Circo Máximo

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Circo Máximo
Circus Maximus
Circo Máximo en 1978.
Mapa urbano na Roma de Augusto
RexiónLacio
Coordenadas41°53′9″N 12°29′9″L / 41.88583, -12.48583
Lonxitude621 m.
Ancho118 m.
Historia
Fundadocirca -600
Abandonado549
Notas do sitio
Acceso públicoSi

O Circo Máximo (en latín: Circus Maximus, o meirande circo) é un antigo estadio romano de carreiras de carros e lugar de entretemento de masas que se atopaba en Roma, Italia. Situado no val entre os outeiros Aventino e o Palatino, foi o primeiro e o meirande estadio da Roma antiga e do posterior imperio. Tiña unha lonxitude de 621 m e 118 m de ancho e podía acoller a 150 000 espectadores.[1] Na súa forma desenvolvida, converteuse no modelo dos circos a través de todo o Imperio Romano. No presente é un parque público.

Eventos e usos[editar | editar a fonte]

Véxase tamén: Carreiras de carros e Ludi.

O Circo foi o recinto máis grande de Roma para os ludi, xogos públicos relacionados cos festivais relixiosos romanos. Os Ludi eran patrocinados polos romanos ricos ou o estado romano en beneficio do pobo romano (populus Romanus) e os deuses. A maioría celebrábanse anualmente ou a intervalos anuais no calendario romano. Outros facíanse para cumprir un voto relixioso, como os xogos en celebración dun triunfo. Na tradición romana, os primeiros ludi triunfaies no Circo foron votos de Tarquino o Soberbio a Xúpiter no final da era real pola súa vitoria sobre Pometia.[2]

Os Ludi variaban en duración e alcance desde eventos dun día ou mesmo de medio día ata espectaculares celebracións en varios lugares que se celebraban durante varios días, con cerimonias relixiosas e festas públicas, carreiras de cabalos e carros, atletismo, obras de teatro e recitais, caza de bestas e loitas de gladiadores. Algunhas incluían execucións públicas. O maior ludi (que significa deporte ou xogo en latín[3]) o Circo comezaba cun desfile extravagante (pompa circensis), moi parecido ao triunfo romano, que marcaba o propósito dos xogos e presentaba aos participantes.[4]

Durante a República Romana, os aediles organizaron os xogos. O máis custoso e complexo dos ludi ofrecía oportunidades para avaliar a competencia, xenerosidade e aptitude dun edil para os cargos superiores.[5] Algúns eventos do circo, porén, parecen ser asuntos relativamente pequenos e íntimos. No ano 167 a.C., "frautas, artistas escénicos e bailaríns" actuaron nun escenario temporal, probablemente erixido entre as dúas bancadas centrais. Outros foron ampliados cun custo enorme para adaptarse a todo o espazo. Unha venatio realizada alí no 169 a.C., unha das varias do século II, empregou "63 leopardos e 40 osos e elefantes", cos espectadores presumiblemente protexidos por unha barreira.[6]

A medida que as provincias de Roma expandíanse, os ludi existentes embellecéronse e onventáronse novos ludi por políticos que competía polo apoio divino e popular. Na República tardía, os ludi celebráronse durante 57 días do ano,[7] un número descoñecido destes requiriría o pleno uso do Circo. Noutros moitos días, os aurigas e xinetes deberían practicar na súa pista. De non ser así, sería un curro conveniente para os animais comercializados no próximo Forum Boarium, xusto fóra da porta de saída. Debaixo das bancadas exteriores, xunto ás múltiples entradas do Circo, había talleres e tendas. Cando non se celebraban xogos, o Circo na época de Catulo (mediados do século I a.C.) era probablemente "un espazo aberto poeirento con tendas e casetas... unha zona colorida e ateigada de mala reputación"[8] frecuentado por "prostitutas, malabaristas, adiviños e artistas escénicos de clase baixa."[9]

Vista do sitio do Circus desde o nordés en 2019

Os emperadores de Roma cumpriron coa crecente demanda popular de ludi regulares e a necesidade de locais máis especializados, como obrigas esenciais do seu cargo e culto. Ao longo dos séculos do seu desenvolvemento, o Circo Máximo converteuse no principal lugar especializado de Roma para as carreiras de carros. A finais do século I d.C., construírase o Coliseo para albergar a maioría dos espectáculos de gladiadores da cidade e pequenas cacerías de bestas, e a maioría dos atletas de pista competían no Estadio de Domiciano, especialmente deseñado para este propósito, aínda que as carreiras a pé de longa distancia aínda se celebraban no Circo.[10] Finalmente, 135 días do ano dedicáronse aos ludi.[7]

Incluso no momento álxido do seu desenvolvemento como circuíto de carreiras de carros, o circo seguía sendo o espazo máis axeitado de Roma para as procesións relixiosas a grande escala e era o lugar máis popular para venationes a grande escala;[11] a finais do século III, o emperador Marcus Aurelius Probus presentou un impresionante espectáculo de circo no que se cazaban bestas a través dun auténtico bosque de árbores, nun escenario especialmente construído.[12] Coa chegada do cristianismo como a relixión oficial do Imperio, os ludi caeron gradualmente en desgraza. A última caza de bestas coñecida no Circo Máximo tivo lugar no 523, e as últimas carreiras coñecidas alí foron realizadas por Totila no 549.[13]

Maqueta de Roma no século IV d.C., de Paul Bigot. O Circo atópase entre o Aventino (esquerda) e o Palatino (dereita), a estrutura ovalada no extremo dereito é o Coliseo.

Topografía e construción[editar | editar a fonte]

Monarquía romana[editar | editar a fonte]

O Obelisco Flaminio, actualmente situado na Piazza del Popolo, formaba parte da espina divisoria ("spina") do Circo Máximo.

O Circo Máximo estaba situado a ras de chan no Val de Murcia (Vallis Murcia), situado entre o Monte Aventino e o Monte Palatino. Nos primeiros tempos de Roma, o val estaba formado por terras agrícolas fértiles, propensas ás inundacións do río Tíber e do arroio que cruzaba o val. Probablemente, este regato xa estaba atravesado por dúas pontes desde unha data temperá, nos puntos onde o cruzaba a pista, e as primeiras carreiras celebrábanse nunha contorna agrícola, "con nada máis que postes de xiro, bancadas onde sentar aos espectadores e algúns santuarios e lugares sagrados."[A]

Segundo a historia de Roma de Tito Livio, o primeiro rei etrusco de Roma, Lucio Tarquinio Prisco, construíu asentos elevados de madeira para os estratos sociais superiores de Roma (os équites e os patricios), que probablemente ocupaban parte do lado palatino, con toldos para protexelos do sol e da choiva. O seu neto, Tarquinio o Soberbio, engadiu os primeiros asentos para plebeios, tanto no lado Palatino como no lado oposto da pista, o lado Aventino.[B] nese intre, o circo probablemente aínda era pouco máis que unha pista polas terras de cultivo circundantes. Neste momento, o regato puido drenarse, [C] pero as bancadas e os asentos de madeira podrecían con frecuencia e tiveron que ser reconstruídos. Os postes de xiro (metae), compostos cada un deles por tres alicerces cónicos de pedra, puideron ser as primeiras estruturas permanentes do circo, unha canle de drenaxe descuberta entre os postes servía de barreira divisoria.[D]

República Romana[editar | editar a fonte]

O patrocinador dos xogos (editor en latín) adoitaba sentar xunto ás imaxes dos deuses nun sorprendente nivel elevado (pulvinar), pero os asentos ao longo do perímetro da area ofrecían os primeiros planos máis espectaculares. No 494 a.C. (a principios da República Romana), o dictador Manius Valerius Maximus e os seus descendentes recibiron o dereito a unha cadeira curul na curva sueste, un excelente punto de vista dos xiros e volcos das carreiras de carros.[E] Nos anos 190 a.C. xunto á pista construíronse asentos de pedra, exclusivamente para senadores.[F]

No 329 a.C. construíronse postos de saída de madeira permanentes, que se pechaban con portas, pintadas con cores vivas[19] e escalonados para que a distancia percorrida entre cada poste e a espina central fose a mesma. En teoría, podían albergar ata vinte e cinco carros de catro cabalos (cuadrigas), pero cando introducíronse as carreiras por equipos[G] ampliáronse e o seu número reduciuse. A finais da República ou principios do Imperio había doce postos. As súas separacións estaban rematadas por hermas que servían de topes de portas, que se activaban mediante resortes, polo que se podían lanzar doce carros lixeiros de catro ou dous cabalos simultaneamente á pista. Os postos asignábanse por sorteo, e os diferentes equipos eran identificados polas súas cores.[21][H] Normalmente, as carreiras tiñan sete voltas, que desde polo menos 174 a.C. contábanse utilizando grandes ovos tallados. No 33 a.C. engadiuse un sistema adicional para contar voltas con grandes golfiños de bronce, situados por riba da espiña divisoria central (euripus) para maximizar a súa visibilidade.[22]

Un sestercio que mostra a Caracalla e o Circo Máximo, co obelisco de Augusto no centro da espiña divisoria central (euripus ou espina).

O desenvolvemento do circo por parte de Xulio César, que comezou ao redor do 50 a.C., estendeu as bancadas de asentos a case toda a lonxitude do anel, agás as portas de saída e unha entrada procesional no extremo semicircular.[I] A pista tiña aproximadamente 621 metros de longo e 150 de ancho. Unha canle escavada entre o seu perímetro e as bancadas protexía aos espectadores e axudaba a drenar a pista.[24] O terzo inferior das bancadas formaba unha cávea xunto á pista. As súas seccións dianteiras ao longo da recta central estaban reservadas para os senadores, e as inmediatamente posteriores para os équites. Os niveis superiores, dous terzos do total, estaban destinados a plebeos e cidadáns non romanos. Eran de madeira, con edificios de servizos, tendas e accesos por abaixo. O número total de asentos é incerto, pero probablemente fose da orde de 150.000. A estimación de [[Plinio o Vello] de 250.000 asentos é improbable. As tribunas de madeira foron danadas nun incendio no ano 31 AC, durante ou pouco despois da construción.[J]

Imperio Romano[editar | editar a fonte]

Sestercio de Traxano celebrando a restauración do Circo Máximo, acuñado no 103 AD. C.[25]

Os danos causados ​​polo incendio do 31 a.C. probablemente foron reparados por Augusto (o sucesor de Xulio César e o primeiro emperador romano). Modestamente só reclamou crédito por un obelisco e un pulvinar, aínda que ambos eran proxectos importantes. Desde a súa extracción, moito antes de que existise Roma, o obelisco fora consagrado aos deuses exipcios do sol.[K] Augusto transportouno de Heliópolis a Roma[26] cun custo enorme, e erixiuno no centro da espiña divisoria do circo. Foi o primeiro obelisco da cidade, un obxecto sagrado exótico e un recordatorio permanente da vitoria de Augusto sobre os seus inimigos romanos e aliados exipcios nas recentes guerras civís. Grazas a el, Roma conseguira unha paz duradeira e unha nova provincia exipcia. O pulvinar construíuse a unha escala monumental, e consistía nun santuario ou templo (aedes) elevado sobre os asentos da pista. Ás veces, mentres se disputaban os xogos, Augusto observábaos dende alí, xunto cos deuses, ocasionalmente acompañado da súa familia. Este é o circo descrito por Dionisio de Halicarnaso como "unha das estruturas máis fermosas e admirables de Roma", con "entradas e subidas para os espectadores desde todas as tendas, para que a innumerable multitude de persoas puidese entrar e marchar sen problemas».[27][L]

Plano do Circo Máximo segundo Samuel Ball Platner (1911). As portas de saída escalonadas están á esquerda.

O lugar seguía sendo propenso a inundacións,[M] posiblemente polas portas de saída, ata que Claudio fixo melloras no recinto, que probablemente incluían a construción dun terraplén fóra dos muros. Os incendios nos ateigados talleres e postos de madeira supoñían un perigo aínda maior. Un incendio no 36 d.C. parece que comezou nun taller de cesteiro, baixo as bancadas do lado do Aventino, o emperador Tiberio compensou a varias pequenas empresas circenses polas súas perdas.[N] No ano 64 d.C., durante o reinado de Nerón, estalou un gran incendio no extremo semicircular do circo, que arrasou as bancadas e tendas e destruíu boa parte da cidade. Seguiron celebrándose xogos e festivais no circo, que reconstruíuse ao longo de varios anos coas mesmas dimensións e o mesmo deseño.[O]

A finais do século I, a espiña divisoria central comprendía unha serie de pozas de auga, ou unha única canle, abertas nalgúns puntos e cubertas noutros, que ofrecían oportunidades para embelecemento artístico e incluíu templos e estatuas de diversas divindades, fontes e refuxios para os asistentes que participaban nas actividades máis perigosas do circo, como a caza ou a recuperación de feridos durante as carreiras de carros.[31]

No 81, o Senado construíu un arco triplo na honra de Tito no extremo semicircular do circo para substituír ou ampliar unha antiga entrada procesional.[P] O emperador Domiciano construíu un novo palacio de varios pisos no Palatino, conectado dalgún xeito co circo, probablemente vía os xogos ao estilo autocrático, dende arriba e apenas visible para os de abaixo. As reparacións dos danos provocados polo lume durante o seu reinado poderían estar en marcha antes do seu asasinato.[32]

O risco de novos incendios, xunto co destino de Domiciano, puido provocar a decisión de Traxano de reconstruír o circo totalmente en pedra e construír un novo pulvinar nas escaleiras desde as que podía verse e honrar ao emperador como parte da comunidade romana, xunto cos deuses. Baixo Traxano, o Circo Máximo atopou a súa forma final, que non foi modificada posteriormente, agás algúns engadidos monumentais dos emperadores posteriores, unha ampla reconstrución planificada da zona da porta de saída baixo Caracalla e as reparacións e renovacións da fábrica existente. Plinio afirma que as obras de Traxano engadiron cinco mil asentos adicionais. Algunhas reparacións foron extensas e imprevistas, como as realizadas durante o reinado de Diocleciano despois de que unha sección de asentos colaprase, matando ata trece mil persoas.[33]

Estado e usos e modernos[editar | editar a fonte]

As ruínas do Palatino sobre o Circo Máximo, vistas desde o Aventino (1983).
Celebrando a vitoria da Italia na Copa do Mundo de Fútbol de 2006 nas ruínas do circo.

A partir do século VI, o circo caeu en desuso e en decadencia. Os niveis máis baixos das súas bancadas, sempre propensos a inundacións, foron enterrados paulatinamente por solo aluvial e restos, de modo que hoxe a pista orixinal está a uns vinte metros baixo o nivel do chan. No século XI, o circo foi "substituído por casas alugadas pola congregación de Saint-Guy".[34] No século XII cavouse na zona unha canle para drenar o chan, e no século XVI utilizouse como xardín.[35] Durante Durante o Renacemento, as ruínas do circo foron un dos moitos lugares utilizados como canteira de pedra de boa calidade para a construción.[36] Moitas das estruturas do circo que permaneceron an pé sobreviviron a estes cambios, en 1587, o papa Sixto V retirou dous obeliscos da espiña central, un dos cales foi colocado na Piazza del Popolo.[26] En 1852 a sociedade anglo-italiana The Gas A Society construíu unha fábrica de gas na parcela, que permaneceu alí ata 1910, cando trasladárona aos arredores de Roma.[37] Obras de mediados do século XIX no circo sacou á luz a parte baixa dunha bancada e un pórtico exterior. Desde entón, as sucesivas escavacións expuxeron máis tramos de bancadass, a curva e a espiña central, pero non foron posibles máis exploracións debido á escala, profundidade e propensión a inundacións do lugar.[37]

Actualmente o recinto do circo funciona como un gran parque público no centro da cidade, que adoita utilizarse para concertos e eventos. O 2 de xullo de 2005 celebrouse alí o concerto de Live 8 en Roma. O 14 de xullo de 2007, a banda británica de rock Genesis deu un concerto no circo ante unha audiencia dunhas 500 000  persoas. Este concerto gravouse e lanzouse nun DVD titulado When In Rome 2007. The Rolling Stones tocaron alí diante de 71 527 persoas o 22 de xuño de 2014 na data italiana da súa xira 14 On Fire. O circo tamén acolleu celebracións de vitorias deportivas, por exemplo despois de que Italia gañase o Mundial de Fútbol de 2006 ou a A.S. Roma gañase. a Serie A na 1983 e 2001. En xullo de 2018, a estrela da música italiana Laura Pausini deu alí o primeiro concerto da súa xira mundial Fatti Sentire, cativando a miles de asistentes de Italia e doutros recunchos do mundo. En maio de 2019, lanzouse unha nova experiencia de realidade virtual/aumentada, a Experiencia Circo Máximo, que leva aos visitantes a facer un percorrido polo sitio e a súa historia.


O Circo Máximo co Palatino de fondo.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ Humphrey descríbeo "como un hipódromo grego."[14]
  2. ↑ O Aventino era unha zona predominantemente común na época.
  3. ↑ Tarquinius puido empregar a plebeios para construír un conduto ou sumidoiro ("cloaca") para o regato de Murcia, que desembocaba no Tíber. [15]
  4. ↑ Pinturas de carreiras de carros atopadas en tumbas etruscas mostran un posible modelo para a disposición dos asentos nesta fase inicial: os nobres e outros dignatarios estaban sentados sobre unha bancada con toldos, os plebeios sentábanse debaixo, ao nivel do chan. No primeiro Circo Máximo, a inclinación do terreo ofrecía aos espectadores a posibilidade de sentarse en chanzos sobre a herba, como imaxinaba Ovidio no seu relato da primeira Consualia. Máis tarde instaláronse asentos de madeira financiados por mecenas e benefactores.[16]
  5. ↑ A primeira vez que se exerceu este dereito, levouse ao lugar a silla curule, é pouco probable que estivese colocada alí permanentemente.[17]
  6. ↑ Segundo Livio, os plebeios sentaban ata entón "desordenados" (antea in promiscuo spectabant).[18]
  7. ↑ Os equipos poderían ter sido usados ​​xa desde a Monarquía romana (segundo algunhas tradicións romanas posteriores), ou ao final das Guerras Púnicas.[20]
  8. ↑ As portas probablemente usaban o mesmo resorte de torsión que a balista. Os equipos rivais de branquivermellos son frecuentes na literatura tardorepublicana, e verdes e azuis na época imperial. Algúns escritores romanos sostiñan que as carreiras de equipos con cores diferentes databan da Monarquía.[20]
  9. ↑ A existencia dunha entrada procesional no extremo semicircular, antes da construción do arco triunfal de Tito, é asumida pola maioría das fontes modernas.[23]
  10. ↑ Polo que se sabe, non houbo unha expansión significativa de asentos entre as melloras de Xulio César e a estimación de Plinio de 250.000 asentos. A súa estimación ignora as necesarias interrupcións das filas de asentos por escaleiras e corredores de acceso. Tamén podería incluír aqueles que observan desde os outeiros próximos, fóra do edificio. Nos catálogos do Imperio tardío, as estimacións da capacidade do circo son aínda máis esaxeradas; un deles dá a imposible cifra de 450.000 asentos
  11. ↑ O obelisco extraíuse e dedicouse por primeira vez durante o reinado de Seti I.
  12. ↑ Dionisio de Halicarnaso describiu o circo e as súas bancadas entre o 30 a.C. e 8 d.C. Augusto tamén reconstruíu o templo de Ceres, enriba das portas de saída, que probablemente resultou danado no incendio do 31 a.C.[28]
  13. ↑ O Ludi Martiales do 12 d.C. trasladáronse temporalmente fora do circo tras unha inundación.
  14. ↑ As melloras de Claudio no circo incluíron a instalación de postos de saída construídos en pedra ou revestidos de mármore e a reconstrución dos postes de xiro. [29]
  15. ↑ Nerón, un gran afeccionado ás carreiras de carros, puido considerar prioritaria a reconstrución do circo, pero o custo total da reconstrución de Roma debeu supoñer un buraco extraordinario nas contas públicas imperiais. As tribunas de madeira para as masas romanas eran unha solución oportuna e rendible. Se Nerón tiña plans máis grandes para o circo, remataron co seu suicidio forzado, despois dun golpe de estado no 68 d.C.[30]
  16. ↑ Este arco non debe confundirse co Arco de Tito, construído ao longo do Camiño Sacro, no lado oposto ao Palatino.
Referencias
  1. ↑ Este cálculo moderno da capacidade do circo reduce as estimacións de Plinio o Vello que calculaba 250 000. Véxase Humphrey, p. 216.
  2. ↑ Humphrey 1986, pp. 66–67
  3. ↑ "Ludus - the Latin Dictionary". 
  4. ↑ Described by Dionysius of Halicarnassus, 7.72.1–13, supplemented by Quintus Fabius Pictor's history.
  5. ↑ O edil era un chanzo no cursus honorum, dispoñible para patricios e plebeios ricos e de alto rango. A pesar do custo persoal ás veces agobiante de presentarse a un cargo e de proporcionar "extras" aos ludi, un edil exitoso podía conseguir o favor popular e unha parte substancial do voto no momento das eleccións. Xulio César estivo entre os que consolidaron o seu apoio a través dos seus luxosos ludi como edil.
  6. ↑ Humphrey 1986, p. 71, Na venatione de Pompeio do 55 a.C. é evidente unha posterior barreira de ferro en forma de gaiola.
  7. ↑ 7,0 7,1 Bunson, Matthew, A Dictionary of the Roman Empire, Oxford University Press, 1995, p. 246.
  8. ↑ Humphrey 1986, p. 72, citando T. P. Wiseman, "Looking for Camerius. The Topography of Catullus 55", Papels of the British School at Rome, 1980, pp. 11-13 with footnotes.
  9. ↑ Humphrey 1986, p. 72
  10. ↑ Carreiras extraordinariamente longas de ata 128 millas, se hai que crer a Plinio o Vello; ver Humphrey 1986, p. 71
  11. ↑ Humphrey 1986, pp. 71–72
  12. ↑ Humphrey 1986, p. 128, citando Historia Augusta, Probus, 19.2–4.
  13. ↑ Bowersock, Glen Warren; Brown, Peter; Grabar, Oleg (1999). Late Antiquity: A Guide to the Postclassical World. Harvard University Press. p. 674. ISBN 978-0-674-51173-6. ; citing Procopius, The Gothic Wars, 3. 37. 4.For the last known beast-hunt at the Circus, see Humphrey 1986, p. 131. Humphrey describes the last known Circus event (549) as "games".
  14. ↑ Humphrey 1986, p. 11.
  15. ↑ Humphrey 1986, p. 67.
  16. ↑ Humphrey 1986, pp. 65–66, 68–69, 292–293.
  17. ↑ Humphrey 1986, p. 61.
  18. ↑ Humphrey 1986, p. 70.
  19. ↑ Tito Livio, Ab Urbe condita, 8.20.1.
  20. ↑ 20,0 20,1 Humphrey 1986, pp. 137-138.
  21. ↑ Humphrey 1986, pp. 171, 175.
  22. ↑ Humphrey 1986, pp. 261–265.
  23. ↑ Humphrey 1986, pp. 69, 97ffs.
  24. ↑ Humphrey 1986, pp. 75, 84.
  25. ↑ Sear & 2002}, p. 1202.
  26. ↑ 26,0 26,1 "Mysteries of the Nile – A World of Obelisks: Rome". NOVA Online (en inglés). Consultado o 11 de febreiro de 2022. 
  27. ↑ Humphrey 1986, pp. 72–73.
  28. ↑ Humphrey 1986, pp. 268–272.
  29. ↑ Humphrey 1986, pp. 100–101.
  30. ↑ Humphrey 1986, p. 101.
  31. ↑ Humphrey 1986, pp. 293 –294.
  32. ↑ Humphrey 1986, p. 74.
  33. ↑ Humphrey 1986, pp. 80, 102, 126–129.
  34. ↑ Choay 2001, p. 20.
  35. ↑ Partner 1976, p. 4, 166.
  36. ↑ Choay 2001, p. 37.
  37. ↑ 37,0 37,1 Humphrey 1986, p. 57.

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]


Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Circo_Máximo&oldid=6555267»