Lingua chamorra: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición
Sen resumo de edición
Liña 67: Liña 67:
Nembargantes, é frecuente na conversa espontánea que os chamorros usen os numerais en inglés cando contan dólares.
Nembargantes, é frecuente na conversa espontánea que os chamorros usen os numerais en inglés cando contan dólares.


<references/>
==<references/>


{{InterWiki|code=ch}}
{{InterWiki|code=ch}}

Revisión como estaba o 27 de xullo de 2009 ás 18:53

Chamorro
Chamorro
Falado en: Guam, Illas Marianas do Norte
Total de falantes: 60.000
Familia: Austronesia
 Malaio-Polinesia (MP)
  Linguas malaio-polinesias nucleares
   Linguas Sunda-Sulawesi
    Chamorro
Escrita: Alfabeto latino
Estatuto oficial
Lingua oficial de: Territorios Americanos ultramarinos
Códigos de lingua
ISO 639-1: ch
ISO 639-2: cha
ISO 639-3: cha
Mapa
Status

O Chamorro é a lingua -de base austronesia ou malaio-polinesia- falada na illa de Guam e nas illas Marianas do Norte en Oceanía.

Ó igual que o español tamén ten no seu alfabeto a letra Ñ. O chamorro ten unha gran cantidade de vocabulario procedente do castelán (aproximadamente o 70% das raíces das palabras), pero ó contrario do que se adoita crer, non está considerado realmente un español crioulo: o chamorro acostuma usar os préstamos ó estilo micronesio (por exemplo: bumobola, "xogar coa bola ou pelota").

O chamorro pode tamén ser considerado unha lingua mixta hispano-austronesia ou, polo menos, unha lingua que xurdíu dun proceso de contacto e de crioulización nas illas Marianas. O chamorro moderno ten na súa grámatica numerosos elementos de orixe española: verbos, artigos, preposicións, numerais, conxuncións... Ese proceso, que comezou no século XVII e rematou a principios do século XX, significou un profundo cambio dende o chamorro antigo (proto-chamorro) ata o chamorro moderno (neo-chamorro), na súa gramática, fonoloxía e léxico[1]. .

O chamorro actual, entre os máis novos, amosa xa unha grande influencia do inglés e advírtese unha crecente tendencia a misturar chamorro e inglés na conversa.

Aproximadamente hai uns 50.000 falantes de chamorro ó longo das illas Marianas, en Guam e nas illas Marianas do Norte (Saipán, Rota, Tinián). Ademais, o falan os emigrantes chamorros en Hawai, California e outras partes dos Estados Unidos

As linguas que máis de preto se emparentan co chamorro atópanse nas Filipinas

Alfabeto

' (glotal oclusiva), A, Å, B, Ch, D, E, F, G, H, I, K, L, M, N, Ñ, Ng, O, P, R, S, T, U, Y

Nótes que A e Å frecuentemente non se diferencian no chamorro escrito, escribíndose as dúas como 'A'; así como ás veces tampouco se diferencian o N e o Ñ. Nembargantes, a escrita coidada en libros de texto e publicacións oficiais si teñen coidado de diferenciar.

Oracións básicas en chamorro

  • Hafa adai «Ola»
  • Hafa tatmanu hao? «¿Como estás?»
  • Hayi na'an-mu? «¿Cal é o teu nome?»
  • Si Antonio yo' «Eu son Antón»
  • Buenas días «Bos días»
  • Buenas tatdes «Boas tardes»
  • Buenas noches «Boas noites»
  • Adiós «Adeus»
  • Asta agupa' «Ata mañá»
  • Si Yu'os ma'ase «Gracias»
  • Buen probechu «De nada»
  • Amigo «Amigo»
  • Guahan «Guam»

Numerais

O chamorro actual utiliza todo o sistema numeral tomado do español.

Unu, dos, tres, kuatro, sinko, sais, siette, ocho, nuebi, dies, onse, dose, trese, katotse, kinse, diesisáis, diesisiette, diesiocho, disinuebi, beinti (benti), treinta (trenta), kuarenta, sinkuenta, sisenta, sitenta, ochenta, nobenta, Sien, dos sientos, tres sientos... kinientos, sais sientos... nobesientos (nuebe sientos), Mit, dos mit, tres mit... Un miyón, dos miyón, tres miyón...

Nembargantes, é frecuente na conversa espontánea que os chamorros usen os numerais en inglés cando contan dólares.

==

  1. Rafael Rodríguez-Ponga, Del español al chamorro: Lenguas en contacto en el Pacífico. Madrid, Ediciones Gondo, 2009, www.edicionesgondo.com