Varíola

Aviso médico

Advertencia: A Wikipedia non dá consellos médicos. Se cre que pode requirir tratamento, por favor, consúltello ao médico.

A varíola ou vexigas é unha enfermidade infecciosa grave, altamente contaxiosa, que se dá unicamente en seres humanos. É causada por dúas variantes de virus nomeados Variola major e Variola minor. A V. major, a forma máis mortífera, alcanza unha ratio de mortalidade de 3–35%, mentres V. minor produce a morte a ~1% das súas vítimas. Outros efectos menores normalmente inclúen escaras ou vixigas na pel (de aí a denominación popular en galego de "vexigas" para designar a doenza) e ocasionalmente cegueira, debido a ulceracións na córnea. Non hai tratamento especial para as vexigas e a única forma de prevención é a vacinación.

O nome vexigas provén da palabra latina que significa "manchado" e refírese aos avultamentos que aparecen na cara e no corpo dunha persoa infectada.

Historia

Durante miles de anos ocorreron ocasionalmente epidemias de vexigas; con todo, logo dun exitoso programa de vacinación mundial logrouse erradicar a enfermidade. Nos Estados Unidos, o último caso de vexigas rexistrouse en 1949, mentres que o último caso ocorrido en forma natural no mundo foi en Somalia en 1977. Unha vez que a enfermidade se erradicou en todo o mundo, suspendeuse a vacinación habitual de toda a poboación porque xa non había necesidade de previla.

Posiblemente a súa orixe sexa de hai aproximadamente uns 3.000 anos; algúns sitúana na India, outros en Exipto. Durante varios séculos, sucesivas epidemias devastaron a poboación. Era unha enfermidade tan letal que nalgunhas culturas antigas estaba prohibido dar nome aos nenos ata que contraían a enfermidade e sobrevivían a ela. A súa taxa de mortalidade chegou a ser ata dun 30% dos pacientes infectados.

En 1796 Edward Jenner iniciou o que posteriormente daría lugar á vacina: un ensaio con mostras de pústula da man dunha granxeira infectada polo virus das vexigas a través dunha vaca, que inoculou nun neno de 8 anos. Tras un período de 7 días o raparigo presentou malestar. Poucos días despois, Jenner volveu realizar varias picadas superficiais das temidas vexigas, que o raparigo non chegou a desenvolver.

En 1798 Jenner publicou o seu traballo "An Inquiry into the Causes and Effects of the Variolae Vaccinae, a Disease Known by the Name of Cow Pox" , onde acuñou o termo latino variolae vaccine (vexigas da vaca), deste xeito Jenner abriu as portas á vacinación

Cinco anos despois ((1803), fixose posiblemente unha das campañas maís grandes para erradicar a varíola a da Real Expedición Filantrópica da Vacina, coñecida como Expedición Balmis en referencia ao médico alacantino Francisco Xavier Balmis, esta espedición foi de carácter filantrópico e deu a volta ao mundo e durou de 1803 ata 1814. O seu obxectivo era en principio que a vacina da vexigas alcanzase todos os recunchos do por entón Imperio Español, xa que a alta mortaldade do virus estaba ocasionando a morte de miles de nenos.

Sintomatoloxía

As formas clínicas das vexigas son dúas, a saber: vexigas maiores é a forma grave e máis común das vexigas, que ocasiona unha erupción máis estendida e febre máis alta. Hai catro tipos de vexigas maiores: a común (é a máis frecuente e obsérvase en 90% ou máis dos casos); a modificada (leve, e obsérvase en persoas que se vacinaron); a lisa; e, para rematar, a hemorráxica (estes dous últimos tipos son raros e moi graves). Historicamente, as vexigas maiores tivo unha taxa xeral de mortalidade de aproximadamente 30%; con todo, as varíola lisa e a hemorráxica adoitan ser mortais. As vexigas menores é un tipo menos común das vexigas e unha enfermidade moito menos grave, cuxas taxas de mortalidade foron historicamente de 1% ou menores.

Etioloxía

A varíola é causada polo virus variola que xurdiu en poboacións humanas miles de anos atrás. Excepto polas reservas nalgúns laboratorios, o virus variola está eliminado. Con todo, por mor dos sucesos internacionais de setembro e outubro de 2001 aumentou a preocupación de que o virus variola puidese utilizarse como axente de terrorismo biolóxico. Por esta razón, o goberno estadounidense está tomando precaucións para poder facer fronte a un posible brote de vexigas.

Como se contaxian as vexigas

Para que as vexigas se contaxien dunha persoa a outra, fará falta que estean en contacto directo e prolongado, cara a cara. As vexigas tamén pode transmitirse por medio do contacto directo con fluídos corporais infectados ou con obxectos contaminados, talles como sabas, fundas ou roupa. De cando en cando as vexigas propagouse polo virus transportado polo aire en sitios pechados como edificios, autobuses e trens. Os seres humanos son os únicos portadores naturais do virus da variola. Non se coñecen casos de varíola transmitidos por insectos ou animais. Unha persoa con vexigas ás veces é contaxiosa cando empeza a febre (fase pródromo), pero alcanza a súa máxima capacidade para contaxiar cando empeza a saír a erupción. Polo xeral, nesta etapa a persoa infectada está moi enferma e non pode desprazarse na súa comunidade. A persoa infectada é contaxiosa ata que se lle caeu a última costra de vexigas.

Historia Natural Da Enfermidade
Período de incubación (Duración 7 a 17 días) Non contaxioso	Logo da exposición ao virus hai un período de incubación durante o cal as persoas non presentan ningún síntoma e quizais sentan ben. Este período de incubación dura en media de 12 a 14 días, pero pode oscilar entre 7 e 17 días. Durante este lapso, as persoas non son contaxiosas.
Síntomas iniciales (Duración: 2 a 4 días) (Pródromo) Algunhas veces contaxioso¹	Entre os primeiros síntomas das vexigas atópanse febre, malestar, dor de cabeza e no corpo e, algunhas veces, vómitos. A febre, polo xeral, é alta e pode subir ata os 38-40ºC (101-104ºF). Nese momento, as persoas adoitan sentirse demasiado enfermas para seguir coas súas actividades habituais. Isto coñécese como a fase pródromo e pode durar de 2 a 4 días.
Primeira erupción (Duración: unos 4 días) Período máis contaxioso Distribución da erupción:	A erupción maniféstase primeiro na lingua e na boca en forma de manchiñas vermellas. Estas manchas convértense en chagas que se abren e esparcen grandes cantidades do virus na boca e a garganta. Máis ou menos ao mesmo tempo en que as chagas na boca ábrense, aparece unha erupción na pel que comeza na cara e esténdese polos brazos e as pernas, e logo polos pés e as mans. Xeralmente a erupción esténdese a todo o corpo nun lapso de 24 horas. Cando aparece a erupción, a febre usualmente baixa e é posible que a acode empezo a sentirse mellor. O terceiro día, a erupción convértese en avultamentos. O cuarto día, os avultamentos énchense dun líquido espeso e opaco, e a miúdo presentan un afundimento no centro que parece un embigo (esta é unha carácterística importante para distinguir ás vexigas doutras enfermidades). Nese momento, a febre adoita subir outra vez e mantense alta ata que se forman as costras sobre os avultamentos.
Erupción con pústulas (Duración: uns 5 días) Contaxioso	Os avultamentos convértense en pústulas, moi altas, xeralmente redondas e firmes ao tacto, coma se houbese un obxecto pequeno e redondo debaixo da pel. As persoas din a miúdo que senten coma se tivesen balines incrustados na pel.
Pústulas y costras (Duración: uns 5 días) Contaxioso	As pústulas comezan a formar unha cascarilla e logo unha costra. Ao final da segunda semana logo de aparecer a erupción, a maior parte das chagas formaron costras.
As costras comenzan a caerse (Duración: uns 6 días) Contaxioso	As costras comezan a caerse e deixan marcas na pel que para rematar se converten en cicatrices en forma de hoyos. A maioría das costras caeranse ás 3 semanas de aparecer a erupción. A persoa segue sendo contaxiosa ata que todas as costras caéronse.
As costras caeronse Non contaxioso	As costras caéronse. A persoa xa non é contaxiosa, aínda que non é moi seguro.

¹ As vexigas pode ser contaxiosa durante a fase de pródromo, pero alcanza a súa máxima capacidade infecciosa durante os primeiros 7 a 10 días despois do comezo da erupción.

As vexigas na cultura popular galega

Se non foran as vexigas

Señor San Bartolomeu.

Se non foran as vexigas

¡Qué bonitiña era eu!

Véxase tamén

Ligazóns externas

• CDC: Artigo publicado baixo dominio público.