Constitución española de 1978: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Contido eliminado Contido engadido
Luckas-bot (conversa | contribucións)
Lameiro (conversa | contribucións)
Liña 65: Liña 65:
== O sistema político e as autonomías ==
== O sistema político e as autonomías ==
=== O sistema político ===
=== O sistema político ===
[[Ficheiro:Vilagarcia Constitución 23032010 06-03.JPG|thumb|300px|Monumento á Constitución Española en Vilagarcía de Arousa (2003): Artículo 1.2: ''A soberanía nacional reside no pobo español, do que emanan os poderes do Estado''.]]
A [[ideoloxía]] [[liberal]] impregna a Constitución e o sistema político. A monarquía constitucional é a forma de Estado, cun rei, Juan Carlos I de Borbón, herdeiro lexítimo dos dereitos dinásticos de Alfonso XIII, traspasados pola abdicación de [[Juan de Borbón|Don Juan (III)]] en maio de 1977. Os poderes do monarca están limitados e enumerados na Constitución.
A [[ideoloxía]] [[liberal]] impregna a Constitución e o sistema político. A monarquía constitucional é a forma de Estado, cun rei, Juan Carlos I de Borbón, herdeiro lexítimo dos dereitos dinásticos de Alfonso XIII, traspasados pola abdicación de [[Juan de Borbón|Don Juan (III)]] en maio de 1977. Os poderes do monarca están limitados e enumerados na Constitución.



Revisión como estaba o 14 de novembro de 2010 ás 21:55

Exemplar da Constitución conservado no Congreso dos Deputados

A Constitución Española de 1978 é a norma suprema ou máxima do ordenamento xurídico español, consecuencia dun proceso histórico denominado Transición Española que converteu o réxime franquista de 1975 nunha Monarquía parlamentaria.

Historia

Como parte da Transición Española cara á democracia, a morte do ditador Xeral Francisco Franco, o 20 de novembro de 1975, supuxo a proclamación como rei de Don Juan Carlos I, e pouco despois (en xullo de 1976) a formación dun Goberno presidido por Adolfo Suárez González, e designado segundo a lexislación vixente. O Goberno enviou, en outubro de 1976, ás Cortes un proxecto de Lei para a Reforma política, que foi aprobado polas Cortes, e, posteriormente, e segundo todos os requisitos esixidos polas Leis Fundamentais (sinaladamente a Lei de Sucesión) sometido a referendo.

Esta Lei para a Reforma política viña supoñer unha notable alteración das leis fundamentais, sen introducir ela mesma un sistema democrático-constitucional pero facendo posible a creación deste. A Lei inseríase formalmente no ordenamento vixente (a súa disposición final definíaa expresamente como «Lei fundamental») pero difería radicalmente no seu espírito dese ordenamento, xa que:

  • recoñecía os dereitos fundamentais da persoa como inviolables (artigo 1)
  • confería a potestade lexislativa en exclusiva á representación popular (artigo 2)
  • prevía un sistema electoral inspirado en principios democráticos e de representación proporcional.
  • Posteriormente o Real Decreto Lei 20/1977, de 18 de marzo, regulou o procedemento para a elección das Cortes, elección que se levou a cabo o 15 de xuño de 1977, nas primeiras eleccións libres desde febreiro de 1936.

Unha das tarefas prioritarias das Cortes foi a redacción dunha Constitución. A Lei de Reforma Política ofrecía a posibilidade de que a iniciativa da reforma constitucional correspondese ao Goberno ou ao Congreso dos Deputados, elixíndose esta última opción. A Comisión de Asuntos Constitucionais e Liberdades Públicas do Congreso dos Deputados designou un Relatorio de sete deputados, que elaborou un anteproxecto de Constitución. Estas sete persoas, coñecidas como os Pais da Constitución foron:

O anteproxecto discutiuse na Comisión e, posteriormente foi discutido e aprobado polo Congreso dos Deputados. A continuación, procedeuse ao exame do texto do Congreso pola Comisión Constitucional do Senado, e o Pleno do mesmo órgano.

A discrepancia entre o texto aprobado polo Congreso e o aprobado polo Senado fixeron necesaria a intervención dunha Comisión Mixta Congreso-Senado, que elaborou un texto definitivo. Este foi votado e aprobado polas dúas Cámaras. Sometido a referendo, foi ratificado o día 6 de decembro de 1978 co 87% dos votos ao seu favor, sancionado o día 27 do mesmo mes polo Rei, e publicado no BOE o 29 de decembro (evitouse o día 28 por coincidir co día dos Santos Inocentes, tradicionalmente dedicado ás bromas). Desde entón, cada 6 de decembro é festa nacional en España, celebrándose o Día da Constitución.

Estrutura

A Constitución é a Norma Fundamental do Estado, á que están suxeitos os poderes públicos e os cidadáns. Toda disposición ou acto contrario á Constitución carece de validez e será convenientemente expulsado do ordenamento xurídico ou sancionado con arranxo ás normas sobre xustiza constitucional e outras disposicións constitucionais e legais.

Seguindo a liña das constitucións modernas, a Constitución Española de 1978 se estrutura en dous partes claramente diferenciadas en canto ao seu contido: a parte dogmática e a parte orgánica.

Parte dogmática

Nesta parte da norma xurídica faise unha declaración de principios que indican e recollen os valores imperantes na sociedade que a promulga. Na Constitución Española a parte dogmática está constituída polas seguintes partes:

  • Preámbulo Preámbulo
  • Título preliminar (artigos 1 a 9).
  • Título I, denominado «Dos dereitos e deberes fundamentais» (artigos 10 a 55).

Na parte dogmática aparecen os principais dereitos constitucionais dos cidadáns españois. Á súa vez, o Título preliminar contén os Principios constitucionais que determinan a configuración do Estado e os seus acenos de identidade.

A soberanía nacional faise residir no pobo español, pero a polémica redacción do artigo 2, que inclúe o dereito á autonomía das nacionalidades e rexións que integran a nación española sempre foi destacado pola ambigüedade da súa redacción, que aínda que permitiu o consenso para a súa aprobación, tamén deu lugar a múltiples interpretacións.

Parte orgánica

Deséñase a estrutura do Estado regulando os órganos básicos que exercen os poderes estatais. O sistema español conserva o deseño tripartito de división de poderes de Montesquieu, entre Poder executivo, Poder lexislativo e Poder xudicial. Os apartados correspondentes na Constitución Española son os seguintes:

  • Título II, «Da Coroa» (artigos 56 a 65)
  • Título III, «Das Cortes Xerais» (artigos 66 a 96)
  • Título IV, «Do Goberno e da Administración» (artigos 97 a 107)
  • Título V, «Das relacións entre o Goberno e as Cortes Xerais» (artigos 108 a 116)
  • Título VI, «Do poder xudicial» (artigos 117 a 127)
  • Título VII, «Economía e Facenda» (artigos 128 a 136)
  • Título VIII, «Da organización territorial do Estado» (artigos 137 a 158)
  • Título IX, «Do Tribunal Constitucional» (artigos 159 a 165)
  • Título X, «Da reforma constitucional» (artigos 166 a 169)

A Constitución finaliza coas Disposicións Adicionais, Transitoria, derrogatoria e final.

Reformas

A Constitución española foi modificada unha vez (Artigo 13.2, Título I) para estender aos cidadáns da Unión Europea o dereito a voto (electores e elixibles como candidatos) nas eleccións locais. Esta reforma constitucional entrou en vigor o 28 de agosto de 1992.

O sistema político e as autonomías

O sistema político

Monumento á Constitución Española en Vilagarcía de Arousa (2003): Artículo 1.2: A soberanía nacional reside no pobo español, do que emanan os poderes do Estado.

A ideoloxía liberal impregna a Constitución e o sistema político. A monarquía constitucional é a forma de Estado, cun rei, Juan Carlos I de Borbón, herdeiro lexítimo dos dereitos dinásticos de Alfonso XIII, traspasados pola abdicación de Don Juan (III) en maio de 1977. Os poderes do monarca están limitados e enumerados na Constitución.

A división de poderes, idea fundamental no pensamento liberal, é o eixe do sistema político. Na base, a soberanía nacional permite a elección, por sufraxio universal (varóns e mulleres maiores de 18 anos), dos representantes do pobo soberano nas Cortes. Exercen o poder lexislativo entre as dúas cámaras, o Congreso dos Deputados e o Senado, elixen ao Presidente do Goberno e controlan a acción do poder executivo.

O Presidente do Goberno desempeña o poder executivo coa axuda do seu consello de ministros.

O poder xudicial recae nos xuíces, cargo ao que se accede mediante oposición pública, e no xurado popular, formado por cidadáns elixidos por sorteo en cada xuízo. O Tribunal Constitucional controla que as leis e as actuacións da administración pública axústense á Carta Magna.

As autonomías

A Constitución de 1978 rompe unha tradición centralista iniciada en 1700 por Felipe V. Como intento de solución ao problema rexional e ás reivindicacións dos grupos nacionalistas vasco e catalán, sen esquecer as minorías nacionalistas galegas, valencianas, canarias e andaluzas, créase un novo modelo de Estado descentralizado, no cal cada rexión convértese nunha comunidade autónoma con autogoberno, parlamento autonómico, tribunais de ámbito rexional e un Estatuto de autonomía que establece o modelo e as competencias que pode asumir.

A Carta Magna establecía dúas posibilidades de autonomía. As nacionalidades históricas, Cataluña, País Vasco e Galicia, seguirían unha vía rápida e con maiores competencias (aplicación do artigo 151). Andalucía tamén conseguiu o título de nacionalidade histórica, grazas a que así o solicitaron a maioría dos seus concellos e foi ratificado en referendo o 28 de febreiro de 1980.

O resto de rexións rexeríase polo artigo 143, excepto Navarra (que se constituía en Comunidade Foral respectando a súa peculiar tradición foralista). A concesión da autonomía demorouse máis no tempo e a transferencia de competencias foi máis lenta.

Entre o 18 de decembro de 1979, cando se aprobaron os primeiros Estatutos de Autonomía de Cataluña e País Vasco, e febreiro de 1983, todas as rexións constituíronse en Comunidades Autónomas. Os dous últimos Estatutos de Autonomía foron os de Ceuta e Melilla (1995), establecéndose como Cidades Autónomas.

De forma paulatina, durante os últimos vinte anos, o Estado transferiu competencias ás Comunidades Autónomas. Dúas das últimas materias que se transferiron foron sanidade e educación. Hoxe en día, cada unha das Comunidades Autónomas pode lexislar en cuestións sanitarias e educativas de xeito diferente ao resto de España.

Dereitos fundamentais

Recolleuse unha ampla declaración de dereitos individuais, sen restricións. Incluíronse dereitos sociais (dereito ao traballo, á vivenda, á educación, á sanidade) e económicos.

Preámbulo ou Limiar

A redacción do limiar da Constitución era considerada un honor e unha habilidade literaria. A persoa elixida para este propósito foi Enrique Tierno Galván, a continuación móstrase o texto íntegro do limiar

A Nación española, desexando establecer a xustiza, a liberdade e a seguridade e promover o ben de cantos a integran, en uso da súa soberanía, proclama a súa vontade de:
  • Garantir a convivencia democrática dentro da Constitución e das leis conforme a unha orde económica e social xusto.
  • Consolidar un Estado de Dereito que asegure o imperio da lei como expresión da vontade popular.
  • Protexer a todos os españois e pobos de España no exercicio dos dereitos humanos, as súas culturas e tradicións, linguas e institucións.
  • Promover o progreso da cultura e da economía para asegurar a todos unha digna calidade de vida.
  • Establecer unha sociedade democrática avanzada, e
  • Colaborar no fortalecemento dunhas relacións pacíficas e de eficaz cooperación entre todos os pobos da Terra.

En consecuencia, as Cortes aproban e o pobo español ratifica a seguinte

CONSTITUCIÓN

Véxase tamén

Ligazóns externas