Selenio: Diferenzas entre revisións
m bot Engadido: ms:Selenium |
m bot Engadido: dv:ސެލެނިއަމް; cambios estética |
||
Liña 6: | Liña 6: | ||
| colspan="2" align="center" | [[Arsénico]] - '''Selenio''' - [[Bromo]] |
| colspan="2" align="center" | [[Arsénico]] - '''Selenio''' - [[Bromo]] |
||
|----- |
|----- |
||
| rowspan="3" valign="center" | [[xofre|S]]<br>'''Se'''<br>[[Telurio|Te]] <br> <br> |
| rowspan="3" valign="center" | [[xofre|S]]<br />'''Se'''<br />[[Telurio|Te]] <br /> <br /> |
||
|----- |
|----- |
||
| align="center" | [[Ficheiro:Se-TableImage.png|250px]] |
| align="center" | [[Ficheiro:Se-TableImage.png|250px]] |
||
Liña 22: | Liña 22: | ||
| [[Elementos do grupo 16|16]], [[Elementos do periodo 4|4]] , [[Elementos do bloque p|p]] |
| [[Elementos do grupo 16|16]], [[Elementos do periodo 4|4]] , [[Elementos do bloque p|p]] |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Densidade]], [[dureza|dureza Mohs]] |
| [[Densidade]], [[dureza|dureza Mohs]] |
||
| 4790 [[quilogramo por metro cúbico|kg/m³]]<small>(300[[Kelvin|K]])</small>, 2 |
| 4790 [[quilogramo por metro cúbico|kg/m³]]<small>(300[[Kelvin|K]])</small>, 2 |
||
|----- |
|----- |
||
| [[cor|Apariencia]] |
| [[cor|Apariencia]] |
||
| align="center" | gris metálico<br />[[Ficheiro:Se,34.jpg|125px]] |
| align="center" | gris metálico<br />[[Ficheiro:Se,34.jpg|125px]] |
||
|----- |
|----- |
||
! colspan="2" bgcolor="#a0ffa0" | Propiedades atómicas |
! colspan="2" bgcolor="#a0ffa0" | Propiedades atómicas |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Masa atómica]] |
| [[Masa atómica]] |
||
| 78,96 [[Unidade de masa atómica|uma]] |
| 78,96 [[Unidade de masa atómica|uma]] |
||
|----- |
|----- |
||
Liña 40: | Liña 40: | ||
| [[Radio covalente]] || 116 pm |
| [[Radio covalente]] || 116 pm |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Radio de Van der Waals]] |
| [[Radio de Van der Waals]] |
||
| 190 pm |
| 190 pm |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Configuración electrónica]] |
| [[Configuración electrónica]] |
||
| <nowiki>[</nowiki>[[Argon|Ar]]<nowiki>]</nowiki>3d<sup>10</sup>4p<sup>4</sup>4s² |
| <nowiki>[</nowiki>[[Argon|Ar]]<nowiki>]</nowiki>3d<sup>10</sup>4p<sup>4</sup>4s² |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Estado de oxidación|Estados de oxidación]] ([[óxido]]) |
| [[Estado de oxidación|Estados de oxidación]] ([[óxido]]) |
||
| ±2,'''4''',6 ([[ácido]] forte) |
| ±2,'''4''',6 ([[ácido]] forte) |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Redes de Bravais|Estrutura cristalina]] |
| [[Redes de Bravais|Estrutura cristalina]] |
||
| [[Sistema cristalino hexagonal|Hexagonal]] |
| [[Sistema cristalino hexagonal|Hexagonal]] |
||
|----- |
|----- |
||
! colspan="2" bgcolor="#a0ffa0" | Propiedades físicas |
! colspan="2" bgcolor="#a0ffa0" | Propiedades físicas |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Estado da materia]] |
| [[Estado da materia]] |
||
| [[sólido]] ([[magnetismo|__]]) |
| [[sólido]] ([[magnetismo|__]]) |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Punto de fusión]] |
| [[Punto de fusión]] |
||
| 494 [[Kelvin|K]] |
| 494 [[Kelvin|K]] |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Punto de ebulición]] |
| [[Punto de ebulición]] |
||
| 957,8 K |
| 957,8 K |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Entalpía de vaporización]] |
| [[Entalpía de vaporización]] |
||
| 26,3 [[quilojulio por mol|kJ/mol]] |
| 26,3 [[quilojulio por mol|kJ/mol]] |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Entalpía de fusión]] |
| [[Entalpía de fusión]] |
||
| 6,694 kJ/mol |
| 6,694 kJ/mol |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Presión de vapor]] |
| [[Presión de vapor]] |
||
| 0,695 [[Pascal (unidad)|Pa]] a 494 K |
| 0,695 [[Pascal (unidad)|Pa]] a 494 K |
||
|----- |
|----- |
||
Liña 77: | Liña 77: | ||
! colspan="2" bgcolor="#a0ffa0" | Información diversa |
! colspan="2" bgcolor="#a0ffa0" | Información diversa |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Electronegatividade]] |
| [[Electronegatividade]] |
||
| 2,48 ([[Escala de Pauling|Pauling]]) |
| 2,48 ([[Escala de Pauling|Pauling]]) |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Calor específica]] |
| [[Calor específica]] |
||
| 320 [[Julio por quilogramo kelvin|J/(kg*K)]] |
| 320 [[Julio por quilogramo kelvin|J/(kg*K)]] |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Conductividade eléctrica]] |
| [[Conductividade eléctrica]] |
||
| 1,0 x 10<sup>-10</sup> x 10<sup>6</sup> m<sup>-1</sup>·[[ohmio|Ω]]<sup>-1</sup> |
| 1,0 x 10<sup>-10</sup> x 10<sup>6</sup> m<sup>-1</sup>·[[ohmio|Ω]]<sup>-1</sup> |
||
|----- |
|----- |
||
| [[Conductividade térmica]] |
| [[Conductividade térmica]] |
||
| 2,04 [[Vatio por metro kelvin|W/(m*K)]] |
| 2,04 [[Vatio por metro kelvin|W/(m*K)]] |
||
|----- |
|----- |
||
| 1° [[Enerxía de ionización|potencial de ionización]] |
| 1° [[Enerxía de ionización|potencial de ionización]] |
||
| 941 kJ/mol |
| 941 kJ/mol |
||
|----- |
|----- |
||
| 2° potencial de ionización |
| 2° potencial de ionización |
||
| 2045 kJ/mol |
| 2045 kJ/mol |
||
|----- |
|----- |
||
| 3° potencial de ionización |
| 3° potencial de ionización |
||
| 2973,7 kJ/mol |
| 2973,7 kJ/mol |
||
|----- |
|----- |
||
| 4° potencial de ionización |
| 4° potencial de ionización |
||
| 4144 kJ/mol |
| 4144 kJ/mol |
||
|----- |
|----- |
||
Liña 152: | Liña 152: | ||
O '''selenio''' é un [[elemento químico]] da [[táboa periódica]] de símbolo '''Se''' e [[número atómico]] 34. |
O '''selenio''' é un [[elemento químico]] da [[táboa periódica]] de símbolo '''Se''' e [[número atómico]] 34. |
||
==Características principais== |
== Características principais == |
||
O selenio pódese atopar en varias formas alotrópicas. O selenio amorfo existe en dúas formas, a vítrea, '''negra''', obtida ao arrefriar rapidamente o selenio líquido, funde a 180 [[grao centígrado|°C]] e ten unha densidad de 4,28 g/cm³, a vermella, coloidal, obtense en reaccións de redución; o selenio '''gris''' cristalino de estrutura hexagonal, a forma máis común, funde a 220,5 |
O selenio pódese atopar en varias formas alotrópicas. O selenio amorfo existe en dúas formas, a vítrea, '''negra''', obtida ao arrefriar rapidamente o selenio líquido, funde a 180 [[grao centígrado|°C]] e ten unha densidad de 4,28 g/cm³, a vermella, coloidal, obtense en reaccións de redución; o selenio '''gris''' cristalino de estrutura hexagonal, a forma máis común, funde a 220,5 °C e ten unha densidad de 4,81 g/cm³; e a forma '''vermella''', de estrutura monoclínica, funde a 221 °C e ten unha densidad de 4,39 g/cm³. |
||
É insoluble en auga e [[alcohol]], ligeramente soluble en disulfuro de carbono e soluble en [[éter (química)|éter]]. |
É insoluble en auga e [[alcohol]], ligeramente soluble en disulfuro de carbono e soluble en [[éter (química)|éter]]. |
||
Liña 159: | Liña 159: | ||
Exhibe o [[efecto fotoeléctrico]], convertendo a [[luz]] en [[electricidade]], e, ademais, a súa [[conductividade eléctrica]] aumenta ao expoñelo á luz. Por baixo do seu punto de fusión é un material [[semicondutor]] tipo p. |
Exhibe o [[efecto fotoeléctrico]], convertendo a [[luz]] en [[electricidade]], e, ademais, a súa [[conductividade eléctrica]] aumenta ao expoñelo á luz. Por baixo do seu punto de fusión é un material [[semicondutor]] tipo p. |
||
==Aplicacións== |
== Aplicacións == |
||
O selenio úsase en varias aplicacións [[electricidade|eléctricas]] e [[electrónica]]s, entre outras [[célula solar|células solares]] e [[rectificador]]é. En [[fotografía]] emprégase para intensificar e incrementar o rango de tons das fotografías en branco e negro e a durabilidad das imaxes, así como en [[xerografía]]. Engádese aos [[aceiro inoxidable|aceiros inoxidables]] e utilízase como [[catalizador]] en reaccións de [[deshidrogenación]]. |
O selenio úsase en varias aplicacións [[electricidade|eléctricas]] e [[electrónica]]s, entre outras [[célula solar|células solares]] e [[rectificador]]é. En [[fotografía]] emprégase para intensificar e incrementar o rango de tons das fotografías en branco e negro e a durabilidad das imaxes, así como en [[xerografía]]. Engádese aos [[aceiro inoxidable|aceiros inoxidables]] e utilízase como [[catalizador]] en reaccións de [[deshidrogenación]]. |
||
*O seleniato de sodio úsase como insecticida, en [[medicina]] para o control de enfermidades animais e, do mesmo xeito que o [[arsénico]], na fabricación de vidro para eliminar a cor verde causado polas impurezas de [[ferro]]. |
* O seleniato de sodio úsase como insecticida, en [[medicina]] para o control de enfermidades animais e, do mesmo xeito que o [[arsénico]], na fabricación de vidro para eliminar a cor verde causado polas impurezas de [[ferro]]. |
||
*O selenito de sodio tamén se emprega na industria do vidro e como aditivo para chans pobres en selenio e o selenito de amonio na fabricación de vidro e [[esmalte]] vermellos. |
* O selenito de sodio tamén se emprega na industria do vidro e como aditivo para chans pobres en selenio e o selenito de amonio na fabricación de vidro e [[esmalte]] vermellos. |
||
*Os sulfuros úsanse en medicina veterinaria e champús anticaspa. |
* Os sulfuros úsanse en medicina veterinaria e champús anticaspa. |
||
*O dióxido de selenio é un catalizador adecuado para a [[oxidación]], [[hidroxenación]] e deshidrogenación de [[química orgánica|compostos orgánicos]]. |
* O dióxido de selenio é un catalizador adecuado para a [[oxidación]], [[hidroxenación]] e deshidrogenación de [[química orgánica|compostos orgánicos]]. |
||
*A adición de selenio mellora a resistencia ao desgaste do [[caucho]] vulcanizado. |
* A adición de selenio mellora a resistencia ao desgaste do [[caucho]] vulcanizado. |
||
==Papel biolóxico== |
== Papel biolóxico == |
||
O selenio é un [[micronutriente]] para todas as formas de vida coñecidas que se atopa no [[pan]], os [[ |
O selenio é un [[micronutriente]] para todas as formas de vida coñecidas que se atopa no [[pan]], os [[cereais]], o peixe, as carnes e os ovos. É [[antioxidante]], axuda a neutralizar os [[radical libre|radicais libres]], induce a [[apoptose]], estimula o [[sistema inmunolóxico]] e intervén no funcionamento da [[glándula]] [[tiroide]]. Está presente no [[aminoácido]] [[selenocisteina]]. As investigacións realizadas mostraron a existencia dunha correlación entre o consumo de suplementos de selenio e a prevención do [[cancro]] en humanos. |
||
A deficiencia de selenio é relativamente rara, pero pode darse en pacientes con disfunciones intestinais severas ou con nutrición exclusivamente parenteral, así como en poboacións que dependan de alimentos cultivados en chans pobres en selenio. A ingesta diaria recomendada para adultos é de 55-70 μg; máis de 400 μg pode provocar efectos tóxicos ([[selenose]]). |
A deficiencia de selenio é relativamente rara, pero pode darse en pacientes con disfunciones intestinais severas ou con nutrición exclusivamente parenteral, así como en poboacións que dependan de alimentos cultivados en chans pobres en selenio. A ingesta diaria recomendada para adultos é de 55-70 μg; máis de 400 μg pode provocar efectos tóxicos ([[selenose]]). |
||
==Historia== |
== Historia == |
||
O selenio (do [[Idioma grego|grego]] σελήνιον, resplandor da [[Lúa]]) foi descuberto en [[1817]] por [[Jöns Jacob Berzelius]]. Ao visitar a fábrica de [[acedo sulfúrico]] de Gripsholm observou un líquido pardo avermellado que quentado ao soprete desprendía un cheiro fétido que se consideraba entón característico e exclusivo do [[telurio]], resultando das súas investigacións o descubrimento do selenio. Máis tarde, o perfeccionamiento das técnicas de análise permitiu detectar a súa presenza en distintos [[mineral|minerais]] pero sempre en cantidades extraordinariamente pequenas. |
O selenio (do [[Idioma grego|grego]] σελήνιον, resplandor da [[Lúa]]) foi descuberto en [[1817]] por [[Jöns Jacob Berzelius]]. Ao visitar a fábrica de [[acedo sulfúrico]] de Gripsholm observou un líquido pardo avermellado que quentado ao soprete desprendía un cheiro fétido que se consideraba entón característico e exclusivo do [[telurio]], resultando das súas investigacións o descubrimento do selenio. Máis tarde, o perfeccionamiento das técnicas de análise permitiu detectar a súa presenza en distintos [[mineral|minerais]] pero sempre en cantidades extraordinariamente pequenas. |
||
==Abundancia e obtención== |
== Abundancia e obtención == |
||
O selenio atópase moi distribuído na cortiza terrestre na maioría das [[roca]]s e [[chan]]s áchase en concentracións entre 0,1 e 2,0 [[partes por millón|ppm]]. Raramente atópase en estado nativo obténdose principalmente como subproduto no refino do [[cobre]] xa que aparece nos lodos de [[electrólise]] xunto ao telurio (5-25% Se, 2-10% Che). A produción comercial realízase por tostación con cinzas de sosa ou acedo sulfúrico dos lodos. |
O selenio atópase moi distribuído na cortiza terrestre na maioría das [[roca]]s e [[chan]]s áchase en concentracións entre 0,1 e 2,0 [[partes por millón|ppm]]. Raramente atópase en estado nativo obténdose principalmente como subproduto no refino do [[cobre]] xa que aparece nos lodos de [[electrólise]] xunto ao telurio (5-25% Se, 2-10% Che). A produción comercial realízase por tostación con cinzas de sosa ou acedo sulfúrico dos lodos. |
||
Primeramente engádese un aglomerante de cinzas de sosa e auga aos lodos para formar unha pasta dura que se [[extrusión|extruye]] ou curta en pastillas para proceder ao seu secado. A pasta tóstase a 530-650 |
Primeramente engádese un aglomerante de cinzas de sosa e auga aos lodos para formar unha pasta dura que se [[extrusión|extruye]] ou curta en pastillas para proceder ao seu secado. A pasta tóstase a 530-650 °C e mergúllase en auga resultando selenio hexavalente que se disolve como selenato de [[sodio]] (Na2SeO4). Este redúcese a seleniuro de sodio quentándoo de forma controlada obtendo unha solución dunha viva cor vermella. Inxectando aire na solución o seleniuro se oxida rapidamente obténdose o selenio. A redución do selenio hexavalente tamén pode facerse empregando [[acedo clorhídrico]] concentrado, ou sales [[ferro]]sas e ións [[cloro]] como [[catalizador]]é. |
||
O segundo método consiste en mesturar os lodos de cobre con [[acedo sulfúrico]] tostando a pasta resultante a 500-600 |
O segundo método consiste en mesturar os lodos de cobre con [[acedo sulfúrico]] tostando a pasta resultante a 500-600 °C para obter dióxido de selenio que rapidamente se volatiliza á temperatura do proceso. Este redúcese a selenio elemental durante o proceso de lavado con [[dióxido de xofre]] e auga, podendo refinarse posteriormente ata alcanzar purezas de 99,5-99,7% de selenio. |
||
Os recursos de selenio asociados aos depósitos de [[cobre]] identificados roldan as 170.000 [[tonelada]]s e estímase que existen ao redor de 425.000 toneladas máis en depósitos de cobre e outros metais aínda non explotados. O [[carbón]] adoita conter entre 0,5 e 12 ppm de selenio, é dicir, unhas 80 ou 90 veces o promedio que se atopa nas menas de cobre, con todo a súa recuperación non se prevé que poida realizarse nun futuro próximo. |
Os recursos de selenio asociados aos depósitos de [[cobre]] identificados roldan as 170.000 [[tonelada]]s e estímase que existen ao redor de 425.000 toneladas máis en depósitos de cobre e outros metais aínda non explotados. O [[carbón]] adoita conter entre 0,5 e 12 ppm de selenio, é dicir, unhas 80 ou 90 veces o promedio que se atopa nas menas de cobre, con todo a súa recuperación non se prevé que poida realizarse nun futuro próximo. |
||
==Isótopos== |
== Isótopos == |
||
O selenio-75 emprégase en [[radiodiagnóstico]] como trazador na visualización de [[tumor]]es malignos. |
O selenio-75 emprégase en [[radiodiagnóstico]] como trazador na visualización de [[tumor]]es malignos. |
||
==Precaucións== |
== Precaucións == |
||
O selenio está considerado un elemento perigoso para o [[medio ambiente]] polo que os seus compostos deben almacenarse en áreas secas evitando filtraciones que contaminen as [[auga]]s. Os residuos de selenio trátanse en solución aceda con [[sulfito de sodio]], quentándoo despois para obter o selenio elemental que presenta unha menor [[biodisponibilidade]]. |
O selenio está considerado un elemento perigoso para o [[medio ambiente]] polo que os seus compostos deben almacenarse en áreas secas evitando filtraciones que contaminen as [[auga]]s. Os residuos de selenio trátanse en solución aceda con [[sulfito de sodio]], quentándoo despois para obter o selenio elemental que presenta unha menor [[biodisponibilidade]]. |
||
==Véxase tamén== |
== Véxase tamén == |
||
{{Commons|Selenium}} |
{{Commons|Selenium}} |
||
*[[Táboa periódica dos elementos]] |
* [[Táboa periódica dos elementos]] |
||
==Ligazóns Externas== |
== Ligazóns Externas == |
||
* [http://www.atsdr.cdc.gov/es/phs/es_phs92.html ATSDR en Español - Resumen de Salud Pública para selenio] {{Es}} |
* [http://www.atsdr.cdc.gov/es/phs/es_phs92.html ATSDR en Español - Resumen de Salud Pública para selenio] {{Es}} |
||
Liña 215: | Liña 215: | ||
[[da:Selen]] |
[[da:Selen]] |
||
[[de:Selen]] |
[[de:Selen]] |
||
[[dv:ސެލެނިއަމް]] |
|||
[[el:Σελήνιο]] |
[[el:Σελήνιο]] |
||
[[en:Selenium]] |
[[en:Selenium]] |
Revisión como estaba o 26 de decembro de 2009 ás 22:13
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
General | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Nombre, símbolo, número | Selenio, Se, 34 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Serie química | Non metal | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Grupo, periodo, bloque | 16, 4 , p | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Densidade, dureza Mohs | 4790 kg/m³(300K), 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Apariencia | gris metálico | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Propiedades atómicas | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Masa atómica | 78,96 uma | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Radio medio† | 115 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Radio atómico calculado | 103 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Radio covalente | 116 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Radio de Van der Waals | 190 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Configuración electrónica | [Ar]3d104p44s² | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Estados de oxidación (óxido) | ±2,4,6 (ácido forte) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Estrutura cristalina | Hexagonal | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Propiedades físicas | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Estado da materia | sólido (__) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Punto de fusión | 494 K | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Punto de ebulición | 957,8 K | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Entalpía de vaporización | 26,3 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Entalpía de fusión | 6,694 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Presión de vapor | 0,695 Pa a 494 K | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Velocidade do son | 3350 m/s a 293,15 K | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Información diversa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Electronegatividade | 2,48 (Pauling) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Calor específica | 320 J/(kg*K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Conductividade eléctrica | 1,0 x 10-10 x 106 m-1·Ω-1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Conductividade térmica | 2,04 W/(m*K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1° potencial de ionización | 941 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2° potencial de ionización | 2045 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3° potencial de ionización | 2973,7 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4° potencial de ionización | 4144 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Isótopos más estables | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Modelo:Cnpt |
O selenio é un elemento químico da táboa periódica de símbolo Se e número atómico 34.
Características principais
O selenio pódese atopar en varias formas alotrópicas. O selenio amorfo existe en dúas formas, a vítrea, negra, obtida ao arrefriar rapidamente o selenio líquido, funde a 180 °C e ten unha densidad de 4,28 g/cm³, a vermella, coloidal, obtense en reaccións de redución; o selenio gris cristalino de estrutura hexagonal, a forma máis común, funde a 220,5 °C e ten unha densidad de 4,81 g/cm³; e a forma vermella, de estrutura monoclínica, funde a 221 °C e ten unha densidad de 4,39 g/cm³.
É insoluble en auga e alcohol, ligeramente soluble en disulfuro de carbono e soluble en éter.
Exhibe o efecto fotoeléctrico, convertendo a luz en electricidade, e, ademais, a súa conductividade eléctrica aumenta ao expoñelo á luz. Por baixo do seu punto de fusión é un material semicondutor tipo p.
Aplicacións
O selenio úsase en varias aplicacións eléctricas e electrónicas, entre outras células solares e rectificadoré. En fotografía emprégase para intensificar e incrementar o rango de tons das fotografías en branco e negro e a durabilidad das imaxes, así como en xerografía. Engádese aos aceiros inoxidables e utilízase como catalizador en reaccións de deshidrogenación.
- O seleniato de sodio úsase como insecticida, en medicina para o control de enfermidades animais e, do mesmo xeito que o arsénico, na fabricación de vidro para eliminar a cor verde causado polas impurezas de ferro.
- O selenito de sodio tamén se emprega na industria do vidro e como aditivo para chans pobres en selenio e o selenito de amonio na fabricación de vidro e esmalte vermellos.
- Os sulfuros úsanse en medicina veterinaria e champús anticaspa.
- O dióxido de selenio é un catalizador adecuado para a oxidación, hidroxenación e deshidrogenación de compostos orgánicos.
- A adición de selenio mellora a resistencia ao desgaste do caucho vulcanizado.
Papel biolóxico
O selenio é un micronutriente para todas as formas de vida coñecidas que se atopa no pan, os cereais, o peixe, as carnes e os ovos. É antioxidante, axuda a neutralizar os radicais libres, induce a apoptose, estimula o sistema inmunolóxico e intervén no funcionamento da glándula tiroide. Está presente no aminoácido selenocisteina. As investigacións realizadas mostraron a existencia dunha correlación entre o consumo de suplementos de selenio e a prevención do cancro en humanos.
A deficiencia de selenio é relativamente rara, pero pode darse en pacientes con disfunciones intestinais severas ou con nutrición exclusivamente parenteral, así como en poboacións que dependan de alimentos cultivados en chans pobres en selenio. A ingesta diaria recomendada para adultos é de 55-70 μg; máis de 400 μg pode provocar efectos tóxicos (selenose).
Historia
O selenio (do grego σελήνιον, resplandor da Lúa) foi descuberto en 1817 por Jöns Jacob Berzelius. Ao visitar a fábrica de acedo sulfúrico de Gripsholm observou un líquido pardo avermellado que quentado ao soprete desprendía un cheiro fétido que se consideraba entón característico e exclusivo do telurio, resultando das súas investigacións o descubrimento do selenio. Máis tarde, o perfeccionamiento das técnicas de análise permitiu detectar a súa presenza en distintos minerais pero sempre en cantidades extraordinariamente pequenas.
Abundancia e obtención
O selenio atópase moi distribuído na cortiza terrestre na maioría das rocas e chans áchase en concentracións entre 0,1 e 2,0 ppm. Raramente atópase en estado nativo obténdose principalmente como subproduto no refino do cobre xa que aparece nos lodos de electrólise xunto ao telurio (5-25% Se, 2-10% Che). A produción comercial realízase por tostación con cinzas de sosa ou acedo sulfúrico dos lodos.
Primeramente engádese un aglomerante de cinzas de sosa e auga aos lodos para formar unha pasta dura que se extruye ou curta en pastillas para proceder ao seu secado. A pasta tóstase a 530-650 °C e mergúllase en auga resultando selenio hexavalente que se disolve como selenato de sodio (Na2SeO4). Este redúcese a seleniuro de sodio quentándoo de forma controlada obtendo unha solución dunha viva cor vermella. Inxectando aire na solución o seleniuro se oxida rapidamente obténdose o selenio. A redución do selenio hexavalente tamén pode facerse empregando acedo clorhídrico concentrado, ou sales ferrosas e ións cloro como catalizadoré.
O segundo método consiste en mesturar os lodos de cobre con acedo sulfúrico tostando a pasta resultante a 500-600 °C para obter dióxido de selenio que rapidamente se volatiliza á temperatura do proceso. Este redúcese a selenio elemental durante o proceso de lavado con dióxido de xofre e auga, podendo refinarse posteriormente ata alcanzar purezas de 99,5-99,7% de selenio.
Os recursos de selenio asociados aos depósitos de cobre identificados roldan as 170.000 toneladas e estímase que existen ao redor de 425.000 toneladas máis en depósitos de cobre e outros metais aínda non explotados. O carbón adoita conter entre 0,5 e 12 ppm de selenio, é dicir, unhas 80 ou 90 veces o promedio que se atopa nas menas de cobre, con todo a súa recuperación non se prevé que poida realizarse nun futuro próximo.
Isótopos
O selenio-75 emprégase en radiodiagnóstico como trazador na visualización de tumores malignos.
Precaucións
O selenio está considerado un elemento perigoso para o medio ambiente polo que os seus compostos deben almacenarse en áreas secas evitando filtraciones que contaminen as augas. Os residuos de selenio trátanse en solución aceda con sulfito de sodio, quentándoo despois para obter o selenio elemental que presenta unha menor biodisponibilidade.
Véxase tamén
Commons ten máis contidos multimedia sobre: Selenio |