Norza moura

Froitos in situ.

Froitos secos e sementes.

Ilustración

A norza moura ou uvas de can (Dioscorea communis ou Tamus communis) é unha planta rubideira da familia das dioscoreáceas.

Descrición

Planta rubideira que renova os seus talos cada ano e se enrosca na dirección das agullas do reloxo. Follas alternas de 3 a 20 cm de lonxitude, pecioladas, oval e en forma de corazón, longamente acuminadas, limbo verde escuro, con 3 a 9 nervios manifestos e curvados que parten da escotadura basal. Talos gabeadores retortos de até 4 m, febles, tenros e lampinos, con estrías lonxitudinais. Tubérculo moi grande de até 20 cm ou máis de lonxitude de cor negra. Planta dioica de flores amareladas, as masculinas en ramalletes espiciformes e magros, patentes, con 6 estames, as femininas en espigas máis curtas, pénsiles, de poucas flores, con 3 sépalos e 3 pétalos semellantes unidos no baseamento formando un tubo co rudimento do froito no efondo; corola de 3 mm de lonxitude, con 6 lóbulos estreitos un tanto recurvados. Froito en baga carnuda, duns 12 mm de diámetro, vermello brillante pálido, de cando en cando amarelado, en acios e con poucas sementes. Frutifica polo outono.

Distribución e hábitat

Gran parte de Europa, agás na Europa setentrional. Común na Península ibérica e as illas Baleares. Habita en lugares húmidos e sombrizos, fileiras de sebes, matogueiras, marxes de carballeiras, piñeirais, aciñeirais, e bosques de ribeira. Intervén nas asociacións Bupleurum-Quercus rotundifolia e Rubo ulmifolii-Rosetum corymbiferae. É común en Galiza.

Importancia económica e cultural

Usos

As raíces, ou tubérculo napiforme en cataplasma, sandan contusións e feridas e en fretas disque alivian a reuma, a artrite e a ciática;son rubefacientes e arroiban a pel. Froitos velenosos, mesmo mortais. Eventualmente prodúcense intoxicacións graves nos nenos, que inxeren accidentalmente as súas bagas, dunha atractiva cor vermella. A intoxicación cursa con intensa irritación de mucosas, dor abdominal, diarreas e vomitos, acompañados de esmorecemento, somnolencia, calafríos, mesmo alteracións respiratorias e coma.

Nos caso de Galiza, as bagas empregábanse coma menciña contra a reuma, apañábanse agosto e gardábanse na casa. Despois quecíanse na lareira unha vez tirado o lume e fretaban con elas a parte dorida.

Principios activos

Principio semellante á histamina, saponósidos esteroídicos derivados da diosxenina e abundantes rafidios de oxalato de calcio (CaC2Ou4).

Taxonomía

Dioscorea communis foi descrita por (L.) Caddick & Wilkin e publicado en Taxon 51(1): 112, 109. 2002.

Citoloxía

Número de cromosomas de Tamus communis (Fam. Dioscoreaceae) e táxones infraespecíficos 2n=48.

Sinonimia

• Smilax rubra Willd.
• Tamus communis L.
• Tamus cretica L.
• Tamus smilacifolia Jullien ex Boreau
• Dioscorea canariensis Webb & Berthel.
• Tamus baccifera St.-Lag.
• Tamus canariensis Willd. ex Kunth
• Tamus cirrhosa Hausskn. ex Bornm.
• Tamus cordifolia Stokes
• Tamus edulis Lowe
• Tamus norsa Lowe
• Tamus parviflora Kunth
• Tamus racemosa Gouan

Nome común

• Galego: uvas de can, norza moura, saltasebes (este nome sóeselle dar á especie tamén rubideira: Bryonia dioica ou Bryonia cretica subsp.dioica), nouza, noza, uvas de can, uvas de cobra, valdeba.
• Portugués: Da mesma etimoloxía cá galega proveñen os nomes en portugués: >uva-de-cão e norça-preta.

Véxase tamén

Outros artigos

• Historia da Botánica
• Características das dioscoreáceas