>Rafael Rodríguez-Ponga, ''Del español al chamorro: Lenguas en contacto en el Pacífico''. Madrid, Ediciones Gondo, 2009 </ref>. .
Ese proceso, que comezou no [[século XVII]] e rematou a principios do [[século XX]], significou un profundo cambio dende o chamorro antigo (proto-chamorro) ata o chamorro moderno (neo-chamorro), na súa gramática, fonoloxía e léxico<ref>Rafael Rodríguez-Ponga, ''Del español al chamorro: Lenguas en contacto en el Pacífico''. Madrid, Ediciones Gondo, 2009 </ref>. .
Liña 34: Liña 34:
O chamorro actual, entre os máis novos, amosa xa unha grande influencia do inglés e advírtese unha crecente tendencia a mesturar chamorro e inglés na conversa.
O chamorro actual, entre os máis novos, amosa xa unha grande influencia do inglés e advírtese unha crecente tendencia a mesturar chamorro e inglés na conversa.


Aproximadamente hai uns 50.000 falantes de chamorro ó longo das [[illas Marianas]], en Guam e nas [[illas Marianas do Norte]] (Saipán, Rota, Tinián). Ademais, o falan os emigrantes chamorros en [[Hawai]], [[California]] e outras partes dos [[Estados Unidos de América - United States of America|Estados Unidos]]
Aproximadamente hai uns 50.000 falantes de chamorro ó longo das [[illas Marianas]], en Guam e nas [[illas Marianas do Norte]] (Saipán, Rota, Tinián). Ademais, o falan os emigrantes chamorros en Carolinas, [[Hawai]], [[California]] e outras partes dos [[Estados Unidos de América - United States of America|Estados Unidos]]


As linguas que máis de preto se emparentan co chamorro atópanse nas [[Filipinas]]
As linguas que máis de preto se emparentan co chamorro atópanse nas [[Filipinas]]

Revisión como estaba o 5 de febreiro de 2013 ás 16:07

Chamorro
Chamorro
Falado en: Guam.
Total de falantes: 60.000
Familia: Austronesia
 Malaio-Polinesia (MP)
  Linguas malaio-polinesias nucleares
   Linguas Sunda-Sulawesi
    Chamorro
Escrita: Alfabeto latino
Estatuto oficial
Lingua oficial de: Territorios Americanos ultramarinos
Códigos de lingua
ISO 639-1: ch
ISO 639-2: cha
ISO 639-3: cha
Mapa
Status

O Chamorro é a lingua -de base austronesia ou malaio-polinesia- falada na illa de Guam, Marianas e Carolinas.

Ó igual que o español tamén ten no seu alfabeto a letra Ñ. O chamorro ten unha gran cantidade de vocabulario procedente do castelán (aproximadamente o 50% das raíces das palabras), pero ó contrario do que se adoita crer, non está considerado realmente un español crioulo: o chamorro acostuma usar os préstamos ó estilo micronesio (por exemplo: bumobola, "xogar coa bola ou pelota").

O chamorro pode tamén ser considerado un español-austronesio ou unha lingua mixta hispano-austronesia ou, polo menos, unha lingua que xurdiu dun proceso de contacto e de crioulización na illa de Guam. O chamorro moderno ten na súa gramática numerosos elementos de orixe española: verbos, artigos, preposicións, numerais, conxuncións... Ese proceso, que comezou no século XVII e rematou a principios do século XX, significou un profundo cambio dende o chamorro antigo (proto-chamorro) ata o chamorro moderno (neo-chamorro), na súa gramática, fonoloxía e léxico[1]. .

O chamorro actual, entre os máis novos, amosa xa unha grande influencia do inglés e advírtese unha crecente tendencia a mesturar chamorro e inglés na conversa.

Aproximadamente hai uns 50.000 falantes de chamorro ó longo das illas Marianas, en Guam e nas illas Marianas do Norte (Saipán, Rota, Tinián). Ademais, o falan os emigrantes chamorros en Carolinas, Hawai, California e outras partes dos Estados Unidos

As linguas que máis de preto se emparentan co chamorro atópanse nas Filipinas

Alfabeto

' (glotal oclusiva), A, Å, B, Ch, D, E, F, G, H, I, K, L, M, N, Ñ, Ng, O, P, R, S, T, U, Y

Nótese que A e Å frecuentemente non se diferencian no chamorro escrito, escribíndose as dúas como 'A'; así como ás veces tampouco se diferencian o N e o Ñ. Con todo, a escrita coidada en libros de texto e publicacións oficiais si teñen coidado de diferenciar.

Oracións básicas en chamorro

  • Hafa adai «Ola»
  • Hafa tatmanu hao? «¿Como estás?»
  • Hayi na'an-mu? «¿Cal é o teu nome?»
  • Si Antonio yo' «Eu son Antón»
  • Buenas días «Bos días»
  • Buenas tatdes «Boas tardes»
  • Buenas noches «Boas noites»
  • Adiós «Adeus»
  • Asta agupa' «Ata mañá»
  • Si Yu'os ma'ase «Gracias»
  • Buen probechu «De nada»
  • Amigo «Amigo»
  • Guahan «Guam»

Numerais

O chamorro actual utiliza todo o sistema numeral tomado do español.

Unu, dos, tres, kuatro, sinko, sais, siette, ocho, nuebi, dies, onse, dose, trese, katotse, kinse, diesisáis, diesisiette, diesiocho, disinuebi, beinti (benti), treinta (trenta), kuarenta, sinkuenta, sisenta, sitenta, ochenta, nobenta, Sien, dos sientos, tres sientos... kinientos, sais sientos... nobesientos (nuebe sientos), Mit, dos mit, tres mit... Un miyón, dos miyón, tres miyón...

Porén, é frecuente na conversa espontánea que os chamorros usen os numerais en inglés cando contan dólares.

  1. Rafael Rodríguez-Ponga, Del español al chamorro: Lenguas en contacto en el Pacífico. Madrid, Ediciones Gondo, 2009