Columna (arquitectura): Diferenzas entre revisións
m moveu "Columna" a "Columna (arquitectura)" sobre unha redirección: Facer sitio para homónimos |
Arranxos varios |
||
Liña 1: | Liña 1: | ||
[[Ficheiro:GRX Alhambra 8855 f10.JPG|right|thumb|300px|Columna de influencia islámica en [[España]].]] |
[[Ficheiro:GRX Alhambra 8855 f10.JPG|right|thumb|300px|Columna de influencia islámica en [[España]].]] |
||
Unha '''columna''' é un elemento [[arquitectura|arquitectónico]] destinado a recibir as cargas verticais dunha obra de arquitectura ([[Arco (arquitectura)|arco]], [[arquitrabe]], [[bóveda]]) transmitíndoas aos alicerces. Aínda que teña a mesma función dun [[piar]], |
Unha '''columna''' é un elemento estrutural [[arquitectura|arquitectónico]] destinado a recibir as cargas verticais dunha obra de arquitectura ([[Arco (arquitectura)|arco]], [[arquitrabe]], [[bóveda]]) transmitíndoas aos alicerces. Aínda que teña a mesma función dun [[piar]], os aspectos formais deste non están severamente determinados por un canon estilístico. O seu significado histórico e simbólico é acusado. |
||
A columna adoita ter sección circular ou asimilable, podendo tamén ser [[polígono|poligonal]]). Os materiais de construción da columna poden variar moito. |
|||
==Compoñentes== |
==Compoñentes== |
||
A pesar de que non todas as columnas están formadas polos mesmos compoñentes, pódese facer unha subdivisión xeral en tres compoñentes ou áreas diferentes: |
A pesar de que non todas as columnas están formadas polos mesmos compoñentes, pódese facer unha subdivisión xeral en tres compoñentes ou áreas diferentes: |
||
=== |
===Base=== |
||
[[Ficheiro:Korinthische Säulenordnung Entasis2.png.png|right|thumb|300px|Esquema dos compoñentes dunha columna]] |
[[Ficheiro:Korinthische Säulenordnung Entasis2.png.png|right|thumb|300px|Esquema dos compoñentes dunha columna]] |
||
A [[base (arquitectura)|base]] ('''d''' no esquema), do [[latín]] ''base'' (planta do [[pé]]), é o punto de ligazón do [[fuste]] co [[pedestal]] ou |
A [[base (arquitectura)|base]] ('''d''' no esquema), do [[latín]] ''base'' (planta do [[pé]]), é o punto de ligazón do [[fuste]] co [[pedestal]] ou co [[estilóbata]] do edificio. Na [[arquitectura clásica]] posúe un tratamento estético de seu, que obedece aos principios da [[orde arquitectónica|orde]] empregada. Na antigüidade clásica a base comeza cunha placa cadrada chamada '''plinto''' ('''k''' no esquema) que pode ser seguida doutros discos de perfil cóncavo ou convexo ('''l''' no esquema) e que ten por obxectivo darlle maior plasticidade visual. |
||
En xeral posúe un tratamento estético de seu (no caso da [[antigüidade clásica]], seguindo os principios da [[orde arquitectónica|orde]] empregada). Na antigüidade clásica a base comeza cunha placa cadrada chamada '''plinto''' ('''k''' no esquema) podendo ser seguida doutros discos de perfil cóncavo ou convexo ('''l''' no esquema) e que ten por obxectivo dar maior plasticidade visual á base. |
|||
Nas ordes clásicas a base aséntase nunha construción en chanzos chamada '''krepis''' ou '''[[estereóbata]]''' ('''a''' no esquema) cuxo derradeiro nivel é o ''' |
Nas ordes clásicas a base aséntase nunha construción en chanzos chamada '''krepis''' ou '''[[estereóbata]]''' ('''a''' no esquema) cuxo derradeiro nivel é o '''estilóbata''' ('''E''' no esquema). Este derradeiro nivel contaba cunha lixeira deformación cóncava á que acompañaba unha deformación convexa do entablamento, e que tiña como obxectivo contrarrestar a tendencia do ollo a conceder máis peso visual aos extremos dun prisma. O elemento cuneiforme que permite o correcto asentamento da base da columna sobre o estilóbata non horizontal é o '''scamillus''' ('''j''' no esquema). |
||
Pódense atopar bases decoradas con elementos [[xeometría|xeométricos]], [[vexetal|vexetais]] ou [[animal|animais]] fantásticos. |
Pódense atopar bases decoradas con elementos [[xeometría|xeométricos]], [[vexetal|vexetais]] ou [[animal|animais]] fantásticos. |
||
=== |
===Fuste=== |
||
O [[fuste]] ('''e''' no esquema), do [[latín]] ''fuste'' (pau de madeira), é |
O [[fuste]] ('''e''' no esquema), do [[latín]] ''fuste'' (pau de madeira), é o elemento vertical de apoio que constitúe a parte maior e central da columna. Liga a base co [[capitel]]. Pode ser monolítico ou estar dividido en distintos tambores, ou segmentos. No caso de que a columna só presente fuste, o extremo inferior deste chámase ''imoscapo'' e o superior ''sumoscapo''. |
||
Nalgúns casos pode existir |
Nalgúns casos pode existir un lixeiro engrosamento central do fuste que resulta nunha xeratriz curva do cilindro. Este engrosamento chámase '''[[éntase]]''' ('''D''' no esquema). Con el o diámetro pode medrar nun terzo a súa altura para tentar reducir a distorsión óptica provocada pola posición deprimida do punto de vista do observador. Tamén son posibles outras deformacións, como a redución do diámetro nunha das extremidades do fuste (afunillamento). |
||
Na antigüidade clásica |
Na antigüidade clásica a decoración do fuste por excelencia foi a acanaladura, consistente no labrado de finas estrías ou sucos lonxitudinais. Posteriormente outros estilos presentan fustes totalmente carentes de decoración ou guarnecidos dunha ornamentación profusa. |
||
*'''Tipoloxías de acordo coas variacións do fuste''': |
*'''Tipoloxías de acordo coas variacións do fuste''': |
||
Liña 40: | Liña 40: | ||
:Columna '''salomónica''' (en espiral, helicoidal ou torsa) |
:Columna '''salomónica''' (en espiral, helicoidal ou torsa) |
||
=== |
===Capitel=== |
||
O [[capitel]] ('''f''' no esquema), do latín ''capitellum'' diminutivo de ''caput'' ([[cabeza]], extremidade), leva a cabo a unión entre o |
O [[capitel]] ('''f''' no esquema), do latín ''capitellum'' diminutivo de ''caput'' ([[cabeza]], extremidade), leva a cabo a unión entre o fuste e o [[arquitrabe]] ou o [[arco (arquitectura)|arco]]) de diferente comportamento estático. Así, o capitel non só soluciona problemas técnicos, senón que asume un papel estético sendo normalmente a parte máis traballada da columna, a máis característica dunha data, orde ou estilo. |
||
Segundo o momento histórico |
Segundo o momento histórico, o capitel clásico pode subdividirse nos seguintes elementos: |
||
:'''Astrágalo''' (do [[Lingua grega|grego]] ''astrágalos''): [[moldura]] de perfil convexo ou en semicírculo. Facilita a instalación do capitel enriba do fuste. |
:'''Astrágalo''' (do [[Lingua grega|grego]] ''astrágalos''): [[moldura]] de perfil convexo ou en semicírculo. Facilita a instalación do capitel enriba do fuste. |
||
:'''Equino''' (do grego '' echînos'', [[ourizo]]): presente no capitel da [[orde dórica]] é un elemento en forma de almofada sobre o ábaco. |
:'''Equino''' (do grego '' echînos'', [[ourizo]]): presente no capitel da [[orde dórica]] é un elemento en forma de almofada sobre o ábaco. |
||
Liña 51: | Liña 51: | ||
[[Ficheiro:RomaColonnaTraianaCima.jpg|right|thumb|200px|[[Columna de Traxano]], columna conmemorativa de fuste espiralado dividido por aneis con relevos]] |
[[Ficheiro:RomaColonnaTraianaCima.jpg|right|thumb|200px|[[Columna de Traxano]], columna conmemorativa de fuste espiralado dividido por aneis con relevos]] |
||
A súa situación ou posicionamento relativo ao espazo envolvente pode diferir segundo a necesidade ou obxectivo. Así, a columna pode ser: |
A súa situación ou posicionamento relativo ao espazo envolvente pode diferir segundo a necesidade ou obxectivo. Así, a columna pode ser: |
||
*'''Independente''' ou '''exenta''', no caso, por exemplo, das columnas conmemorativas. |
*'''Independente''' ou '''exenta''', no caso, por exemplo, das columnas conmemorativas. |
||
*'''Illada''', columna na que os únicos puntos de contacto coa construción son as extremidades. |
*'''Illada''', columna na que os únicos puntos de contacto coa construción son as extremidades. |
||
Liña 61: | Liña 62: | ||
* '''Columna conmemorativa ou triunfal''': columna erguida como monumento en memoria dun acontecemento histórico. |
* '''Columna conmemorativa ou triunfal''': columna erguida como monumento en memoria dun acontecemento histórico. |
||
* '''Columnata''': trátase dunha serie de columnas en liña recta ou curva. |
* '''Columnata''': trátase dunha serie de columnas en liña recta ou curva. |
||
* ''[[Arcada]]'': Serie de [[arco (arquitectura)|arcos]] apoiados en columnas (presente, p. ex. nos [[claustro]]s). |
* '''[[Arcada]]''': Serie de [[arco (arquitectura)|arcos]] apoiados en columnas (presente, p. ex. nos [[claustro]]s). |
||
⚫ | *'''Columna de fuste humano''': o fuste é substituído pola representación escultórica dunha figura feminina ([[cariátide]], ''kanephoren'' ou ''koren'') ou masculina ([[atlante (arquitectura)|atlante]], cos brazos levantados para soportar o peso da arquitrabe, ou ''kouroi'', da arte arcaica grega do [[mar Exeo]], cos brazos ao longo do corpo). |
||
⚫ | |||
==Desenvolvemento histórico== |
==Desenvolvemento histórico== |
||
Liña 81: | Liña 84: | ||
''Vexa artigo principal'': '''[[Orde arquitectónica|Ordes arquitectónicas]]''' |
''Vexa artigo principal'': '''[[Orde arquitectónica|Ordes arquitectónicas]]''' |
||
O deseño das columnas foi, en varias culturas, unha actividade bastante importante. Entre todas, porén, a [[arquitectura clásica]] (desenvolvida polos [[Grecia|gregos]] e [[Imperio Romano|romanos]]) foi a que máis se adicou ao asunto, dando ao tratamento das columnas un lugar especial na categorización das súas ordes arquitectónicas. |
|||
* [[Orde arquitectónica|Ordes arquitectónicas]] |
|||
** [[Orde dórica]]. |
|||
** [[Orde xónica]]. |
|||
** [[Orde corintia]]. |
|||
** [[Orde toscana]]. |
|||
** [[Orde composta]]. |
|||
⚫ | '''Columna de fuste humano''': |
||
⚫ | '''Columna das bestas''': |
||
<gallery> |
<gallery> |
||
Liña 124: | Liña 116: | ||
* [[Capitel]] |
* [[Capitel]] |
||
* [[Fuste]] |
* [[Fuste]] |
||
* [[ |
* [[Orde arquitectónica]] |
||
==Fontes bibliográficas== |
==Fontes bibliográficas== |
Revisión como estaba o 26 de febreiro de 2010 ás 01:33
Unha columna é un elemento estrutural arquitectónico destinado a recibir as cargas verticais dunha obra de arquitectura (arco, arquitrabe, bóveda) transmitíndoas aos alicerces. Aínda que teña a mesma función dun piar, os aspectos formais deste non están severamente determinados por un canon estilístico. O seu significado histórico e simbólico é acusado.
A columna adoita ter sección circular ou asimilable, podendo tamén ser poligonal). Os materiais de construción da columna poden variar moito.
Compoñentes
A pesar de que non todas as columnas están formadas polos mesmos compoñentes, pódese facer unha subdivisión xeral en tres compoñentes ou áreas diferentes:
Base
A base (d no esquema), do latín base (planta do pé), é o punto de ligazón do fuste co pedestal ou co estilóbata do edificio. Na arquitectura clásica posúe un tratamento estético de seu, que obedece aos principios da orde empregada. Na antigüidade clásica a base comeza cunha placa cadrada chamada plinto (k no esquema) que pode ser seguida doutros discos de perfil cóncavo ou convexo (l no esquema) e que ten por obxectivo darlle maior plasticidade visual.
Nas ordes clásicas a base aséntase nunha construción en chanzos chamada krepis ou estereóbata (a no esquema) cuxo derradeiro nivel é o estilóbata (E no esquema). Este derradeiro nivel contaba cunha lixeira deformación cóncava á que acompañaba unha deformación convexa do entablamento, e que tiña como obxectivo contrarrestar a tendencia do ollo a conceder máis peso visual aos extremos dun prisma. O elemento cuneiforme que permite o correcto asentamento da base da columna sobre o estilóbata non horizontal é o scamillus (j no esquema).
Pódense atopar bases decoradas con elementos xeométricos, vexetais ou animais fantásticos.
Fuste
O fuste (e no esquema), do latín fuste (pau de madeira), é o elemento vertical de apoio que constitúe a parte maior e central da columna. Liga a base co capitel. Pode ser monolítico ou estar dividido en distintos tambores, ou segmentos. No caso de que a columna só presente fuste, o extremo inferior deste chámase imoscapo e o superior sumoscapo.
Nalgúns casos pode existir un lixeiro engrosamento central do fuste que resulta nunha xeratriz curva do cilindro. Este engrosamento chámase éntase (D no esquema). Con el o diámetro pode medrar nun terzo a súa altura para tentar reducir a distorsión óptica provocada pola posición deprimida do punto de vista do observador. Tamén son posibles outras deformacións, como a redución do diámetro nunha das extremidades do fuste (afunillamento).
Na antigüidade clásica a decoración do fuste por excelencia foi a acanaladura, consistente no labrado de finas estrías ou sucos lonxitudinais. Posteriormente outros estilos presentan fustes totalmente carentes de decoración ou guarnecidos dunha ornamentación profusa.
- Tipoloxías de acordo coas variacións do fuste:
- Columna anelada (con aneis que dividen o fuste en varias faixas);
- Columna canelada (con acanaladuras verticais);
- Columna cóclida (é a de maiores dimensións, con escaleira en caracol no seu interior);
- Columna corolítica (decoración con espiral en forma de grilanda de flores e follas;
- Columna de tambores (composta por bloques sobrepostos);
- Columna entrelazada (nela entrelázanse 2 ou 3 fustes);
- Columna estriada (con estrías verticais);
- Columna fasciculada (composta por un grupo de fustes delgados pegados entre si, é oposta á columna monocilíndrica);
- Columna galbada (con convexidade, éntase);
- Columna monocilíndrica ou monolítica (composta por un único bloque, é oposta á fasciculada);
- Columna monofasciculada (fuste liso composto por varios elementos agrupados na vertical)
- Columna prismática (de sección poligonal);
- Columna rostrada (con decoración náutica: arietes no fuste, elementos da proa dunha galera etc.)
- Columna rusticada (elementos cilíndricos alternánse con elementos paralelepipédicos)
- Columna salomónica (en espiral, helicoidal ou torsa)
Capitel
O capitel (f no esquema), do latín capitellum diminutivo de caput (cabeza, extremidade), leva a cabo a unión entre o fuste e o arquitrabe ou o arco) de diferente comportamento estático. Así, o capitel non só soluciona problemas técnicos, senón que asume un papel estético sendo normalmente a parte máis traballada da columna, a máis característica dunha data, orde ou estilo.
Segundo o momento histórico, o capitel clásico pode subdividirse nos seguintes elementos:
- Astrágalo (do grego astrágalos): moldura de perfil convexo ou en semicírculo. Facilita a instalación do capitel enriba do fuste.
- Equino (do grego echînos, ourizo): presente no capitel da orde dórica é un elemento en forma de almofada sobre o ábaco.
- Ábaco (n no esquema) (do grego abax, cadro, mesa): placa cadrada e espesa que remata o capitel.
Posicionamento
A súa situación ou posicionamento relativo ao espazo envolvente pode diferir segundo a necesidade ou obxectivo. Así, a columna pode ser:
- Independente ou exenta, no caso, por exemplo, das columnas conmemorativas.
- Illada, columna na que os únicos puntos de contacto coa construción son as extremidades.
- Xeminada, agrupadas a dúas, como se pode observar no caso dos claustros medievais.
- Acaroada, na que o fuste entra en contacto con outra superficie, como no caso dos piares compostos con varias columnas acaroadas nos cantos.
- Embebida, na que só unha determinada parte da columna é visible, como estando ¨engulida¨ verticalmente noutro elemento.
Outros termos e aplicacións
- Columnelo ou columneta: trátase dunha columna xeralmente de diámetro inferior, máis delgada, que pode estar pegada a outros elementos, como unha parede, piar, ou xamba dun portal, etc.
- Columna conmemorativa ou triunfal: columna erguida como monumento en memoria dun acontecemento histórico.
- Columnata: trátase dunha serie de columnas en liña recta ou curva.
- Arcada: Serie de arcos apoiados en columnas (presente, p. ex. nos claustros).
- Columna de fuste humano: o fuste é substituído pola representación escultórica dunha figura feminina (cariátide, kanephoren ou koren) ou masculina (atlante, cos brazos levantados para soportar o peso da arquitrabe, ou kouroi, da arte arcaica grega do mar Exeo, cos brazos ao longo do corpo).
- Columna das bestas: columna independente que xorde na época do Imperio romano (concretamente en Francia e Italia) e que presenta o fuste cuberto por relevos que representan leóns e animais fantásticos loitando.
Desenvolvemento histórico
Antigüidade
-
Mesopotamia, columna de capitel bicéfalo, Louvre.
-
Antigüidade, ilustración de diferentes tipos de columna antiga. Fig. 2, 3, 4 e 5: columnas exipcias.
-
Columna exipcia (sistro ou hatórica) de capitel coa forma da cabeza da deusa Hathor, no templo de Dendera.
-
Columna exipcia con capitel en forma de flor de loto aberto no Templo de Karnak.
-
Pormenor do capitel de flor de loto aberto con decoración cromática.
-
Columnas exipcias no Templo de Philae.
-
Capitel exipcio no Templo de Philae.
Antigüidade clásica
Vexa artigo principal: Ordes arquitectónicas
-
Ordes arquitectónicas.
-
Orde dórica no Templo de Hephaistos.
-
Revivalismo de capitel xónico, EUA.
-
Chapitel corintio, Atenas.
-
Cariátides no Erecteion, Atenas.
-
Cariátides e atlantes.
Idade Media
-
Diferentes tipos de chapitel medieval.
-
Chapitel figurativo románico na abadía de Ste-Foy.
-
Chapitel figurativo románico, igrexa de Santillana.
-
Fuste figurativo románico de final do século XII, Polonia.
-
Columnas románicas xeminadas de chapitel en cesto nun claustro, España.
-
Columna gótica simple, ilust. por Viollet-le-Duc.
-
Fuste gótico de agrupamento de colunelos, ilust. por Viollet-le-Duc.
Véxase tamén
Commons ten máis contidos multimedia sobre: Columna |
Fontes bibliográficas
- CALADO, Margarida, PAIS DA SILVA, Jorge Henrique, Dicionário de Termos da Arte e Arquitectura, Editorial Presença, Lisboa, 2005, ISBN 20130007
- JANSON, H. W., História da Arte, Fundação Calouste Gulbenkian, Lisboa, 1992, ISBN 972-31-0498-9
- KOEPF, Hans; BINDING, Günther (Überarbeitung), Bildwörterbuch der Architektur, Alfred Kröner Verlag, Stuttgart, 1999, ISBN 3-520-19403-1
- MÜLLER, Werner, VOGEL, Gunther, dtv-Atlas Baukunst; Band 1 - Allgemeiner Teil. Baugeschichte von Mesopotamien bis Byzanz, Deutscher Taschenbuch Verlag, München, 2002, ISBN 3-423-03020-8
- MÜLLER, Werner, VOGEL, Gunther, dtv-Atlas Baukunst; Band 2 - Baugeschichte von der Romanik bis zur Gegenwart, Deutscher Taschenbuch Verlag, München, 2002, ISBN 3-423-03021-6