René Descartes

René Descartes (1596 - 1650)

René Descartes (La Haye en Touraine, 31 de marzo de 1596 — † Estocolmo, 11 de febreiro de 1650), tamén coñecido como Cartesius, foi un filósofo e matemático francés. Notabilizouse sobre todo polo seu traballo revolucionario en Filosofía, tendo tamén sido famoso por ser o inventor do sistema de coordenadas cartesiano, que influenciou o desenvolvimento do Cálculo moderno.

Descartes, por veces chamado o fundador da filosofia moderna e o pai da matemática moderna, é considerado un dos pensadores máis importantes e influentes da historia humana. Inspirou aos seus contemporaneos e a xeracións de filósofos. Na opinión dalguns comentadores, iniciou a formación daquilo que hoxe se chama o Racionalismo continental (supostamente en oposición á escola que predominaba nas illas británicas, o Empirismo), posición filosófica dos séculos XVII e XVIII en Europa.

Outros autores non vén unha grande oposición entre o "Racionalismo continental" do século XVIII e o empirismo. O grande cisma teria inicio con Hegel, que partiu da posición de Kant onde había xa alguns sinais de Idealismo, mais ainda unha base racional que non se desviaba moito da tradición empírica Inglesa. A leitura de Hume foi un ponto fulcral na obra de Kant, ata entón sen calquer texto relevante publicado. Kant dixo mesmo que Hume o despertou dun "sono dogmático".

A súa vida

Descartes naceu en La Haye, Indre e Loira, Francia. Con oito anos, ingresou no Colexio Xesuíta Royal Henry-Le-Grand en La Flèche. Tiña bastante liberdade e era apreciado polos profesores, mais declarou no Discurso do Método decepción co ensino escolástico. Despois, seguiu os seus estudos na Universidade de Poitiers, graduando con Baccalauréat e Licenza en Dereito en 1616.

Sen embargo, Descartes nunca exerceu o dereito, e en 1618 alistouse no exército do Príncipe Mauricio de Nassau, coa intención de seguir carreira militar. Mais declarabase menos un actor do que un espectador: antes ouvinte nunha escola de guerra que verdadeiro militar. Coñeceu entón a Isaac Beeckman, e compuxo un pequeno tratado sobre música intitulado Compendium Musicae. É nesa época tamén cando escrebe Larvatus prodeo (Eu camiño mascarado). En 1619, viaxou ata a Alemaña e o 10 de novembro tivo unha visión en soño dun novo sistema matemático e científico. En 1622, voltou a Francia e pasou os seguintes anos en París a algunhas outras partes de Europa.

En 1628, compuxo as Regulae ad directionen ingenii (Regras para a Direción do Espírito), e partiu para os Países Baixos, onde vivíu ata 1649, mais mudando de enderezo frecuentemente. En 1629 comezou a traballar no Tratado do Mundo, unha obra de física, que debería defender a tese do heliocentrismo, mais en 1633, cando Galileo foi condenado, Descartes abandonou os seus plans de publicalo. En 1635, naceu a súa filla ilexítima. Foi batizada no día 7 de agosto de 1635. A súa morte en 1640 foi un grande choc para o Descartes.

En 1637, publicou tres pequenos resumos da súa obra científica: A Dióptrica, Os Meteoros e A Xeometria mais é o prefacio desas obras o que continua sendo lido ata hoxe: o Discurso do Método. En 1641, aparece a súa obra máis coñecida: as Meditacións Metafísicas, cos primeiros seis conxuntos de Obxecións e Respostas. Os autores das obxecións son: do primeiro conxunto, o téologo holandés Xohan de Kater; do segundo, Mersene; do terceiro, Thomas Hobbes; do carto, Arnauld; do quinto, Gasendi; e do sexto conxunto, Mersene. En 1642, a segunda edición das Meditacións incluía unha sétima obxeción, feita polo xesuíta Pierre Bourdin, seguida dunha Carta a Dinet. En 1643, a filosofia Cartesiana foi condenada pola Universidade de Utrecht, e Descartes comezou súa longa correspondencia coa Princesa Elizabeth de Bohemia. Descartes publicou Os Principios de Filosofía, unha especie de manual cartesiano, e fixo unha visita rápida a Francia en 1644, onde atopa ao embaixador da Francia na corte sueca, Chanut, que o pon en contato coa raiña Cristina. En 1647 foi premiado cunha pensión polo Rei da Francia e comezou a traballar na Descrición do Corpo Humano. Entrevistouse con Frans Burman en Egmond-Binnen en 1648, resultando na Conversa con Burman. En 1649 marcha a Suecia convidado pola Raiña Christina, e publicouse o Tratado das Paixóns, que dedicou a Princesa Elizabete.

René Descartes morreu de neumonía o 11 de febreiro do 1650 en Estocolmo, Suecia, onde estaba traballando como profesor convidado pola Raiña. Acostumado a traballar na cama ata meiodia, a súa saúde resentiuse por ter sofrido coas demandas da Raiña Christina - comezaban os seus estudos ás 5 da mañá. Como un católico nun país protestante, foi enterrado nun cemiterio de cativos non batizados, en Adolf Fredrikskyrkan, Estocolmo. Despois, os seus restos foron levados para Francia e enterrados na Igrexa de San Geneviève-du-Mont en Paris. Un memorial construído no século XVIII permanece na igrexa sueca.

Durante a Revolución Francesa os seus restos foron desenterrados para iren ao Panthéon, ao lado doutros grandes pensadores franceses. A vila no vale Loire onde el naceu foi renomeada La Haye - Descartes.

En 1667, despois da súa morte, a Igrexa Católica Romana colocou as suas obras no Índice de Libros Prohibidos.

Pensamento

Descartes é considerado o primeiro filósofo moderno. A súa contribuición á epistemoloxía é esencial, así como ás ciencias naturais por ter establecido un método que axudou o seu desenvolvimento. Descartes criou, nas suas obras Discurso do Método - escrita en vernáculo, en vez do latín tradicional dos traballos de filosofia - e Meditacións as bases da ciencia contemporanea.

O método cartesiano consiste na Dúbida metódica - duvidase de cada idea que pode ser duvidada. Ao contrario dos gregos antigos e dos escolásticos, que acreditaban que as cousas existen simplesmente porque precisan existir, ou porque así debe ser, etc, Descartes institui a dúvida: só se pode dicir que existe aquilo que poda ser probado. O mesmo Descartes consegue probar a existencia do proprio eu (que dubida, portanto, é suxeito de algo - cogito ergo sum, penso logo existo) e de Deus. O acto de dubidar como indubitable.

Tamén consiste o método na realización de catro tarefas básicas: verificar se existen evidencias reais e indubitabeis acerca do fenomeno ou cousa estudada; analizar, ou sexa, dividir ao máximo as cousas, nas suas unidades de composición, fundamentais, e estudar esas cousas máis simples que aparecem; sintetizar, ou sexa, agrupar novamente as unidades estudadas nun todo verdadeiro; e enumerar todas as conclusións e principios utilizados, a fín de manter a orden do pensamento.

En relación á Ciencia, Descartes desenvolveu unha filosofia que influenciou moitos, ata ser pasada pola metodoloxía de Newton. Mantiña, por exemplo, que o universo era pleno e non poderáa haber vacío. Descartes acreditaba que a materia non posuía calidades inerentes, mais era simplemente o material bruto que ocupaba o espazo. Divide a realidade en res cognitas (conciencia, mente) e res extensa (materia). Acreditaba tamén que Deus creou o universo como un perfecto mecanismo de moción vortical e que funcionaba deterministicamente sen intervención desde entón.

Os Matemáticos consideran a Descartes moi importante pola súa descoberta da xeometria analítica. Ata Descartes, a xeometría e maila álxebra aparecian como ramas completamente separados da Matemática. Descartes mostrou como traducir problemas de xeometria para a álxebra, abordando eses problemas a través dun sistema de coordenadas.

A Teoria de Descartes proveu a base para o Cálculo de Newton e Leibniz, e entón, para moito da matemática moderna. Iso parece ainda máis incrible tendo en mente que ese traballo foi intencionado apenas como un exemplo no seu Discurso Sobre o Método.

Citas

"Descartes desexa ser en canto ao coñecimento un self-made-man. El é o Samuel Smiles do emprendimento cognitivo" - Ernest Gellner, "Reason and Culture", Oxford 1992, p. 3.

Obras importantes

• Discurso do método (1637) - título máis ben coñecido de Discours de la méthode pour bien conduire sa raison, et chercher la verité dans les sciences (Discurso sobre o Método de Conducir ben a Razón e Procurar a Verdade nas Ciencias)
• Xeometria (1637)
• Meditacións Metafísicas (1641)
• Principios de Filosofia (1644)
• Tratado das Paixóns (1649)