Ver o código fonte de "Coagulación do sangue"

[[Ficheiro:Coagulation in vivo-2.png|dereita|miniatura|350px|Vías da coagulación do sangue ''in vivo'' nas que se mostra o papel central da trombina.]]
A '''coagulación do sangue''' é o proceso polo cal o [[sangue]] forma unha masa sólida chamada [[coágulo]]. É unha parte importante da [[hemostase]], é dicir, da detención da perda de sangue polos vasos sanguíneos lesionados, na cal a zona da parede do vaso danada se cobre de [[plaqueta]]s e material coagulado que contén [[fibrina]] para parar a [[hemorraxia]] e empezar a reparar a parede do vaso. Os trastornos na coagulación do sangue poden causar un aumento do risco de hemorraxias ou a formación de coágulos obstrutivos ([[trombose]]). Os coágulos formados dentro dun vaso sanguíneo denomínanse trombos.<ref name="isbn1-4051-8460-4">{{Cita libro |author=David Lillicrap; Nigel Key; Michael Makris; Denise O'Shaughnessy |title=Practical Hemostasis and Thrombosis |url=https://archive.org/details/practicalhemosta00keyn |publisher=Wiley-Blackwell |location= |year=2009 |pages=[https://archive.org/details/practicalhemosta00keyn/page/1 1]–5 |isbn=1-4051-8460-4}}</ref>

O proceso de coagulación sanguínea está moi conservado entre os seres vivos; en todos os [[mamífero]]s a coagulación implica a dous compoñentes: células (plaquetas) e [[proteína]]s ('''factores de coagulación''').<ref name="pmid22137432">{{Cita publicación periódica |author=Sabatino DE, Nichols TC, Merricks E, Bellinger DA, Herzog RW, Monahan PE |title=Animal models of hemophilia |journal=Progress in Molecular Biology and Translational Science |volume=105 |issue= |pages=151–209 |year=2012 |pmid=22137432 |doi=10.1016/B978-0-12-394596-9.00006-8}}</ref> Nos humanos o sistema investigouse intensamente e é o mellor coñecido.<ref name="pmid22137432" />

A coagulación empeza case inmediatamente despois de que se produce unha lesión nun vaso sanguíneo que afectou ao [[endotelio]] que o reviste internamente. Cando o sangue se expón a proteínas chamadas [[factor tisular|factores tisulares]] prodúcense cambios nas plaquetas e na proteína do [[plasma sanguíneo]] [[fibrinóxeno]], que é un factor de coagulación. As plaquetas forman inmediatamente un tapón no sitio da lesión, o que se chama ''hemostase primaria''. A ''hemostase secundaria'' ocorre simultaneamente: As proteínas do plasma, chamadas factores de coagulación, responden nunha complexa fervenza de activacións formando filamentos de [[fibrina]], que reforzan o tapón plaquetario.<ref name="Furie">{{Cita publicación periódica |author=Furie B, Furie BC |title=Thrombus formation in vivo |journal=J. Clin. Invest. |volume=115 |issue=12 |pages=3355–62 |year=2005 |pmid=16322780|doi=10.1172/JCI26987|url=http://www.jci.org/cgi/content/full/115/12/3355 |pmc=1297262}}</ref>

== Fisioloxía ==
=== Activación das plaquetas ===
Cando se lesiona o [[endotelio]] dos vasos sanguíneos, a [[coláxeno]] subxacente, normalmente illado, queda exposto ás plaquetas circulantes, que se unen directamente ao coláxeno polas [[glicoproteína]]s específicas do coláxeno chamadas receptores de superficie Ia/IIa. Esta adhesión refórzase co [[factor de von Willebrand]] (vWF), que se libera do endotelio e das plaquetas; o factor de von Willebrand establece enlaces adicionais entre as glicoproteínas Ib/IX/V das plaquetas e as fibrilas de coláxeno. Estas adhesións tamén activan as plaquetas.<ref name="Palister1">{{Cita libro |author=Pallister CJ and Watson MS |title=Haematology |publisher=Scion Publishing |location= |year=2010 |pages=334–336 |isbn=1-904842-39-9}}</ref>

As plaquetas activadas liberan ao plasma o contido de certos [[gránulo (bioloxía)|gránulos]] almacenados no seu interior. Os gránulos conteñen [[Adenosina difosfato|ADP]], [[serotonina]], [[factor activador das plaquetas]] (PAF), [[factor de von Willebrand]], [[factor plaquetario 4]], e [[Tromboxano A2|tromboxano A<sub>2</sub>]] (TXA<sub>2</sub>), os cales, á súa vez, activan a máis plaquetas. O contido dos gránulos activa a cascada do [[receptor acoplado á proteína G|receptor acoplado á proteína G<sub>q</sub>]], o que causa un incremento na concentración de [[calcio]] no [[citosol]] da plaqueta. O calcio activa a [[proteína quinase C]], a cal, á súa vez, activa a [[fosfolipase A2|fosfolipase A<sub>2</sub>]] (PLA<sub>2</sub>). A PLA<sub>2</sub> despois modifica a [[integrina]] de membrana glicoproteína IIb/IIIa, incrementando a súa afinidade para unirse ao [[fibrinóxeno]]. As plaquetas activadas cambian de forma e pasan de ser esféricas a estreladas, e os enlaces cruzados do [[fibrinóxeno]] coas [[glicoproteína]]s IIb/IIIa axudan á agregación das plaquetas adxacentes (completando a hemostase primaria).<ref name="Palister1" />

=== Fervenza de coagulación ===
[[Ficheiro:Classical blood coagulation pathway-2.png|miniatura|400px|Vía clásica da coagulación do sangue.<ref name="isbn1-904842-39-9"/>]]
A fervenza de coagulación da hemostase secundaria consta de dúas vías que levan á formación de ''[[fibrina]]''. Estas son a ''vía de activación por contacto'' (tamén chamada vía intrínseca), e a ''vía do factor tisular'' (tamén chamada vía extrínseca). Pensábase inicialmente que a fervenza de coagulación consistía en dúas vías de igual importancia que confluían nunha vía común. Agora sábese que a vía principal para iniciación da coagulación do sangue é a vía do ''factor tisular''. Estas vías consisten nunha serie de reaccións nas cales un [[cimóxeno]] (precursor encimático inactivo) dunha [[serina protease]] e a súa [[glicoproteína]] cofactora son activados comverténdose en compoñentes activos, que á súa vez catalizan a seguinte reacción da fervenza, orixinándose finalmente a rede de fibrina entrelazada. Os factores de coagulación denomínanse xeralmente utilizando [[número romano|números romanos]], cun ''a'' minúsculo para indicar a forma activa.<ref name="isbn1-904842-39-9">{{Cita libro |author=Pallister CJ and  Watson MS |title=Haematology |publisher=Scion Publishing |location= |year=2010 |pages=336–347 |isbn=1-904842-39-9}}</ref>

Os factores de coagulación son normalmente [[encima]]s serina proteases, pero hai algunhas excepcións. Por exemplo, [[factor VIII|FVIII]] e [[factor V|FV]] son [[glicoproteína]]s, e o [[factor XIII]] é unha [[transglutaminase]].<ref name="isbn1-904842-39-9" /> As serina proteases actúan cortando outras proteínas en residuos de [[serina]] específicos. Os factores de coagulación circulan como [[cimóxeno]]s inactivos. 
A fervenza de coagulación está dividida clasicamente en tres vías. As vías do ''factor tisular'' e da ''activación por contacto'' activan ambas as dúas a "vía común final" do factor X, trombina e fibrina.<ref name="isbn0-632-05153-1">{{Cita libro |author=Hoffbrand, A. V. |title=Essential haematology |url=https://archive.org/details/essentialhaemato0000hoff_l5a8 |publisher=Blackwell Science |location=Oxford |year=2002 |pages=[https://archive.org/details/essentialhaemato0000hoff_l5a8/page/241 241]–243 |isbn=0-632-05153-1}}</ref>

==== Vía do factor tisular (extrínseca) ====
A principal misión da vía do factor tisular é xerar a "explosión de trombina", un proceso no que a [[trombina]], o constituínte máis importante da fervenza de coagulación en canto ao seu papel de activación por [[retroalimentación]], libérase instantaneamente. O FVIIa circula en cantidades maiores ca calquera outro factor de coagulación activado.

* Despois de producirse unha lesión nun vaso sanguíneo, o [[factor VII|FVII]] abandona a circulación e toma contacto co [[factor tisular]] (TF) expresado nas células que levan dito factor tisular ([[fibroblasto]]s do estroma e [[leucocito]]s), formando un complexo activado (TF-FVIIa).
* O TF-FVIIa activa a [[factor IX|FIX]] e FX.
* O FVII é activado pola trombina, FXIa, [[factor XII|FXII]] e FXa.
* A activación do [[factor X|FX]] (para formar FXa) feita polo TF-FVIIa é inhibida case inmediatamente polo [[inhibidor da vía do factor tisular]] (TFPI).
* O FXa e o seu cofactor FVa forman o complexo [[protrombinase]], o cal activa a [[protrombina]] formando trombina.
* A trombina despois activa outros compoñentes da fervenza de coagulación, incluíndo o [[factor V|FV]] e o [[factor VIII|FVIII]] (que activan o FXI, o cal, á súa vez, activa o FIX), e activa e libera o FVIII da súa unión co [[factor de von Willebrand]] (vWF).
* O FVIIIa é o cofactor de FIXa, e xuntos forman o complexo "[[tenase]]", que activa ao FX; e así o ciclo continúa. "Tenase" é unha contracción da palabra inglesa "ten", dez (xa que activa o factor X ou dez), e o sufixo típico dos encimas "-ase", e tamén se chama "Xase".<ref name="isbn1-904842-39-9" />

==== Vía de activación por contacto (intrínseca) ====
A vía de activación por contacto empeza coa formación dun complexo primario no [[coláxeno]] polo [[cininóxeno de alto peso molecular]] (HMWK), a [[precalicreína]], e o [[factor de Hageman|FXII (factor de Hageman)]]. A [[precalicreína]] convértese en [[calicreína]] e o FXII convértese en FXIIa. O FXIIa converte o FXI en FXIa. O factor XIa activa o FIX, o cal co seu cofactor FVIIIa forma o complexo [[tenase]], que activa FX a FXa. O papel menor que exerce a vía de activación por contacto no inicio da formación do coágulo pode poñerse de manifesto polo feito de que os pacientes con deficiencias severas de FXII, HMWK, e [[precalicreína]] non presentan trastornos hemorráxicos. Polo contrario, o sistema de activación por contacto parece estar máis implicado nos procesos inflamatorios.<ref name="isbn1-904842-39-9" />

==== Vía común final ====
A ''trombina'' ten un gran número de funcións. O seu principal papel é a conversión do [[fibrinóxeno]] en [[fibrina]], que é o material de construción do tapón hemostático. Ademais, activa os [[factor VIII|factores VIII]] e [[factor V|V]] e o seu inhibidor [[proteína C]] (en presenza de [[trombomodulina]]), e activa o [[factor XIII]], que forma enlaces [[covalente]]s que entrelazan os polímeros de fibrina que se forman a partir dos monómeros actvados.<ref name="isbn1-904842-39-9" />

Despois da activación polo factor de contacto ou pola vía do factor tisular, a fervenza de coagulación mantense en estado protrombótico pola activación continuada de FVIII e FIX para formar o complexo [[tenase]], ata que sexa regulado á baixa polas vías anticoagulantes.<ref name="isbn1-904842-39-9" />

=== Cofactores ===
Requírense varias substancias para o axeitado funcionamento da cascada de coagulación:
* O [[calcio]] e os [[fosfolípido]]s (uns constituíntes da membrana das plaquetas) requírense para que funcionen os complexos da tenase e a protrombina. O calcio media a unión dos complexos por medio dos residuos gamma-carboxi terminais de FXa e FIXa á superficie dos fosfolípidos expresados nas plaquetas, e ás micropartículas ou [[microvesícula]]s coagulantes que se desprenden delas. O calcio tamén se require noutros puntos da cascada de coagulación.
* A [[vitamina K]] é un factor esencial para a [[gamma-glutamil carboxilase]] hepática que engade un grupo [[carboxilo]] a residuos de [[ácido glutámico]] dos [[factor II|factores II]], [[factor VII|VII]], [[factor IX|IX]] e [[factor X|X]], e ás [[proteína S]], proteína C e [[proteína Z]]. Ao engadir estes grupos gamma-carboxilo aos residuos de glutamato, a vitamina K oxídase. Outro encima, a ''[[vitamina K epóxido redutase]]'' (VKORC), reduce de novo a vitamina K á súa forma activa. O encima vitamina K epóxido redutase é farmacoloxicamente importante como diana de drogas anticoagulantes como a [[warfarina]] e as drogas relacionadas [[coumarina]]s como [[acenocoumarol]], [[fenprocoumon]], e [[dicoumarol]]. Estas drogas crean unha deficiencia da forma reducida da vitamina K ao bloquearen o VKORC, inhibindo así a maduración dos factores de coagulación. A deficiencia de vitamina K debida a outras causas (por exemplo, por unha mala absorción) ou os trastornos no metabolismo da vitamina K que se dan en certas doenzas (por exemplo, na [[insuficiencia hepática]]) causan a formación de PIVKAs (proteínas formadas en ausencia de vitamina K), as cales non están (parcial ou totalmente) gamma carboxiladas, afectando á capacidade dos factores de coagulación de unirse ao fosfolípido.

=== Reguladores ===
Existen cinco mecanismos que manteñen a activación das plaquetas e a cascada de coagulación baixo control. Diversas anormalidades poden facer que se incremente a tendencia á formación de tromboses, como son:
* A [[proteína C]] é un importante anticoagulante fisiolóxico. É unha serina protease dependente da vitamina K que é activada pola trombina transformándose na proteína C activada (APC). A proteína C actívase nunha secuencia que empeza coa proteína C e a unión da trombina á proteína da superficie celular [[trombomodulina]]. A trombomodulina únese a estas proteínas dun modo que activa a proteína C. A forma activada, xunto coa proteína S e un fosfolípido que funcionan como cofactores, degrada FVa e FVIIIa. A deficiencia cuantitativa ou cualitativa de ambas pode levar á [[trombofilia]] (ou tendencia a desenvolver unha trombose). Os trastornos que afectan á acción da proteína C (resistencia á proteína C activada), por exemplo por ter [[Factor V de Leiden|a variante "Leiden" do factor V]] ou altos niveis de FVIII, tamén poden causar unha tendencia á trombose.
* A [[antitrombina]] é un [[inhibidor da serina protease]] ([[serpina]]) que degrada as serina proteases seguintes: trombina, FIXa, FXa, FXIa, e FXIIa. Está constantemente activa, pero a súa adhesión a estes factores vese incrementada pola presenza de [[heparán sulfato]] (un [[glicosaminoglicano]]) ou a administración de [[heparina]]s (diferentes heparinoides incrementan a afinidade ao FXa, á trombina, ou a ambos os dous). A deficiencia cuantitativa ou cualitativa de antitrombina (conxénita ou adquirida; por exemplo, na [[proteinuria]]) leva á trombofilia.
* O [[inhibidor da vía do factor tisular]] (TFPI) limita a acción do factor tisular (TF). Tamén inhibe a activación excesiva mediada por TF de FVII e FX.
* A [[plasmina]] xérase pola clivaxe proteolítica do [[plasminóxeno]], unha proteína do plasma sintetizada no fígado. Esta clivaxe está catalizada polo [[activador do plasminóxeno tisular]] (t-PA), o cal se sintetiza e secreta no endotelio. A plasmina corta [[proteólise|proteoliticamente]] a fibrina orixinando produtos da degradación da fibrina que inhiben a formación excesiva de fibrina.
* A [[prostaciclina]] (PGI<sub>2</sub>) libéraa o endotelio e activa os receptores unidos ás proteínas G<sub>s</sub> das plaquetas. Esta, á súa vez, activa a [[adenilil ciclase]], a cal sintetiza [[AMPc]]. O AMPc inhibe a activación das plaquetas ao facer decrecer os niveis citosólicos de calcio e, ao facelo, inhibe a liberación de gránulos que orixinarían a activación de máis plaquetas e a cascada de coagulación.<ref name="Hoffband2">{{Cita libro |author=Hoffbrand, A. V. |title=Essential haematology |url=https://archive.org/details/essentialhaemato0000hoff_l5a8 |publisher=Blackwell Science |location=Oxford |year=2002 |pages=[https://archive.org/details/essentialhaemato0000hoff_l5a8/page/243 243]–245 |isbn=0-632-05153-1}}</ref>

=== Fibrinólise ===
Finalmente, os coagulos de sangue son reorganizados e reabsorbidos por un proceso denominado [[fibrinólise]]. O principal encima responsable deste proceso ([[plasmina]]) está regulado por varios activadores e [[inhibición encimática|inhibidores]].<ref name="Hoffband2"/>

=== Papel no sistema inmunitario ===
O sistema de coagulación solápase co [[sistema inmunitario]]. A coagulación pode atrapar fisicamente aos microbios invasores nos coágulos de sangue. Ademais, algúns produtos do sistema de coagulación poden contribuír ao [[sistema inmunitario innato]] pola súa capacidade de incrementar a permeabilidade vascular e actuar como [[axentes quimotáctico]]s para as [[fagocito|células fagocíticas]]. Ademais, algúns dos produtos do sistema de coagulación son directamente [[antimicrobiano]]s. Por exemplo, a [[beta-lisina]], unha proteína producida polas plaquetas durante a coagulación, pode causar a [[lise]] de moitas bacterias [[grampositiva]]s ao actuar como un [[deterxente]] catiónico.<ref name=Mayer>[http://pathmicro.med.sc.edu/ghaffar/innate.htm Immunology – Chapter One: Innate ot non-specific immunity] Gene Mayer, Ph.D. Immunology Section of Microbiology and Immunology On-line. University of South Carolina</ref> Moitas [[proteína de fase aguda|proteínas de fase aguda]] das [[inflamación]]s están implicadas no sistema de coagulación. Ademais, as bacterias patóxenas poden segregar axentes quet alteran o sistema de coagulación, por exemplo a [[coagulase]] e a [[estreptoquinase]].

== Probas clínicas de coagulación ==
[[Ficheiro:Fibrin-nach-Thromboplastin.jpg|miniatura|O plasma sanguíneo despois da adición de factor tisular forma unha estrutura xelatinosa (test do tempo de protrombina).]]
Utilízanse numerosas probas clínicas para valorar o funcionamento do sistema de coagulación. As principais son:<ref name="Lillicrap">{{Cita libro |author=David Lillicrap; Nigel Key; Michael Makris; Denise O'Shaughnessy |title=Practical Hemostasis and Thrombosis |url=https://archive.org/details/practicalhemosta00keyn |publisher=Wiley-Blackwell |location= |year=2009 |pages=[https://archive.org/details/practicalhemosta00keyn/page/7 7]–16 |isbn=1-4051-8460-4}}</ref>
* Comúns: [[Tempo de tromboplastina parcial activado]] (aPTT), [[tempo de protrombina]] (PT) (tamén utilizado para determinar a [[Razón Normalizada Internacional]], INR), proba do [[fibrinóxeno]] (xeralmente polo [[método Clauss]]), reconto de plaquetas, test de funcionamento plaquetario (a miúdo o [[PFA-100]]).
* Outras: [[Tempo de coagulación da trombina]] (TCT), [[tempo de sangría]], [[proba de mestura]] (na que se ve se algunha anormalidade altera a mestura do plasma do paciente co plasma normal), ensaios de factor de coagulación, [[anticorpo antifosfolípido|anticorpos antifosfolípido]], [[dímero D]], probas xenéticas (por exemplo, do [[factor V de Leiden]], da mutation G20210A da protrombina), [[tempo do veleno da víbora de Russel diluído]] (dRVVT), probas de funcionamento plaquetario misceláneas, [[tromboelastografía]] (TEG ou Sonoclot), [[tempo de lise da euglobulina]] (ELT).

A vía de activación por contacto (intrínseca) iníciase pola activación de dos "factores de contacto" plasmáticos, e pode medirse polo test do [[tempo de tromboplastina parcial activado]] (aPTT).

A vía do factor tisular (extrínseca) iníciase coa liberación do [[factor tisular]] (unha lipoproteína celular específica), e pode medirse polo test do [[tempo de protrombina]] (PT). Os resultados desta proba preséntanse xeralmente como o valor da INR (''[[International Normalized Ratio]]'', Razón Normalizada Internacional) para monitorear as doses de anticoagulantes orais como a [[warfarina]].

O exame cuantitativo e cualitativo do [[fibrinóxeno]] mídese polo [[tempo de coagulación da trombina]] (TCT). A medida da cantidade exacta de fibrinóxeno presente no sangue faise xeralmente utilizando o [[método do Clauss]]. Moitos analizadores poden medir o nivel de "fibrinóxeno derivado" a partir do gráfico do tempo de coagulación da protrombina.

Segundo se un factor de coagulación é parte da activación por contacto ou da vía do factor tisular, unha deficiencia dese factor afectará só a unha das probas: Así, a [[hemofilia A]], unha deficiencia do factor VIII, que é parte da vía de activación por contacto, orixina un test aPTT anormalmente prolongado, pero un test PT normal. As excepcións son a protrombina, fibrinóxeno, e algunhas variantes do FX que poden detectarse só ou polo aPTT ou polo PT. Se aparece un PT ou aPTT anormal, deben facerse test adicionais para determinar cal dos dous factores está presente en concentracións anormais (se é que algún deles o está).

As deficiencias en fibrinóxeno (cuantitativas ou cualitativas) afectan a todos as probas.

== Papel en enfermidades ==
Os trastornos na coagulación poden predispoñer a hemorraxias, trombose, e ocasionalmente a ambas as dúas, dependendo da natureza da patoloxía.<ref name="isbn1-4051-8050-1">{{Cita libro |author=Hatton, Chris |title=Haematology (Lecture Notes) |url=https://archive.org/details/lecturenoteshaem0000unse |publisher=Blackwell Publishers |location=Cambridge, MA |year=2008 |pages=[https://archive.org/details/lecturenoteshaem0000unse/page/145 145]–166 |isbn=1-4051-8050-1}}</ref>

=== Trastornos plaquetarios ===
Existen doenzas plaquetarias conxénitas e adquiridas. Algunhas patoloxías plaquetarias conxénitas son: [[trombastenia de Glanzmann]], [[síndrome de Bernard-Soulier]] (complexo das glicoproteínas Ib-IX-V anormal), [[síndrome das plaquetas grises]] (plaquetas deficientes en gránulos alfa), e [[Síndrome de Hermansky-Pudlak]] (deficiencia nos gránulos densos). A maioría son doenzas raras. A maioría das patoloxías plaquetarias conxénitas predispoñen a hemorraxias. A [[enfermidade de von Willebrand]] débese á deficiencia ou funcionamento anormal do [[factor de von Willebrand]], e orixina un patrón similar de hemorraxias; as súas formas máis leves son relativamente comúns.

A diminución da cantidade de plaquetas pode deberse a varias causas, como a produción insuficiente (por exemplo, na [[síndrome mielodisplástica]] ou outros trastornos da [[medula ósea]]), destrución polo [[sistema inmunitario]] ([[púrpura trombocitopénica inmune]]/ITP), e o seu consumo debido a varias causas ([[púrpura trombocitopénica trombótica]]/TTP, [[síndrome urémica-hemolítica]]/HUS, [[hemoglobinuria nocturna paroxística]]/PNH, [[coagulación intravascular diseminada]]/DIC, ou [[trombocitopenia inducida pola heparina]]/HIT). Outras condicións orixinan a activación plaquetaria e algunhas están asociadas á trombose.

=== Trombose ===
Os trastornos mellor coñecidos dos factores de coagulación son as [[hemofilia]]s. As tres formas principais son: [[hemofilia A]] (deficiencia de factor VIII), [[hemofilia B]] (deficiencia de factor IX ou "enfermidade de Christmas") e [[hemofilia C]] (deficiencia de factor XI, con tendencia a hemorraxias leves). As hemofilias A e B son trastornos [[recesivo]]s ligados ao [[cromosoma X]], e a hemofilia C é un trastorno recesivo moito máis raro que se dá principalmente nos xudeus [[asquenací]]s.

A [[enfermidade de von Willebrand]] (que se parece a un trastorno plaquetario excepto nos casos máis graves) é o trastorno hemorráxico hereditario máis común e está caracterizado como [[autosómico]] [[recesivo]] ou [[dominancia (xenética)|dominante]]. Nesta doenza, hai un defecto no factor de von Willebrand (vWF), o cal media a unión de glicoproteínas Ib (GPIb) ao [[coláxeno]]. Esta unión axuda a mediar a activación das plaquetas e na hemostase primaria.

A síndrome de Bernard-Soulier é un defecto ou deficiencia de GPIb. O GPIb é o receptor do factor de von Willebrand e pode ser defectuoso e orixinar que non se formen coágulos primarios (hemostase primaria) e unha tendencia a un aumento das hemorraxias. Trátase dun trastorno hereditario autosómico recesivo.

A [[trombastenia de Glanzmann]] e Naegeli é moi rara. Caracterízase por un defecto no complexo receptor do fibrinóxeno GPIIb/IIIa. Cando o receptor GPIIb/IIIa é disfuncional, o fibrinóxeno non pode establecer enlaces nas plaquetas, o cal inhibe a hemostase primaria. Trátase dun trastorno herditario autosómico recesivo.

Na [[insuficiencia hepática]] (formas aguda e crónica), dáse unha insuficiente produción de factores de coagulación no fígado, o que aumenta o risco de hemorraxias.

A deficiencia de [[vitamina K]] pode tamén contribuír a que aparezan trastornos hemorráxicos porque a maduración dos factores de coagulación depende da vitamina K.

A [[trombose]] é o desenvolvemento patolóxico de coágulos de sangue. Estes coágulos poden desprenderse e moverse polo torrente sanguíneo, formando [[embolismo|émbolos]] ou crecer ata ter un tamaño que entupe o vaso sanguíneo no que se encontra. Un [[embolismo]] ten lugar cando o [[trombo]] (coágulo sanguíneo) se fai móbil e migra a outra parte do corpo, interferindo coa circulación sanguínea e comprometendo a función do órgano a partir do punto da oclusión. Isto causa [[isquemia]] e a miúdo dá lugar a [[necrose]] isquémica do tecido. Na maioría dos casos a [[trombose venosa]] débese a estados adquiridos (idade avanzada, cirurxía, cancro, inmobilidade) ou herdados [[trombofilia]]s (por exemplo, [[síndrome antifosfolípido]], [[factor V de Leiden]], e outras varias deficiencias xenéticas e variantes).

As mutacións no [[factor XII]] foron asociadas cunha prolongación asintomática no tempo de coagulación e posiblemente unha tendencia á [[tromboflebite]]. Outras mutacións están ligadas con formas raras de [[anxioedema|anxioedema hereditario]] (tipo III).

== Farmacoloxía ==
=== Procoagulantes ===
O uso de adsorbentes químicos, como as [[ceolita]]s, e outros [[axente hemostático|axentes hemostáticos]] tamén se utilizan para selar lesións graves rapidamente (como en hemorraxias traumáticas resultado de feridas de bala). As colas (adhesivas) de trombina e fibrina utilízanse en cirurxía para tratar as hemorraxias e [[aneurisma]]s con trombose.

A [[desmopresina]] utilízase para mellorar a función plaquetaria ao activar o [[receptor 1A da vasopresina arxinina]].

Utilízanse concentrados de factores de coagulación para tratar a [[hemofilia]], para reverter os efectos dos anticoagulantes, e para tratar hemorraxias en pacientes con síntese defectuosa dos factores de coagulación ou un consumo incrementado dos mesmos. O [[concentrado do complexo protrombina]], o [[crioprecipitado]] e o [[plasma fresco conxelado]] son produtos de factores de coagulación utilizados comunmente. O [[Factor VII|factor VII humano activado recombinante]] úsase cada vez máis no tratamento das grandes hemorraxias.

Os [[ácido tranexámico|ácidos tranexámico]] e [[ácido aminocaproico|aminocaproico]] inhiben a [[fibrinólise]], e como resultado diminúen as hemorraxias. Antes de retirar o tratamento nalgúns casos de [[cirurxía]] maior utilízase [[aprotinina]] para diminuír o risco de hemorraxia e a necesidade de usar produtos de [[transfusión de sangue|transfusión]].

=== Anticoagulantes ===
Os [[anticoagulante]]s e [[axente antiplaquetario|axentes antiplaquetarios]] son uns dos medicamentos máis utilizados. Entre os axentes antiplaquetarios están a [[aspirina]], [[dipiridamole]], [[ticlopidina]], [[clopidogrel]] e [[prasugrel]]; os [[inhibidores da glicoproteína IIb/IIIa]] parenterais utilízanse durante as [[anxioplastia]]s. Entre os anticoagulantes, a [[warfarina]] (e as [[coumarina]]s relacionadas) e a [[heparina]] son os máis utilizados. A warfarina afecta aos factores de coagulación dependentes da vitamina K (II, VII, IX,X), e a heparina e compostos relacionados incrementan a acción da antitrombina sobre a trombina e o factor Xa. Está desenvolvéndose unha nova clase de drogas, os [[inhibidor directo da trombina|inhibidores directos da trombina]]; algúns membros deste grupo de compostos están xa en uso clínico (como o [[lepirudina]]). Tamén en desenvolvemento están outros pequenos compostos que interfiren directamente coa acción encimática de determinados factores de coagulación (por exemplo, [[rivaroxaban]], [[dabigatran]], [[apixaban]]).<ref name="pmid22345595">{{Cita publicación periódica |author=Soff GA |title=A new generation of oral direct anticoagulants |journal=Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology |volume=32 |issue=3 |pages=569–74 |year=2012 |pmid=22345595 |doi=10.1161/ATVBAHA.111.242834}}</ref>

== Factores de coagulación ==
{| class="wikitable"
|+ Factores de coagulación e substancias relacionadas
|-
! Número e/ou nome !! Función !! Trastornos xenéticos asociados
|-
| I ([[fibrinóxeno]]) || Forma coágulos (fibrina) || [[afibrinoxenemia conxénita]], [[amiloidose renal familiar]]
|-
| II ([[protrombina]]) || A súa forma activa (IIa) activa a I, V, VII, VIII, XI, XIII, [[proteína C]], [[plaqueta]]s ||[[Protrombina G20210A]], [[trombofilia]]
|-
|III [[factor tisular]] || Cofactor de VIIa (antes chamado factor III)||
|-
| IV [[Calcio]] || Requirido para que os factores de coagulación se unan aos fosfolípidos (antes chamado factor IV)||
|-
| [[Factor V|V]] (proacelerina, factor lábil) || Cofactor de X co cal forma o complexo  [[protrombinase]] || [[resistencia á proteína C activada]]
|-
| VI || ''Non asignado'' (nome vello do factor Va) ||
|-
| [[Factor VII|VII]] (factor estable, proconvertina) || Activa a IX, X || proconvertina conxénita/deficiencia de factor VII
|-
| [[Factor VIII|VIII]] (factor A antihemofílico) || Cofactor de IX co cal forma o complexo [[tenase]] ||[[Hemofilia A]]
|-
| [[Factor IX|IX]] (factor B antihemofílico ou factor de Christmas) || Activa a X: forma o complexo [[tenase]] co factor VIII||[[Hemofilia B]]
|-
| [[Factor X|X]] (factor de Stuart-Prower) || Activa a II: forma o complexo [[protrombinase]] co factor V||Deficiencia de factor X conxénita 
|-
| [[Factor XI|XI]] (antecedente da tromboplastina plasmática) || Activa a IX||[[Hemofilia C]]
|-
| [[Factor XII|XII]] (factor de Hageman) || Activa ao factor XI, VII e á precalicreína ||[[anxioedema hereditario]] tipo III
|-
| [[Factor XIII|XIII]] (factor estabilizante da fibrina) || Establece enlaces cruzados na fibrina || Deficiencia de factor XIIIa/b conxénita
|-
| [[Factor de von Willebrand]] || Únese a VIII, mediador da adhesión plaquetaria || [[enfermidade de von Willebrand]]
|-
| [[precalicreína]] (factor de Fletcher)|| Activa a XII e á precalicreína; cliva a HMWK ||Precalicreína/deficiencia de factor de Fletcher
|-
| [[cininóxeno de alto peso molecular]] (HMWK) (factor de Fitzgerald)|| Apoia a activación recíproca de XII, XI, e da precalicreína||Deficiencia de cininóxeno
|-
| [[fibronectina]] || Media a adhesión celular||[[Glomerulopatía]] con depósitos de fibronectina 
|-
| [[antitrombina]] III || Inhibe a IIa, Xa, e a outras [[protease]]s||[[Deficiencia de antitrombina III]]
|-
| [[cofactor II da heparina]] || Inhibe a IIa, cofactor da [[heparina]] e o [[dermatán sulfato]] ("antitrombina menor") ||Deficiencia de cofactor II da heparina
|-
| [[proteína C]] || Inactiva a Va e VIIIa||[[Deficiencia de proteína C]]
|-
| [[proteína S]] || Cofactor da proteína C activada (APC; inactiva cando se une á proteína fixadora de C4b)||[[Deficiencia de proteína S]]
|-
| [[proteína Z]] || Media a adhesión da trombina aos [[fosfolípido]]s e estimula a degradación do factor X pola ZPI||[[Deficiencia de proteína Z]]
|-
| [[Inhibidor da protease relacionado coa proteína Z]] (ZPI) || Degrada os factores X (en presenza de proteína Z) e XI (independentemente)||
|-
| [[plasminóxeno]] || Converte a plasmina, lisa a fibrina e outras proteínas||Deficiencia de plasminóxeno tipo I (conxuntivite ligneosa .<ref>{{Cita web|title=Ligneous Conjunctivitis|url=http://www.images.missionforvisionusa.org/anatomy/2006/03/what-is-ligneous-conjunctivitis.html|publisher=Ocular Pathology|accessdate=July 21, 2012}}</ref>)
|-
| [[alfa 2-antiplasmina]] || Inhibe a plasmina||Deficiencia de antiplasmina
|-
| [[activador do plasminóxeno tisular]] (tPA) || Activa o [[plasminóxeno]]|| [[Hiperfibrinolise]] familiar e [[trombofilia]]
|-
| [[uroquinase]] || Activa o plasminóxeno||[[Trastorno plaquetario do Quebec]]
|-
| [[inhibidor do activador do plasminóxeno 1]] (PAI1) || Inactiva a tPA & uroquinase (PAI endotelial)||Deficiencia de inhibidor do activador do plasminóxeno 1
|-
| [[inhibidor do activador do plasminóxeno 2]] (PAI2) || Inactiva a tPA & uroquinase (PAI [[placenta]]rio)||
|-
| [[cancro procoagulante]] || Activador do [[factor X]] patolóxico ligado á trombose no [[cancro]]||
|}

== Historia ==
=== Primeiros descubrimentos ===
Existiron teorías sobre a coagulación do sangue desde a antigüidade. O fisiólogo [[Johannes Peter Müller|Johannes Müller]] (1801–1858) describiu a fibrina, a substancia dos trombos. O seu precursor soluble, o [[fibrinóxeno]], foi nomeado por [[Rudolf Virchow]] (1821–1902), e illado quimicamente por [[Prosper Sylvain Denis]] (1799–1863). [[Alexander Schmidt (fisiólogo)|Alexander Schmidt]] suxeriu que a conversión de fibrinóxeno en fibrina era o resultado dun proceso [[encima|encimático]], e denominou ao hipotético encima "[[trombina]]" e ao seu precursor "[[protrombina]]".<ref>{{Cita publicación periódica|author=Schmidt A|year=1872|title=Neue Untersuchungen ueber die Fasserstoffesgerinnung |journal=Pflüger's Archiv für die gesamte Physiologie|volume=6|pages=413–538|doi=10.1007/BF01612263}}</ref><ref>Schmidt A. Zur Blutlehre. Leipzig: Vogel, 1892.</ref> [[Nicolas Maurice Arthus|Arthus]] descubriu en 1890 que o calcio era esencial na coagulación.<ref>{{Cita publicación periódica|author=Arthus M, Pagès C|title=Nouvelle theorie chimique de la coagulation du sang|journal=Arch Physiol Norm Pathol|year=1890|volume=5|pages=739–46}}</ref><ref name="Shapiro">{{Cita publicación periódica |author=Shapiro SS |title=Treating thrombosis in the 21st century |journal=N. Engl. J. Med. |volume=349 |issue=18 |pages=1762–4 |year=2003 |pmid=14585945 |doi=10.1056/NEJMe038152}}</ref> As [[plaqueta]]s foron identificadas en 1865, e a súa función descubriuna [[Giulio Bizzozero]] en 1882.<ref name="Brewer">{{Cita publicación periódica |author=Brewer DB |title=Max Schultze (1865), G. Bizzozero (1882) and the discovery of the platelet |journal=Br. J. Haematol. |volume=133 |issue=3 |pages=251–8 |year=2006 |pmid=16643426 |doi=10.1111/j.1365-2141.2006.06036.x}}</ref>

A teoría de que a trombina se xera en presenza do [[factor tisular]] foi consolidada por [[Paul Morawitz]] en 1905.<ref>{{Cita publicación periódica|author=Morawitz P|title=Die Chemie der Blutgerinnung|journal=Ergebn Physiol|year=1905|volume=4|pages=307–422}}</ref> Nese momento, soubose que a ''tromboquinase/tromboplastina'' (factor III) é liberada polos tecidos lesionados, e reacciona coa ''protrombina'' (II), a cal, xunto co calcio (IV), forma ''trombina'', a cal converte o fibrinóxeno en ''fibrina'' (I).<ref name=Giangrande>{{Cita publicación periódica |author=Giangrande PL |title=Six characters in search of an author: the history of the nomenclature of coagulation factors |url=https://archive.org/details/sim_british-journal-of-haematology_2003-06_121_5/page/703 |journal=Br. J. Haematol. |volume=121 |issue=5 |pages=703–12 |year=2003 |pmid=12780784 |doi=10.1046/j.1365-2141.2003.04333.x}}</ref>

=== Factores de coagulación ===
O resto dos factores de coagulación foron descubertos principalmente no [[século XX]].

A primeira pista da gran complexidade do sistema de coagulación foi o descubrimento da ''proacelerina'' (denominada así inicialmente e máis tarde chamada factor V) por Paul Owren en 1947. Este investigador tamén suxeriu a súa función, que era xerar a acelerina (factor VI), a cal máis tarde se viu que era a forma activa do factor V (ou Va); por tanto, o nome factor VI xa non se usa.<ref name=Giangrande/>

O factor VII (tamén chamado ''acelerador da conversión da protrombina sérica'' ou ''proconvertina'', precipitada con sulfato de bario) descubriuse en 1949 e 1951 por diferentes grupos.

O [[factor VIII]] era deficiente na [[hemofilia A]] (que era recoñecible clinicamente pero ata entón non se coñecía a súa etioloxía ou causa) identificouse na década de 1950 e denomínase tamén ''[[globulina]] antihemofílica'' debido á súa capacidade de corrixir os efectos da hemofilia A.<ref name=Giangrande/>

O factor IX descubriuse en 1952 nun paciente de [[hemofilia B]] chamado Stephen Christmas. A deficiencia deste paciente describírona Rosemary Biggs e [[R.G. MacFarlane]] en [[Oxford]]. O factor denominouse factor de Christmas ou tamén ''compoñente tromboplastina plasmático'', como o chamou un grupo de investigadores en [[California]]. Stephen Christmas morreu de [[SIDA]] do que se contaxiou nunha transfusión.<ref name=Giangrande/>

O factor de Hageman, agora chamado factor XII, identificouse en 1955 nun paciente asintomático con tempos de sangría prolongados chamado John Hageman. O factor X, ou factor Stuart-Prower, foi o seguinte en descubrirse, en 1956. Esta proteína identificouse na paciente Audrey Prower de Londres. En 1957, un grupo americano identificou o mesmo factor no paciente Rufus Stuart. Os factores XI e XIII foron identificados en 1953 e 1961, respectivamente.<ref name=Giangrande/>

A idea de que o proceso de coagulación é unha "cascada" enunciárono case simultaneamente MacFarlane<ref name="pmid14167839">{{Cita publicación periódica |author=MacFarlane RG |title=An enzyme cascade in the blood clotting mechanism, and its function as a biochemical amplifier |journal=Nature |volume=202 |issue= 4931|pages=498–9 |year=1964 |pmid=14167839 |doi=10.1038/202498a0}}</ref> en [[Reino Unido]] e Davie Ratnoff<ref name="pmid14173416">{{Cita publicación periódica |author=Davie EW, Ratnoff OD |title=Waterfall sequence for intrinsic blood clotting |journal=Science |volume=145 |issue= 3638|pages=1310–2 |year=1964 |pmid=14173416 |doi=10.1126/science.145.3638.1310}}</ref> en [[Estados Unidos de América|EEUU]], respectivamente.

=== Nomenclatura dos factores de coagulación ===
Acordouse o uso de números romanos para designar os factores de coagulación en lugar de epónimos (nomes de persoas) durante os congresos anuais dos expertos en hemostase (que comezaron en 1955). En 1962, chegouse ao consenso de numerar os factores do I ao XII.<ref>{{Cita publicación periódica |author=Wright IS |title=The Nomenclature of Blood Clotting Factors |journal=Can Med Assoc J |volume=86 |issue= 8|pages=373–4 |year=1962 |pmid=14008442 |doi= |pmc=1848865}}</ref> Este comité transformouse despois no actual Comité Internacional da Trombose e Hemostase (ICTH). A asignación de numerais rematou en 1963 despois de nomear o factor XIII. Os nomes factor de Fletcher e factor de Fitzgerald déronselle a outras proteínas relacionadas coa coagulación, chamadas hoxe [[precalicreína]] e [[cininóxeno de alto peso molecular]], respectivamente.<ref name=Giangrande/>

Os factors III e VI non están asignados, xa que a tromboplastina nunca foi identificada, e en realidade consistía noutros dez factores, e a atopouse que a acelerina era o factor V activado.

== A coagulación sanguínea noutras especies ==
Todos os mamíferos presentan un proceso de coagulación sanguínea moi similar, e utilizan procesos combinados celulares e con serina proteases. De feito, é posible que un factor de coagulación de calquera mamífero faga a clivaxe (corte) da súa diana equivalente doutra especie de mamífero. O único animal non mamífero que se coñece que tamén usa serina proteases para a coagulación do sangue é o cangrexo ferradura (orde [[Xiphosura]]).<ref name="pmid15170505">{{Cita publicación periódica |author=Osaki T, Kawabata S |title=Structure and function of coagulogen, a clottable protein in horseshoe crabs |journal=Cellular and Molecular Life Sciences : CMLS |volume=61 |issue=11 |pages=1257–65 |year=2004 |pmid=15170505 |doi=10.1007/s00018-004-3396-5 |url=}}</ref>

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{Commonscat|Coagulation}}
=== Ligazóns externas ===
Estruturas en 3D:
* UMichOPM|families|superfamily|97 [https://web.archive.org/web/20140104211014/http://opm.phar.umich.edu/families.php?superfamily=97] – Orientacións calculadas dos complexos con [[dominio GLA]] da membrana
* UMichOPM|families|superfamily|48 [https://web.archive.org/web/20140104210822/http://opm.phar.umich.edu/families.php?superfamily=48] – [[Dominio de discoidina]] dos factores de coagulación sanguínea

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Hematoloxía]]