Cedeira

39' 37" N 08° 03' 24" O_E_ 43_39_37_N_08_03_24_W, 43° 39' 37" N 08° 03' 24" O

Cedeira
Santuario de Santo André de Teixido
Situación
Xentilicio	Cedeirense
Xeografía
Provincia	Provincia da Coruña
Comarca	Comarca de Ferrol
Poboación	7.465 hab. (2009)
Área	85,4 km²
Densidade	87,41 hab./km²
Entidades de poboación	8 parroquias
Capital do concello	Cedeira
Política (2007)
Alcalde	José Luis Vergara Rey (PSdeG-PSOE)
Concelleiros	BNG: 2 PPdeG: 6 PSdeG-PSOE: 4 Outros: TEGA 1
Eleccións municipais en Cedeira
Uso do galego (2001)
Galegofalantes	93,81%
Na rede
www.cedeira.org
[ editar datos en Wikidata ]

Cedeira é un concello da provincia da Coruña, pertencente á comarca de Ferrol. Segundo o IGE en 2009 tiña 7.465 habitantes (7.443 no 2006, 7.429 no 2005, 7.477 no 2004, 7.498 no 2003). O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é Cedeirense - Cedeirés.

Evolución da poboación de Cedeira   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
5.219	7.430	7.709	8.074	7.477
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Xeografía

O concello de Cedeira, de 84 km², limita ao norte e ao leste co océano Atlántico, ao sur con Cerdido e Valdoviño e ao oeste con Cariño e Ortigueira. O seu territorio está delimitado pola serra do Eixil e a serra da Capelada, formando os os vales fluviais do río Condomiñas, que desemboca na ría de Cedeira, e do río Mestas, que forma o estuario de Esteiro antes de desembocar no océano en Vilarrube.

Está comunicado a través da estrada C-646 que vai cara a Ferrol, e da C-642, que vai cara a Ortigueira.

Goberno municipal

Dende xuño de 2007, o socialista José Luis Vergara é o alcalde de Cedeira. Un pacto de goberno entre PSdeG-PSOE, BNG e TEGA permitiu que o popular Leopoldo Rubido tivese que abandonar a Alcaldía, que ostentou dende 1979 e ata 1999.

Tras unha paréntese de catro anos de goberno liderado polo BNG, Rubido voltara a ser alcalde entre 2003 e 2007.

Historia

Hai restos da Idade do Bronce, como machados de pedra pulimentada atopadas en Régoa, Montoxo e Piñeiro.

Durante o período castrexo a zona estaba habitada polos lapatiancos (ou labacenos). Hai restos de poboados castrexos en zonas altas (como o castro das Croas, na península Robaleira), castros de ribeira (como o castro de Santalla de Cervo) ou sobre un espolón (como o castro das Alcaiás, en Montoxo, no que se atopou un torque de ouro.

Trala romanización deuse ao lugar o topónimo latino de Cetaria, rada costeira cara onde os pescadores dirixían os grandes animais mariños, (atúns, baleas...) para facilitar a súa captura^{[Cómpre referencia]}.

No século XII as terras pertencían ao conde de Traba. No século seguinte Fernando III confirmó varias doazóns de terras ao mosteiro de Oseira. No século XIV pasou a ser propiedade do conde de Lemos, que por concesión de Henrique II nomeaba os alcaldes e xuíces da zona. Até 1811, en que se suprimiron os señoríos, as terras seguiron pertencendo aos Lemos, que no século XVI se xuntaran cos Andrade. A zona pertencía á provincia de Betanzos do reino de Galicia, até que en 1834 se fixo a distribución provincial actual.

No século XVIII construíuse nun outeiro a carón do porto o castelo da Concepción, do que se conservan as murallas, levantado para a defensa naval. Na actualidade é museo comarcal e mirador turístico.

Fronte a el sitúase a ermida de Santo Antón de Corveiro, do século XVII.

O casco vello do núcleo urbano de Cedeira, situado á beira dereita do río Condomiñas, estivo amurallado no medievo. Nalgunhas das casas consérvanse os escudos nobiliarios dos antigos propietarios, como os Andrade, Montenegro, Pardo ou Pieiro.

Lugares de interese

Neste concello está o santuario de Santo André de Teixido.

As murallas que arrodeaban a antiga vila desapareceron, pero non así o seu pasado medieval, que se pode ver no paseo polas súas estreitas e empinadas rúas. Nalgunha das súas construcións aparecen escudos de armas das familias que habitaron as súas casas. Entre as antigas construcións podemos ver algunha casa con galerías, xa pertencentes aos séculos XVIII e XIX. Arredor do río Condomiñas medrou a nova Cedeira. Na zona intermedia do paseo marítimo atópase, sobre unha rocha, o monumento á muller do pescador. O porto é un dos máis importantes das Rías Altas galegas, grazas ás capturas de especies como a pescada, o rapante, a lagosta ou os percebes.^{[Cómpre referencia]}

• Igrexa parroquial de Santa María do Mar. Atópase na parte alta do casco antigo. É de estilo gótico mariñeiro con planta basilical orixinal e ábsida rectangular. A súa construción data do século XV. Consta de tres corpos con cuberta de madeira e unha capela maior. Diversas reformas posteriores á súa construción engadíronlle dous corpos laterais, que lle deron aspecto cruciforme. A fachada é sinxela, cun arco de medio punto. A torre lateral foi engadida en 1839. No interior, está o sepulcro xacente do cabaleiro Alonso de Pyñeiro, con data de 1450. Tamén son de interese as imaxes da Virxen do Parto (século XVI) e a Velilla (século XVII), renacentista unha e barroca a outra. A imaxe da Virxe do Mar, patroa da vila, é obra do escultor José Rivas en 1917.

• Castelo da Concepción. Na zona final do porto, sobre un acantilado, atópase o Castelo da Concepción, construído no século XVIII para protexer a costa de incursións marítimas, que destruíran as antigas fortificacións de defensa. Con axuda da poboación, construíuse o actual, que chegou a ter trinta homes ao coidado doutros tantos canóns. O edificio é de planta hexagonal, cunha gran vista panorámica da entrada da ría de Cedeira e das praias da Magdalena e de Pantín, xa no veciño concello de Valdoviño. No edificio pódense visitar as antigas dependencias e almacéns para a vida dos soldados.

• Capela de Santo Antón de Corveiro. A ermida de Santo Antón de Corveiro comezouse a construír en 1661. Está sita nunha contorna dende a que se contempla unha panorámica da entrada da ría. No interior, destaca o retablo barroco, procedente da igrexa parroquial. No campo que arrodea á ermida atópase un cruceiro de pedra sepentina, que foi levado alí dende o antigo cemiterio de Cedeira.

• Garita da Herbeira. Con 620 m sobre o nivel do mar son os acantilados máis altos de Europa.

• Restos da antiga muralla. Cedeira estaba rodeada por unha muralla que xa está desaparecida case na súa totalidade. Aínda queda unha parte pequena que pode ser visitada e que pode dar idea do que era a Cedeira medieval.

• Campo do Castro. Aquí podemos ver un antigo castro que está situado sobre uns acantilados defensivos. Apréciase moi ben o antigo foxo. Tamén hai unhas antigas baterías que facían un conxunto coa fortaleza da Magdalena. Ate hai pouco aínda se podía ver un canón. A atalaia é un miradoiro natural da ria de Cedeira.

• Arquitectura mariñeira. Aínda pódense atopar edificios de tipoloxía mariñeira, como unha casa con soportal no empezo da rúa Fernando Lago/Praza da Rectoral e dúas casas con balconada, Arriba da Ponte.

• Casas con galería. A vila de Cedeira foise estirando en liña coa beiramar e o río Condomiñas ata formar un paseo de casas con galería no chamado "malecón", que antes da construción do porto pesqueiro servía para o atraque de trincados e para a realización de traballos pesqueiros e a estiba de mercadorías.

• Escolas Indianas. Nas parroquias de Piñeiro e Esteiro a emigración transoceánica cedeirense en Cuba creou asociacións benéfico-asistenciais que financiaron no primeiro terzo do século XX tres escolas. Estas fundacións naceron da convicción de que a educación servía para a mellora económica e social e para a rexeneración da vida política.

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Cedeira.

• 
  Entrada ao Santuario de Santo André de Teixido
• 
  Igrexa de Santo André de Teixido
• 
  Baixando aos acantilados en Santo André de Teixido

• 
  A garita de Herbeira (Serra da Capelada)
• 
  Acantilados en Cedeira
• 
  Rúa da Cruz en Cedeira

Lugares de Cedeira

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Cedeira vexa: Lugares de Cedeira.

Festas

Cedeira celebra as seguintes festas:

• Xuño : Romaria de Santo Antón de Corveiro.
• Xullo: Curro da Capelada e Festa do Percebe.
• Agosto: Festa da Patrona (festa maior de Cedeira na honra dos mariñeiros), Festa Celta do Lugnasad.
• Novembro: Todos os santos.

Véxase tamén

---

Este artigo sobre concellos de Galicia é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---