Confederación muisca
| Confederación Muisca | ||||
| ||||
 no Altiplano Cundiboyacense Goberno do Zaque en amarelo Goberno do Zipa en verde Territorios independentes en vermello | ||||
| Capital | Hunza e Bacatá (~1450–1540) | |||
| Lingua | Muysccubun | |||
| Relixión | Relixión muisca | |||
| Goberno | Monarquía | |||
| zaque e zipa | ||||
| • ~1450-1470 | zaque Hunzahúa zipa Meicuchuca | |||
| • 1470–1490 | zaque Saguamanchica zipa Michuá | |||
| • 1490–1537 1490–1514 |
zaque Quemuenchatocha zipa Nemequene | |||
| • 1514–1537 | zipa Tisquesusa | |||
| • 1537-1540 1537-1539 |
zaque Aquiminzaque zipa Zaquesazipa | |||
| Período histórico | América precolombiana | |||
| • Establecido | 1450 | |||
| • Conquista española das nacións chibchas | 1537 | |||
| Superficie | ||||
| • 1537 | 46.972 km² | |||
| Poboación | ||||
| • 1537 est. | 2.000.000 | |||
| Densidade | 42,6/km² | |||
A Confederación muisca foi o tipo de organización político-administrativa que agrupou ós muiscas no territorio central da actual República de Colombia antes da invasión española. As catro unidades político-territoriais confederadas foron: o Zipazgo de Bacatá, o Zacazgo de Hunza, o territorio sagrado de Iraca e o territorio sagrado de Tundama, ademais dun grupo de territorios autónomos.
A Confederación xurdiu cara o 1450 e subsistiu até aproximadamente o 1541, ó consolidarse a conquista española das nacións chibchas no territorio central colombiano. Abranguía dende o río Chicamocha, polo norte, até o páramo de Sumapaz, polo sur, e dende Vélez, Facatativá e Zipacón, polo oeste, até a Cordilleira Oriental, veciña coas chairas de Meta e o Casanare, polo leste.[1]
Poboación[editar | editar a fonte]
Descoñécese en gran medida o número de habitantes que conformaban a Confederación muisca, por mor de non existir censos confiables. Algo semellante ocorre en todo o continente. Existen tres correntes principais sobre a poboación muisca prehispánica:
- Corrente baixista: De acordo cos cálculos de Rosemblat, a poboación muisca era de 300 000 a 500 000.[2] Actualmente estes cálculos son moi criticados, aínda que no seu tempo foron aceptados.
- Corrente moderada: Esta corrente foi produto das investigacións de historiadores colombianos que consideraron a anterior demasiado baixa. Segundo estes, os muiscas eran de 800 000 a 1 200 000 persoas,[3] pero coa invasión española reduciuse a 650 000.
- Corrente alcista: A máis recente hipótese, apoiada por varios expertos, estima en 2[3] a 3 millóns,[4] aínda que coa invasión española se tería reducido a 1,5 millóns.[5]
Xerarquía social[editar | editar a fonte]
Os muiscas estimaban moito a pureza do sangue, polo que as familias nobres procuraban non mesturarse xamais cos plebeos, e menos aínda cos pobos das terras quentes, ós que consideraban bárbaros e inferiores.[6] No seo de todas as familias muiscas aplicábase o sistema de sucesión matrilineal, e o zipa só nomeaba novos uzaques cando non había ningún herdeiro natural, en cuxo caso nomeaba a un xeneral dos güechas.[7]
No muysccubun hai un amplo vocabulario para designar os rangos de xerarquía, organizada, en termos xerais, da seguinte maneira:
- Zipa ou Zaque: Gobernante absoluto do Zipazgo ou do Zacazgo.
- Psihipqua: Príncipe de sangue (herdeiro do trono).
- Uzaque: Nobre de sangue pura con poder feudatario e poder militar.
- Zibyntyba: Capitán maior, gobernante dunha parcialidade territorial intermedia coñecida como Zybyn.
- Tybarague: Capitán menor, gobernante dunha parcialidade territorial menor coñecida como Uta.
- Chyquy: Sacerdote muisca.
- Pabahue: Amo e señor.
- Uaia: Ama e señora.
- Paba: Literalmente: "pai", pero tamén designaba a alguén con autoridade sobre outras persoas.
- Hue: Señor, ou xefe.
- Güecha: Guerreiro.
- Cupqua: Vasalo.
- Ubata: Servo comisionado para algunha misión especial.
- Tyuquyne: Mensaxeiro.
- Chuta: Criado.
- Bospquaoa: Criado do servizo doméstico.
Gobernantes muiscas[editar | editar a fonte]
- Artigo principal: Gobernantes muiscas.
- Zipas de Bacatá:
| Zipa | Anos de reinado |
|---|---|
| Meicuchuca | c. 1450-1470 |
| Saguamanchica | 1470-1490 |
| Nemequene | 1490-1514 |
| Tisquesusa | 1514-1538 |
| Zaquesazipa | 1538-1539 |
- Zaques de Hunza:
| Zaque | Anos de reinado |
|---|---|
| Hunzahúa | - |
| Michuá | ata 1490 |
| Quemuenchatocha | 1490-1537 |
| Aquiminzaque | 1537-1541 |
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ Uricoechea, Ezequiel. Gramática de la lengua muisca. Introdución. París, 1871.
- ↑ Muiscas: representaciones, cartografías y etnopolíticas de la memoria P.75-77
- ↑ 3,0 3,1 Colombia: país fragmentado, sociedad dividida: su historia P.43
- ↑ "Televisión". Arquivado dende o orixinal o 01 de xuño de 2015. Consultado o 17 de xuño de 2016.
- ↑ Cálculo de Tovar Pinzón sobre a poboación indíxena en 1560, que estima en 1.500.000 indíxenas. véaxse Melo: Historia (P. 63-69) e en Estado actual de los estudios de la demografía histórica de Colombia (P.65-140).
- ↑ Restrepo, Vicente. Los chibchas antes de la conquista española. (Bogotá, Imprenta de la Luz, 1895) Capítulo VIII
- ↑ Uricoechea, Ezequiel. Gramática, vocabulario, catecismo y devocionario de la lengua chibcha. (París, Maison Neuve, 1871) Introdcción, p. XXVIII
- ↑ [1] Arquivado 08 de marzo de 2016 en Wayback Machine. Banco da República de Colombia. Museo do Ouro. Detalles da Balsa Muisca.
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Enciclopedia de Colombia. (Editorial Océano. Tomo 2. Barcelona, España 2002).
- Enciclopedia Colombia a su Alcance. (Espasa Siglo XXI. Tomo 1 Bogotá, Colombia 2003).
- Historia de Colombia. Tomo 1 (Zamora Editores, Bogotá, Colombia 2003).
- Gran Enciclopedia de Colombia Temática. (Tomos 1 e 11 Círculo de Lectores, Bogotá, Colombia 1994).
- Fundación Misión Colombia: HISTORIA DE BOGOTÁ, Conquista y Colonia. (Tomo 1 Salvat-Villegas editores, Bogotá, Colombia 1989).
