Encefalopatía esponxiforme bovina

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Encefalopatía esponxiforme bovina
Clasificación e recursos externos
Lesións encefálicas da EEB ao microscopio.
OMIM123400
Aviso médico.
Aviso médico.
Advertencia: A Wikipedia non dá consellos médicos.
Se cre que pode requirir tratamento, por favor, consúltello ao médico.

A encefalopatía esponxiforme bovina ou enfermidade das vacas tolas (tamén coñecida polas súas siglas EEB ou BSE, segundo a denominación inglesa Bovine Spongiform Encephalopathy) é unha enfermidade causada por un prión, propia do gando vacún e transmisible ós seres humanos a través do consumo de partes de animais infectados, sobre todo tecidos nerviosos.

A encefalopatía esponxiforme bovina é unha enfermidade de recente aparición, pertencente a unha familia de enfermidades neurodexenerativas, emparentadas entre si, moi raras na súa maioría (incluído o kuru, unha encefalopatía esponxiforme humana). Os primeiros casos de animais enfermos declaráronse no Reino Unido en 1986. En 1996 detectouse no home unha nova enfermidade, unha variante da Enfermidade de Creutzfeldt-Jakob, que se relacionou coa epidemia de EEB no gando vacún.

Etioloxía[editar | editar a fonte]

Sinónimos
  • Encefalopatía Esponxiforme Subaguda
  • Enfermidade das Vacas Tolas
  • Mal das Vacas Tolas
Código CIE-9-MC:046.1
Código OMIM:123400

A enfermidade está causada por un axente contaxioso non convencional, un prión [1] (unha proteína infecciosa), que se acumula nos animais enfermos na cabeza (incluídos encéfalo e os ollos), nas amígdalas, a medula espiñal, o espiñazo, o intestino (do duodeno ó recto) e o bazo.

A vía de transmisión desta enfermidade coñecida ata o de agora é o consumo de pensos contaminados co prión. Esta contaminación dos pensos procede da utilización como ingrediente proteico de fariñas animais elaboradas con cadáveres ou restos de vacas ou -principalmente- ovellas enfermas, aínda que asintomáticas.

A transformación industrial dos restos destes animais en fariña de carne ou de ósos non inactiva o prión. De feito, cando se comprobou a orixe nos pensos contaminados e se prohibiu o uso de fariñas animais na alimentación do gando, constatouse unha clara redución do número de novos casos. Pero esta prohibición do uso de farinas de carne e ósos na alimentación do gando bovino non se produciu ata 1997, prohibición que se estendeu no 2001 á alimentación de calquera animal de abasto [2].

Existe tamén a posibilidade de transmisión desde a nai á cría, aínda que non está confirmada.

Corre tamén unha teoría proposta por científicos británicos, pero descartada pola comunidade científica, de que a enfermidade se orixinou por alimentar gando con penso contaminado con restos humanos. Segundo esta teoría, Gran Bretaña importou centos de miles de toneladas de ósos enteiros ou pulverizados e de partes de cadáveres desde o sur de Asia nos anos 60 e 70 para facer fertilizantes e fariña de óso, e entre eses ósos poderían haber ósos humanos de cadáveres abandonados nos ríos da India.

Epidemioloxía[editar | editar a fonte]

Os primeiros casos diagnosticados oficialmente tiveron lugar no Reino Unido en 1986, aínda que se trataba de animais mortos en 1985 [3]. Desde o Reino Unido continuouse exportando animais enfermos e penso contaminado [4] ó resto de Europa e ó resto do mundo e foron aparecendo casos en Irlanda en 1989, en Portugal e Suíza en 1990, en Francia ou Canadá en 1993, ou nos Estados Unidos en 2005.

En España produciuse o primeiro caso en Galicia, cando a vaca Parrula morreu o 25.10 2000, en Carballedo (Lugo) [5]. Houbo antes outro caso, Elvira, que morrera en agosto, en Coristanco (A Coruña) pero non se diagnsticou oficialmente ata decembro. En xaneiro produciuse unha terceira morte en Guitiriz, Gallega, e xa os primeiros casos fóra de Galicia, en León. Co tempo foi estendéndose por toda a península ata alcanzar o máximo de mortes en 2003, con 167 casos (62 deles en Galicia), para irse reducindo paulatinamente: en 2009, último ano no que se publicaron datos oficiais, houbo 18 casos (oito en Galicia).

A Dirección Xeral de Saúde Pública estimou unha prevalencia ata fins de 2006 dun 25,5 por cen mil (en Galicia), cunha destacada ocorrencia de animais maiores de 4 anos: o 85% dos positivos [6].

Cadro clínico[editar | editar a fonte]

Vaca con EEB.

Trátase unha enfermidade dexenerativa do sistema nervioso central dos bovinos, que se caracteriza pola aparición de síntomas nerviosos nos animais adultos: incoordinación de movementos, agresividade e sensibilidade aumentada ante ruídos ou golpes. A esa sintomatoloxía nerviosa débese a denominación popular de enfermidade das vacas tolas (mad-cow desease, en inglés). A evolución da enfermidade é irreversible e, progresivamente, finaliza coa morte ó cabo duns dous anos dos primeiros síntomas, ou co sacrificio do animal.

O período de incubación da enfermidade é de 4 ou 5 anos, cun abano temporal moi amplo, desde 16 meses a oito anos. Este feito, xunto á orixe alimentaria a partir de pensos contaminados, explica que se trate dunha enfermidade propia de animais adultos.

Os síntomas observados están motivados pola acumulación do prión nas células neuronais, orixinando a morte celular. Unha análise microscópica revela lesións como vacúolos que dan ó tecido nervioso un aspecto de esponxa.

O único método dispoñible para detectar a infección en fase terminal é a inoculación parenteral de tecido encefálico en ratos, pero esta técnica non é utilizable na práctica, xa que os períodos de incubación son duns 300 días.

Incidencia[editar | editar a fonte]

Ata 2007, inclusive, declaráronse 336.770 reses enfermas de EEB na Unión Europea e 516 máis no resto do mundo [7], a inmensa maioría no Reino Unido: o 98,38%.

A crise das vacas tolas pode considerarse a maior crise alimentaria europea, polo elevadísimo custo que representou a morte dos animais enfermos, o sacrificio obrigatorio dos animais sospeitosos, a destrución por incineración dos cadáveres e dos pensos sospeitosos ou o complexo sistema de vixilancia que se implantou, que non evitou unha forte retracción do consumo de carne de vacún. Calcúlase que só no Reuni Unido foron sacrificadas máis de 4 millóns de reses e houbo que destruír máis de 250.000 toneladas de penso.

Por outra parte, ata xuño de 2010 diagnosticáronse 220 doentes humanos afectados pola nova variante da Enfermidade de Creutzfeldt-Jakob [8], 217 casos primarios e 3 secundarios (por cousa dunha transfusión de sangue) [9]. Cómpre ter presente que no Reino Unido se consumiron non menos de 500.000 animais infectados entre 1985 (ano dos primeiros casos confirmados) e 1996 (ano en que se instauraron as medidas de retirada do mercado de carne de animais sospeitosos), sen que sexa posible augurar cantas persoas que consumiron esa carne poderán desenvolver a enfermidade no futuro.

Como principal consecuencia da gravidade desta crise alimentaria pódese destacar o cambio substancial introducido na lexislación da Unión Europea, e implementado nas lexislacións nacionais dos estados membros, en todo o relacionado co control oficial dos alimentos, especialmente dos de orixe animal, e nos establecementos de alimentación, desenvolvendo un novo concepto de seguridade alimentaria. En 2002 publicouse o Regulamento 178/2002 polo que se establecen os principios e os requisitos xerais da lexislación alimentaria e se crea a Axencia Europea de Seguridade Alimentaria [3] e en 2004 publicáronse outros Regulamentos específicos que conforman o coñecido como Paquete de Hixiene [4].

Notas[editar | editar a fonte]

  1. Proteinaceus infectious particle + ón.
  2. Vinte anos despois, en agosto de 2021, a Unión Europea autorizou de novo o emprego de proteínas animais -pero só as derivadas de animais non ruminantes- na formulación de pensos para aves de curral e porcos, pero mantendo a prohibición do seu uso en animais ruminantes (Regulamento (UE) 2021/1372 da Comisión, de 17 de agosto de 2021 polo que se modifica o anexo IV do Regulamento 999/2001 (DOUE nº 295, de 18.08.2021) [1].
  3. E mesmo algún caso probable de 1984.
  4. Alí prohibiuse o uso na alimentación dos ruminantes de pensos elaborados con fariñas animais en 1988, pero seguiu exportando a Europa este tipo de pensos ata 1994, cando foron prohibidos na Unión Europea. Non foi ata 1996 que se prohibiu a exportación desde o Reino Unido de gando bovino, carne e produtos derivados.
  5. A declaración oficial da presenza da enfermidade en Galicia tivo lugar o 24 de novembro, coa confirmación do diagnóstico (Orde de 22 de novembro de 2000 pola que se declara oficialmente a existencia da enfermidaed encefalopatía esponxiforme bovina. DOG nº 228, de 24.11.2000 [2]).
  6. "Evolución da Encefalopatía Esponxiforme Bovina en Galicia de 2000 a 2006", en Boletín Epidemiolóxico de Galicia vol. XX, 3, 2007, 1-2.
  7. http://www.eeb.es/pags/europa.htm Arquivado 11 de setembro de 2010 en Wayback Machine..
  8. Os primeiros casos diagnosticáronse no Reino Unido en 1996, se ben sobre mortes acaecidas en 1994 e 1995. En España, o primeiro caso foi unha muller falecida en 2005. En 2008 houbo un caso en Ferrol, non confirmado, que podería ser o primeiro caso en Galicia.
  9. http://www.cjd.ed.ac.uk/vcjdworld.htm Arquivado 21 de xullo de 2012 en Wayback Machine..

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]