Dinastía Iamkhad

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Selo de Abba-El I.

A dinastía iamkhad, foi unha antiga familia real amorrea fundada en c. -1810[1] por Sumu-Epud de Iamkhad que tivo a súa capital na cidade de Alepo en Siria[2]. Aínda que orixinalmente era unha dinastía local, a familia estendeu a súa influencia a través das accións do seu enérxico gobernante Iarim-Lim I, que a converteu na familia máis influente do Levante por medios tanto diplomáticos como militares. No seu punto álxido a dinastía controlaba a maior parte do norte de Siria e a provincia da moderna Turquía de Hatay cunha rama menor gobernando a cidade de Alalakh (Terra de Mukish).

A dinastía foi expulsada durante unha breve ocupación hitita de Alepo a principios do século -XVI pero recuperou o trono e expandiu o reino de novo antes de ser expulsados de Alepo polos mitanni en c. -1525. Idrimi, un membro da dinastía, foi quen de conquistar Alalakh legándoa aos seus descendentes ata que o último deles foi destronado polo rei hitita Suppiluliuma I en c. -1344.

A poboación de Iamkhad era predominantemente amorita e tivo unha típica cultura siria da Idade do Bronce. Iamkhad tamén foi habitado por unha substancial poboación hurrita que se asentou no reino, engadindo a influencia da súa cultura. Iamkhad controlou unha ampla rede comercial xa que era o paso entre o altoplano iraniano no leste e o mar Exeo no oeste. No rei adorábanse as tradicionais divindades semíticas do noroeste e a súa capital Halab foi considerada santa entre outras cidades sirias debido ao culto de Hadad, que foi recoñecido como a principal divindade do norte de Siria[3].

Historia[editar | editar a fonte]

Pouco de Halab foi escavado polos arqueólogos, pois nunca foi abandonada durante a súa longa historia e a cidade moderna está situada sobre o mesmo lugar que ocupaba a cidade antiga[4]. Por tanto, moito do coñecemento sobre Iamkhad vén das taboíñas descubertas en Alalakh e Mari[5].

Con toda probabilidade Iamkhad era un nome tribal[6][7][8]. A dinastía entrou nos rexistros históricos cando se mencionou ao seu fundador Sumu-Epuh como un inimigo nas inscricións de Iahdun-Lim de Mari[9]. Sumu-Epuh enfrontouse a inimigos perigosos, o máis importante deles Shamshiadad I de Asiria e morreu nunha das batallas[10]. O seu sucesor Iarim-Lim I foi quen de derrotar a todos os seus inimigos converténdose en gran rei, durante o seu reinado aliouse con Hammurabi de Babilonia, e a dinastía converteuse na familia máis influente do Levante, cos exércitos de Iamkhad combatendo en lugares tan afastados como Diniktum, no sur de Mesopotamia, preto das fronteiras de Elam[11][12]. Os matrimonios dinásticos xogaron un papel na política da dinastía e incluíron a membros de familias reais de moitos reinos como Ebla e Mari, cuxo rei Zimri-Lim estaba casado con Shibtu, a filla de Iarim-Lim I[13][14].

Hammurabi I (re. c. -1764), fillo de Iarim-Lim I, gobernou un reino próspero. A hexemonía da dinastía mantívose sen rival e conseguiu anexionar Karkemish como vasalo[15]. O seu sucesor Abba-El I colocou ao seu irmán máis novo Iarim-Lim no trono de Alalakh en c. -1735, creando así unha rama menor da dinastía baixo a hexemonía do gran rei en Alepo[16].

En Alepo[editar | editar a fonte]

Caso legal de Niqmi-Epuh ao rei de Alalakh.

A liña de grandes reis en Alepo continuou mantendo a hexemonía sobre os outros reinos sirios. Abba-El I foi sucedido polo seu fillo Iarim-Lim II, cuxo reinado non está ben documentado, e os seus sucesores Niqmi-Epuh e Irkabtum combateron cos principados hurritas e garantiron o dominio do reino no norte[17][18]. O curto reinado de Hammurabi II estivo seguido polo de Iarim-Lim III, que derrotou a Qatna, vello rival da dinastía, pero o perigo veu do norte ao lanzar o rei hitita Hattusili I unha serie de campañas destrutivas contra os aliados do reino comezando por Alalakh, que caeu en c. -1650[19]. A guerra continuou durante moitos anos até acabar co saqueo de Alepo e a captura de Hammurabi III en c. -1600[20] por Mursili I, o sucesor de Hattusili[21][22].

Tras o asasinato de Mursili, Sarra-El, un príncipe e posíbel fillo de Iarim-Lim III, recuperou Alepo e gobernou un reino moito máis pequeno que de novo incluía Alalakh[23][24]. Foi sucedido no trono polo seu fillo Abba-El II, e posteriormente polo seu neto Ilim-Ilimma I, que foi o último membro da dinastía en gobernar Alepo como rei, tras ser asasinado en c. -1525[25][26], o que puxo fin ao reino de Iamkhad[27].

En Alalakh[editar | editar a fonte]

Iarim-Lim de Alalakh.

Dúas ramas menores gobernaron Alalakh. A primeira delas foi fundada por Iarim-Lim, fillo de Hammurabi I, en c. -1735. Tivo un reinado especialmente longo do mesmo xeito que o seu sucesor Ammitakum, que comezou o seu reinado a principios do reinado de Niqmi-Epuh e morreu pouco antes do saqueo de Alalakh[28]. Ammitakum reafirmou a súa autonomía de Iamkhad sen declarar un reino independente, e nomeou o seu fillo o príncipe Hammurabi o seu sucesor en presenza de Iarim-Lim III, que non tomou parte en dita decisión[29]. Estes actos probabelmente xogaron un papel na decisión de Alepo de non enviar reforzos para protexer Alalakh dos hititas, que a saquearon e acabaron coa primeira rama gobernante en c. -1650[30].

A segunda rama estableceuna Idrimi, fillo de Ilim-Ilimma I, que conseguiu conquistar Alalakh sete anos despois da súa fuxida de Alepo, que caeu en mans do rei mitanni Parsatatar[31]. Idrimi gobernou Alalakh e a súa área, que se chamou reino de Mukish, como un vasalo de Mittani, e existen rexistros de que atacou aos hititas[32]. Sucedeuno o seu fillo Addu-nirari; e a este á súa vez o seu segundo fillo Niqmepa, que controlou Alepo como un vasalo de Mitani[33][34]. Sucedeuno Ilim-Ilimma II, que legou o reino ao seu fillo Itur-Addu, último rei da dinastía[35]. Itur-Addu aliouse con Nuhašša e Niya para facer fronte aos exércitos do rei hitita Suppiluliuma I, que derrotou a Itur-Addu e anexionou tanto Alepo como Alalakh en c. -1344[36][37].

Membros[editar | editar a fonte]

Reis de Alepo[editar | editar a fonte]

Os datos son estimados e proporcionados segundo unha cronoloxía media[38].

Rei Reinado Título Relación co rei anterior
Sumu-Epu c. -1810 a -1780 rei
Iarim-Lim I c. -1780 a -1764 Gran rei fillo [39].
Hamurabi I c. -1764 a -1750 Gran rei fillo [40].
Aba-El I c. -1750 a -1720 Gran rei fillo [41].
Iarim-Lim II c. -1720 a -1700 Gran rei fillo [42].
Nicmi-Epu c. -1700 a -1675 Gran rei fillo [43].
Ircabtum c. -1675 - mediados do século -XVII Gran rei fillo [44].
Hamurabi II Mediados do século -XVII Gran rei Posibelmente irmán [45].
Iarim-Lim III Mediados do século -XVII a c. -1625 Gran rei Irmán de Ircabtum [46].
Hamurabi III c. -1625 a -1600 rei fillo [47].
Sarra-El Principios do século -XVI rei Posibelmente fillo de Iarim-Lim III [48].
Aba-El II Mediados do século -XVI rei fillo [48].
Ilim-Ilima I Mediados do século -XVI a c. -1525 rei Posibelmente fillo [49].

Reis en Alalakh[editar | editar a fonte]

Outros membros[editar | editar a fonte]

  • Sumunna-Abi: esposa de Sumu-Epuh e nai de Iarim-Lim I[50].
  • Gashera: esposa de Iarim-Lim I e nai de Hammurabi I[51].
  • Shibtu: filla de Iarim-Lim I e raíña consorte de Zimri-Lim de Mari.
  • Tatteya: filla de Hammurabi I[52].
  • Nakkusse: fillo de Hammurabi I, ostentou altos cargos na corte do seu irmán Iarim-Lim de Alalakh[53].
  • Hammurabi: fillo de Ammitakum de Alalakh, a súa sucesión ao trono é dubidosa.
  • Abba-El: fillo de Niqmi-Epuh[54].
  • Bintikidiya: unha princesa mencionada nunha taboíña de Alalakh, de filiación descoñecida[24]. 

Árbore xenealóxica[editar | editar a fonte]

     Rei de Alepo -      Rei de Alalakh -      Raíña -      Príncipe -      Princesa - Liña descontinua: relación incerta.

Selo de Iarim-Lim II.
Selo de Niqmi-Epuh.
Selo de Abba-El II.
Idrimi de Alalakh.
Taboíña de Niqmepa usando o selo de Abba-El II.
Sumu-Epuh
re. desde -1810 a -1780		Sumunna-Abi
Iarim-Lim I
re. desde -1780 a -1764		Gashera
Hammurabi I
re. desde -1764 a -1750		ShibtuZimri-Lim
TatteyaNakkusseIarim-Lim de Alalakh
re. desde -1735 a -?		Abba-El I
re. desde -1750 a -1720
AmmitakumIarim-Lim II
re. desde -1720 a -1700
HammurabiNiqmi-Epuh
re. desde -1700 a -1675
Abba-ElIrkabtum
re. desde -1675 a mediados do século -XVII		Hammurabi II
re. mediados do século -XVII		Yarim-Lim III
re. desde mediados do século -XVII a -1625
Sarra-El
re. mediados do século -XVI		Hammurabi III
re. desde -1625 a -1600
Abba-El II
re. mediados do século -XVI
Ilim-Ilimma I
re. desde mediados do século -XVI a -1525
Idrimi
re. desde -1518 a -1480
NiqmepaAddu-nirari
Ilim-Ilimma II
Itur-Addu

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ Facoltà di teologia Pontificia università della Santa Croce (Vaticano Città del). Dissertationes. 
  2. ↑ Sicker 2000, p. 4.
  3. ↑ Dalley 2002, p. 44.
  4. ↑ Pioske 2015, p. 188.
  5. ↑ Grabbe 2007, p. 58.
  6. ↑ Gordon Douglas Young. Ugarit in Retrospect. p. 7. 
  7. ↑ Hawkins 2000, p. 388.
  8. ↑ Potts 2012, p. 781.
  9. ↑ Douglas Frayne. Old Babylonian Period (2003-1595 BC). p. 780. 
  10. ↑ Trevor Bryce. The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia. 
  11. ↑ William J. Hamblin. Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC. 
  12. ↑ Jack M. Sasson. The Military Establishments at Mari. 
  13. ↑ Maurizio Forte. Virtual archaeology: re-creating ancient worlds. 
  14. ↑ Hennie J. Marsman. Women in Ugarit and Israel: Their Social and Religious Position in the Context of the Ancient Near East. 
  15. ↑ William J. Hamblin. Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC. 
  16. ↑ M. L. West. The East Face of Helicon. 
  17. ↑ Jimmy Jack McBee Roberts. The Bible and the Ancient Near East: Collected Essays. 
  18. ↑ Akadémiai Kiadó. Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae. 
  19. ↑ Iorwerth Eiddon Stephen Edwards. The Cambridge Ancient History. 
  20. ↑ Dominique Collon. Ancient Near Eastern Art. 
  21. ↑ Trevor Bryce. The Kingdom of the Hittites. 
  22. ↑ Trevor Bryce. Ancient Syria: A Three Thousand Year History. 
  23. ↑ Trevor Bryce. The Kingdom of the Hittites. 
  24. ↑ 24,0 24,1 Michael C. Astour. Orientalia: Vol. 38. 
  25. ↑ Trevor Bryce. The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia. 
  26. ↑ Michael C. Astour. Hittite history and absolute chronology of the Bronze Age. 
  27. ↑ Thomas Nelson. The Chronological Study Bible. 
  28. ↑ wilfred van soldt. Akkadica, Volumes 111-120. 
  29. ↑ L. Kakosy. Oikumene. 
  30. ↑ Noelle Watson; Paul Schellinger. Southern Europe: International Dictionary of Historic Places. 
  31. ↑ Tremper Longman. Fictional Akkadian Autobiography: A Generic and Comparative Study. 
  32. ↑ Dominique Collon. Ancient Near Eastern Art. 
  33. ↑ Eva Von Dassow. State and Society in the Late Bronze Age: Alalaḫ Under the Mittani Empire. 
  34. ↑ Trevor Bryce. The Kingdom of the Hittites. 
  35. ↑ Frank A. Spina; Alberto Ravinell Whitney Green. The Quest for the Kingdom of God: Studies in Honor of George E. Mendenhall. 
  36. ↑ Eva Von Dassow. State and Society in the Late Bronze Age: Alalaḫ Under the Mittani Empire. 
  37. ↑ Trevor Bryce. The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia. 
  38. ↑ Hamblin 2006, p. 253.
  39. ↑ Liverani 2013, p. 234.
  40. ↑ Frayne 1990, p. 783.
  41. ↑ Teissier 1996, p. 28.
  42. ↑ Frayne 1990, p. 788.
  43. ↑ Frayne 1990, p. 792.
  44. ↑ Teissier 1996, p. 26.
  45. ↑ Soldt 2000, p. 106.
  46. ↑ Frayne 1990, p. 795.
  47. ↑ Soldt 2000, p. 107.
  48. ↑ 48,0 48,1 Astour 1989, p. 382.
  49. ↑ Astour 1989, p. 19.
  50. ↑ The Oxford Handbook of Cuneiform Culture. 
  51. ↑ Daniel E. Fleming. Democracy's Ancient Ancestors: Mari and Early Collective Governance. 
  52. ↑ Wilfred van Soldt. Akkadica, Volumes 111-120. 
  53. ↑ Nadav Naʼaman. Canaan in the Second Millennium B.C.E. 
  54. ↑ Michael C. Astour. Hittite history and absolute chronology of the Bronze Age. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

  • Archi, Alfonso (1994). Orientalia: Vol. 63. [S.l.: s.n.].
  • Aruz, Joan; Graff, Sarah B.; Rakic, Yelena (2013). Cultures in Contact: From Mesopotamia to the Mediterranean in the Second Millennium BC. [S.l.]: Metropolitan Museum of Art. ISBN 978-1-58839-475-0.
  • Astour, M. C. (1969). Orientalia. 38. [S.l.]: Pontificium Institutum Biblicum.
  • Astour, Michael C. (1989). Hittite history and absolute chronology of the Bronze Age. [S.l.]: P. Åström. ISBN 978-91-86098-86-5.
  • Bryce, Trevor (2014). Ancient Syria: A Three Thousand Year History. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-964667-8.
  • Bryce, Trevor (2009). The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia: The Near East from the Early Bronze Age to the Fall of the Persian Empire. [S.l.]: Routledge. ISBN 1134159080.
  • Bryce, Trevor (1999). The Kingdom of the Hittites. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-924010-4.
  • Burney, Charles (2004). Historical Dictionary of the Hittites. Lanham, Marilândia; Toronto; Oxford: The Scarecrow Press.
  • Charpin, Dominique (2010). Writing, Law, and Kingship in Old Babylonian Mesopotamia. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-10159-0.
  • Collins, Billie Jean (2007). The Hittites and Their World. [S.l.]: Society of Biblical Literature. ISBN 978-1-58983-672-3.
  • Collon, Dominique (1995). 'Ancient Near Eastern Art. Berkeley e Los Angeles: University of California Press. ISBN 978-0-520-20307-5.
  • Coogan, Michael David (2001). The Oxford History of the Biblical World. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-513937-2.
  • Dalley, Stephanie (2002). Mari and Karana: Two Old Babylonian Cities. [S.l.]: Gorgias Press. ISBN 1931956022.
  • Dawson, Tess (2009). Whisper of Stone: Natib Qadish: Modern Canaanite Religion. [S.l.]: John Hunt Publishing. ISBN 978-1-84694-190-0.
  • Edwards, Iorwerth Eiddon Stephen (1973). The Cambridge Ancient History - Vol. II Part 1 - The Middle East and the Aegean Region ca. 1800-1380 B.C. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-08230-7.
  • Feliu, Lluís (2003). The God Dagan in Bronze Age Syria. Leida e Nova York: BRILL. ISBN 90-04-13158-2.
  • Fleming, Daniel E. (2000). Time at Emar: The Cultic Calendar and the Rituals from the Diviner's Archive. [S.l.]: Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-044-6.
  • Frayne, Douglas (1990). Old Babylonian Period (2003–1595 BC). Toronto: University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-5873-7.
  • Freedman, David Noel; Myers, Allen C. (2000). Eerdmans Dictionary of the Bible. Amsterdã: Amsterdam University Press. ISBN 9053565035.
  • Fronzaroli, Pelio (2003). Semitic and Assyriological Studies. [S.l.]: Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-04749-4.
  • Grabbe, Lester L. (2007). Ancient Israel: What Do We Know and How Do We Know It?. [S.l.]: A&C Black. ISBN 978-0-567-03254-6.
  • Green, Alberto Ravinell Whitney (2003). The Storm-god in the Ancient Near East. [S.l.]: Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-069-9.
  • Hamblin, William J. (2006). Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC - Holy Warriors and the Dawn of History. Londres e Nova York: Routledge. ISBN 0-415-25589-9.
  • Hansen, Mogens Herman (2000). A Comparative Study of Thirty City-state Cultures: An Investigation. 21. [S.l.: s.n.] ISBN 978-87-7876-177-4.
  • Hawkins, John David (2000). Inscriptions of the Iron Age: Part 1. [S.l.]: Walter de Gruyter. ISBN 3110804204.
  • Heinz, Marlies; Feldman, Marian H. (2007). Representations of Political Power. [S.l.]: Eisenbrauns. ISBN 157506135X.
  • Insoll, Timothy (2011). The Oxford Handbook of the Archaeology of Ritual and Religion. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-923244-4.
  • Instituto Britânico (2005). Anatolian Studies, Volumes 55–57. Ancara: Instituto Britânico de Arqueologia en Ancara.
  • Kennedy, Hugh N. (2006). Muslim Military Architecture in Greater Syria. Leida e Nova York: BRILL. ISBN 90-04-14713-6.
  • Leick, Gwendolyn (2009). The Babylonian World. Londres e Nova Iorque': Routledge. ISBN 9780203946237.
  • Liverani, Mario (2013). The Ancient Near East: History, Society and Economy. [S.l.]: Routledge. ISBN 978-1-134-75091-7.
  • Matthiae, Paolo; Romano, Licia (2010). 6 ICAANE. [S.l.]: Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-06175-9.
  • Melville, Sarah; Slotsky, Alice (2010). Opening the Tablet Box: Near Eastern Studies in Honor of Benjamin R. Foster. Leida e Nova York: BRILL. ISBN 90-04-18652-2.
  • Meyers, Eric M. (1997). The Oxford encyclopedia of archaeology in the Near East. 3. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-511217-7.
  • Nathanson, Michael (2013). Between Myth & Mandate. [S.l.]: Author House. ISBN 1491823100.
  • Necipoğlu, Gülru; Leal, Karen (2010). Muqarnas. Leida e Nova York: BRILL. ISBN 90-04-18511-9.
  • Nelson, Thomas (2008). The Chronological Study Bible. [S.l.]: Thomas Nelson Inc. ISBN 978-0-7180-2068-2.
  • Oldenburg, Ulf (1969). «The Conflict Between El and Ba'al in Canaanite Religion». Diss Ertationes. Leida e Nova York: Brill Archive.
  • Payne, Annick (2012). Iron Age Hieroglyphic Luwian Inscriptions. Atlanta, Geórgia: Society of Biblical Literature. ISBN 978-1-58983-658-7.
  • Pioske, Daniel (2015). David’s Jerusalem: Between Memory and History. [S.l.]: Routledge. ISBN 1317548914.
  • Podany, Amanda H. (2010). Brotherhood of Kings: How International Relations Shaped the Ancient Near East. [S.l.]: Oxford University Press. ISBN 978-0-199-79875-9.
  • Potts, D. T. (2012). A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East. [S.l.]: John Wiley & Sons. ISBN 978-1-4443-6077-6.
  • Radner, Karen; Robson (2011). The Oxford Handbook of Cuneiform Culture. Oxford: OUP Oxford. ISBN 0199557306.
  • Ring, Trudy; Salkin, Robert M. ; Boda, Sharon La (1995). International Dictionary of Historic Places: Southern Europe. [S.l.]: Taylor & Francis. ISBN 978-1-884964-02-2.
  • Ring, Trudy; Watson, Noelle; Schellinger, Paul (2013). Southern Europe: International Dictionary of Historic Places. Londres e Nova York: Routledge. ISBN 978-1-134-25965-6.
  • Sasson, Jack M. (1969). The Military Establishments at Mari. [S.l.]: Gregorian Biblical BookShop.
  • Sicker, Martin (2000). The Pre-Islamic Middle East. [S.l.]: Greenwood Publishing Group. ISBN 0-275-96890-1.
  • Sicker, Martin (2003). The Rise and Fall of the Ancient Israelite States. [S.l.]: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-98012-2.
  • Soldt, Wilfred Van (2000). «Syrian Chronology in the Old and Early Middle Babylonian Periods». Fondation assyriologique Georges Dossin. Akkadica. 119-120.
  • Steiner, Margreet L.; Killebrew, Ann E. (2013). The Oxford Handbook of the Archaeology of the Levant: c. 8000–332 BCE. Oxford: Oxford University Press.
  • Taracha, Piotr (2009). Religions of Second Millennium Anatolia. [S.l.]: Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-05885-8.
  • Teissier, Beatrice (1996). Egyptian Iconography on Syro-Palestinian Cylinder Seals of the Middle Bronze Age. [S.l.]: Saint-Paul. ISBN 3525538928.
  • Thomas, David Winton (1967). Archaeology and Old Testament study: jubilee volume of the Society for Old Testament Study, 1917–1967. [S.l.]: Clarendon P.
  • Toorn, K. Van Der (1996). Family Religion in Babylonia, Ugarit and Israel. Leida e Nova York: BRILL. ISBN 9004104100.
  • Wossink, Arne (2009). Challenging Climate Change: Competition and Cooperation Among Pastoralists and Agriculturalists in Northern Mesopotamia (c. 3000-1600 BC). [S.l.]: Sidestone Press. ISBN 9088900310.
  • Wu, Yuhong (1994). A Political History of Eshnunna, Mari and Assyria During the Early Old Babylonian Period: From the End of Ur III to the Death of Šamši-Adad. [S.l.: s.n.].
  • Young, Gordon Douglas (1981). Ugarit in Retrospect. [S.l.]: Eisenbrauns. ISBN 0931464072.
  • Zohar, Tsevi; Zohar, Zvi (2013). Rabbinic Creativity in the Modern Middle East. [S.l.]: A&C Black. ISBN 978-1-4411-3329-8.

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dinastía_Iamkhad&oldid=6275264»