Eduardo Dato

Eduardo Dato
Nacemento	12 de agosto de 1856
Lugar de nacemento	A Coruña
Falecemento	8 de marzo de 1921
Lugar de falecemento	Madrid
Causa	disparo na cabeza
Soterrado	Panteón de homes ilustres
Nacionalidade	España
Relixión	Igrexa católica
Alma máter	Universidade de Madrid e Universidade Complutense de Madrid
Ocupación	político, diplomático, avogado e xurista
Cónxuxe	María de Barrenechea Montegui
Fillos	Isabel Dato Barrenechea, María del Carmen Dato Barrenechea e Maria de la Concepcion Dato Barrenechea
Premios	cabaleiro da gran cruz da orde de san Gregorio, Gran Cruz da Orde da Torre e a Espada, Grã-Cruz da Ordem Militar de Sant'Iago da Espada e Collar of the Order of Charles III
Na rede
[ editar datos en Wikidata ]

Eduardo Dato Iradier, nado na Coruña o 12 de agosto de 1856 e finado en Madrid o 8 de marzo de 1921, foi un político e xurista de orixe galega. Foi ministro en 1899, 1902 e 1918 e xefe de goberno entre 1913 e 1915 e entre 1917 e 1920. A nota fundamental da súa carreira política foi a lealdade ó edificio político da Restauración borbónica.

Traxectoria

Nado na Coruña, trasladouse a Madrid de moi novo coa súa familia. Estudou Leis na Universidade Central de Madrid e en 1875, ós 19 anos remataba a súa licenciatura en Dereito Civil e Canónico.

Viaxou polo estranxeiro, o que lle proporcionou unha ampla cultura e coñecementos doutras linguas. Non tardaría en adquirir prestixio como avogado e en darse a coñecer polos seus dotes oratorios, decidindo dedicarse á política.

A reputación profesional do seu bufete madrileño de avogados para o que conseguiu renome internacional abriulle as portas da alta política. Desde moi novo estivo afiliado ó Partido Liberal Conservador de Cánovas sendo elixido membro das Cortes na última lexislatura de Afonso XII. Chegaría a gozar ata a súa morte dunha longa carreira parlamentaria.

Seguiu a Romero Robledo na súa crítica a Cánovas del Castillo, o fundador do partido, cando este lles cedeu o poder ós liberais, inaugurando o sistema de “quendas”.

Foi subsecretario de Gobernación en 1892. Pouco tempo despois, nunha inspección do concello de Madrid, non dubidou en denunciar as irregularidades administrativas que detectou. Sería a discusión deste asunto nas cortes o que ocasionaría a ruptura de Cánovas con Francisco Silvela e a disidencia de Dato e dun importante sector do partido.

Morto Cánovas e liquidado o goberno de Sagasta que precedera o “Desastre de 1898”, Dato ocupouse da carteira de Gobernación no gabinete “rexeneracionista” dirixido por Silvela (1899, 1900). Desde o seu ministerio comezaría a dar forma á primeira lexislación laboral programada pola Restauración.

En 1902 figurou como ministro de Graza e Xustiza no gabinete Silvela que levou ás Cortes a Lei de Bases da Administración Local.

Con Maura como líder do partido, durante o seu goberno de 1907-1909, Dato non ocupou carteiras ministeriais pero desempeñou certos postos de relevancia coma a alcaldía de Madrid e a presidencia das Cortes.

Tras o asasinato de Canalejas e esgotado o mandato liberal do Conde de Romanones (1912), Dato aceptou o encargo do Rei de formar goberno fronte a Maura que puxera condicións. Desde entón o partido dividiuse entre os “idóneos” (o grupo maioritario do partido) e os “mauristas”, máis radicais nas súas formulacións.

Durante o seu mandato como presidente do goberno, Dato soubo manter España nunha posición de neutralidade durante os anos que durou a primeira guerra mundial a pesar da división que se formou no país entre os denominados xermanófilos e os partidarios dos aliados. En política interior, aceptou o “goberno autonomista” da Mancomunidade Catalá.

Despois do bienio liberal de 1915 a 1917, volveu ó poder cando se comezaron a notar os primeiros signos de recesión tras a bonanza dos anos da guerra. Dato legalizou as Xuntas Militares que se formaron como reflexo do sindicalismo que estaba impregnando a sociedade da época e tivo que facer fronte á grave axitación política e sindical da inmediata posguerra. En Barcelona ó tempo que se xuntaba a Asemblea de Parlamentarios convocada por Cambó estalaba a folga xeral revolucionaria co apoio dos dous grandes sindicatos. Ante unha crise social desta magnitude, Dato non dubidou en utilizar o exército, que tiña da súa man, para sufocar a folga.

En 1918, Datou volveu a desempeñar a carteira de Estado co gabinete de concentración nacional presidido por Maura. Nos anos aínda críticos da posguerra, presidiu o goberno de 1921 cando o ambiente en Barcelona entre patronal e centrais sindicais se facía máis insoportable. O seu apoio á represión da subversión social e á Lei de Fugas convertérono en branco do extremismo anarquista.

Foi abatido por máis de 20 disparos o 8 de marzo de 1921 nun atentado perpetrado por dous anarquistas cataláns desde un sidecar en marcha na Praza da Independencia de Madrid. Era o segundo magnicidio dun presidente de goberno español en pouco máis dunha década. En 1912 fora asasinado José Canalejas.

Familia

María del Carmen Barrenechea, esposa de Eduardo Dato.

Casou con María del Carmen Barrenechea Montegui, 1.ª duquesa de Dato, con quen tivo tres fillas:

• Isabel Dato Barrenechea, 2ª duquesa de Dato. Morreu solteira en 1937.
• María del Carmen Dato Barrenechea, 3ª duquesa de Dato (Madrid, 6 de decembro de 1885 - 1954). Casada con Eugenio Espinosa de los Monteros Bermejillo, con quen tivo dous fillos.
• María de la Concepción Dato Barrenechea (Madrid, 2 de maio de 1890 - Madrid, 16 de setembro de 1973). Casada en París o 25 de abril de 1922 con Ernesto de Zulueta Isasi (Bilbao, 26 de abril de 1892 - Madrid, 9 de setembro de 1969), con descendencia, incluído o diplomático Eduardo de Zulueta Dato (1923-2020).

Distincións

Recibiu as seguintes condecoracións: o colar da Orde de Carlos III, que lle foi imposto polo rei Afonso XIII, e a medalla penitenciaira de ouro. En Portugal, recibiu a Cruz de San Gregorio Magno e a Cruz da Orde de Cristo. El-Rei concedeulle a título póstumo o Ducado de Dato á súa filla e herdeira.

Nomeárono fillo adoptivo de Vitoria, onde se lle dedicou, tamén, o nome da rúa princioal. Tamén ten adicadas rúas na súa honra en Zaragoza, Calatayud, Córdoba, Madrid, Palencia, Palma, Sevilla e Alacant.

Ideoloxía

Encadrado dentro do denominado rexenariocinismo conservador, Feliciano Montero destacou a súa posición «social-reformista».​ Nun discurso de 1910, na Real Academia de Ciencias Morais e Políticas, titulado Justicia Social, criticou o solidarismo proveniente de Francia; porén, opinaba que eran compatibles a caridade cristiá e a xustiza social.​

Como xurisconsulto fora director da Revista General de Legislación y Jurisprudencia. Iniciador de reformas sociais, preocupouse polo traballo das mulleres e dos nenos. Foi o creador do Ministerio de Traballo lexislando sobre os accidentes no traballo e sobre o ascenso na maxistratura por antigüidade.

Dato pertenceu á Real Academia de Ciencias Morais e Políticas desde 1910 e, dende 1913, como representante de España, foi membro permanente do Tribunal Internacional da Haia, do que chegou a ser elixido vicepresidente.

Obras

• Dato Iradier, Eduardo (1915): El gobierno y la cuestión económica. Discursos pronunciados por... en el Senado. Madrid: (S.i.). 41 pp. (Senado, Sig. F.A. Caja 243-22).
• Dato Iradier, Eduardo (1915): Las Reformas Militares en el Congreso. Discurso pronunciado por el Excmo. Sr. D. ..... Presidente del Consejo de Ministros en el Congreso de los Diputados el día 24 de noviembre de 1915. Madrid: Fortanet, 21 x 13’5 cm, 16 pp.

Véxase tamén

Bibliografía

• Domínguez Nafría, Juan Carlos (2018). Los juristas en el poder. Presidentes de la Real Academia de Jurisprudencia y Legislación: 1836-1936 (en castelán). Madrid: Dykinson. ISBN 978-84-9148-673-2. 
• Giorgi, Jorge (1980) Teoría de las Obligaciones en el Derecho Moderno. Trad. de la séptima ed. Italiana y anotada con arreglo a las legislaciones española y americana.... Introdución de Eduardo Dato Iradier. Madrid: Reus.
• Homenaje a D. Eduardo Dato Iradier (1956), Anales de la Academia, RACMYD, nº 30, 3º cuad., pp. 205–271.
• Montero, Feliciano (1997a). Universidade Complutense de Madrid, ed. "Conservadores y liberales ante la «cuestión social»: el giro intervencionista". Revista de Filología Románica (en castelán) 2 (14-2): 493–504. ISSN 0212-999X. 
• Montero, Feliciano (1997b). Tusell, Javier; Montero, Feliciano; Marín, José María, eds. Las derechas en la España contemporánea (en castelán). Barcelona / Madrid: Anthropos Editorial / UNED. pp. 59–76. ISBN 9788476585245. 
• Torres, Alfonso (1921) A la memoria del Excmo. Sr. D. Eduardo Dato e Iradier, Presidente del Consejo de Ministro. Oración fúnebre pronunciada por... En la Iglesia de San Francisco el Grande, de esta Corte. Madrid: Instituto Geográfico y Estadístico, 26 x 19 cm., retrato - 39 pp.
• Varela Ortega, José (2001). El poder de la influencia: geografía del caciquismo en España (1875-1923). Colección: Historia (en castelán). Madrid: Marcial Pons. ISBN 84-259-1152-4. 

Outros artigos

• Lista de presidentes de España
• Lista de presidentes do Congreso dos Deputados

Ligazóns externas

• Pefil Biográfico de Eduardo Dato (en castelán)
• Magnicidio de Eduardo Dato Arquivado 23 de maio de 2006 en Wayback Machine.
• Mausoleo no Panteón de Homes Ilustres, Madrid