Capitalismo de vixilancia

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

O capitalismo de vixilancia (inglés: surveillance capitalism) é un concepto utilizado e popularizado desde 2013 pola socióloga Shoshana Zuboff que se refire á mercantilización de datos persoais, é dicir, na transformación de información persoal nunha mercadoría suxeita á compravenda con fins de lucro.[1]

Contexto[editar | editar a fonte]

As presións económicas do capitalismo impulsan a intensificación da conexión e a vixilancia en liña, de forma que os espazos de vida social están a abrirse á saturación por parte de actores corporativos dirixidos á obtención de beneficios e/ou á regulación da acción.[2] Turow escribe, de forma pertinente, que «a centralidade do poder corporativo é unha realidade directa no mesmo corazón da era dixital».[3]:17 O capitalismo centrouse en expandir a proporción da vida social que está aberta á recompilación e ao procesamiento de datos. Isto pode ter importantes consecuencias para a vulnerabilidade e o control da sociedade, así como para a privacidade. Con todo, a maior recompilación de datos tamén pode ter vantaxes para os individuos e para a sociedade, como a autooptimización (o eu cuantificado ou quantified self), as optimizacións societales (como nas cidades intelixentes) e a creación e optimización de servizos (por exemplo, a través de diversas aplicacións web). Aínda así, a recolección e o procesamiento de datos no contexto da motivación nuclear do capitalismo, a procura de beneficio, pode presentar un perigo inherente.

Zuboff contrasta a produción en masa do capitalismo industrial co capitalismo de vixilancia. Para ela, o primeiro é interdependiente coas súas poboacións que son os seus consumidores e empregados, mentres que o segundo aliméntase de poboacións dependentes que non son nin os seus empregados nin os seus consumidores e en gran medida descoñecen os seus procedementos.[4]

Zuboff observa que o capitalismo de vixilancia vai máis aló do terreo institucional convencional da empresa privada, que non só acumula activos e capital de vixilancia, senón tamén dereitos, e que opera sen mecanismos de consentimento significativos. A vixilancia foi cambiando as estruturas de poder na economía da información. Este fenómeno podería presentar un cambio nas estruturas de poder máis aló da Estado-nación e cara a unha forma de corporatocracia[4][5]

Oliver Stone, director da película Snowden, apuntou ao videoxogo baseado na localización Pokémon Go como o «último sinal do fenómeno emerxente do capitalismo de vixilancia».[6][7][8]

En 2014, Vincent Mosco cualificou de «capitalismo de vixilancia» á comercialización de información sobre clientes e subscritores aos anunciantes, tomando nota do Estado de vixilancia que se manifesta xunto a el.[9] Para Christian Fuchs, existe unha converxencia entre o Estado de vixilancia e o capitalismo de vixilancia.[10] De forma similar, Zuboff advirte de que a situación se complica aínda máis debido aos acordos altamente opacos que se fan cos aparellos de seguridade do Estado.[11] Segundo Trebor Scholz, as empresas utilizan ás persoas como informantes para este tipo de capitalismo.[12]

Teoría[editar | editar a fonte]

Shoshana Zuboff[editar | editar a fonte]

Na teoría de Zuboff, o capitalismo de vixilancia é unha nova forma de mercado e unha lóxica específica de acumulación capitalista. No seu ensaio de 2014, A Dixital Declaration: Big Data as Surveillance Capitalism («Unha declaración dixital: o big data como capitalismo de vixilancia»), caracterizouno como unha «variante radicalmente desencaixada e extractiva do capitalismo da información» baseado na mercantilización da «realidade» e a súa transformación en datos de comportamento para a súa análise e venda.[13][14][15][16]

Noutro artigo de 2015, Zuboff analizou as implicacións sociais desta mutación do capitalismo. Diferenciou entre «activos de vixilancia», «capital de vixilancia» e «capitalismo de vixilancia» e a súa dependencia dunha arquitectura global de mediación informática que denomina o «Gran Outro», unha nova expresión de poder, distribuída e en gran medida incontestada, que constitúe mecanismos ocultos de extracción, mercantilización e control que ameaza valores fundamentais como a liberdade, a democracia e a privacidade.[17][2]

Segundo Zuboff, o capitalismo de vixilancia iniciouse con Google e máis tarde Facebook, basicamente da mesma maneira en que o capitalismo de produción en masa e de xestión iniciouse en Ford e General Motors un século antes, e converteuse na actualidade na forma dominante do capitalismo da información.[4]

Na súa conferencia na Universidade de Oxford publicada en 2016, Zuboff identificou os mecanismos e as prácticas do capitalismo de vixilancia, incluída a fabricación de «produtos de predición» á venda nos novos «mercados de futuros de comportamento». Introduciu o concepto de desposesión por vixilancia» e argumentou que desafía as bases psicolóxicas e políticas da autodeterminación, xa que concentra os dereitos no réxime de vixilancia. Isto descríbese como un «golpe (de Estado) desde arriba».[18]

Características principais[editar | editar a fonte]

O libro de Shoshana Zuboff The Age of Surveillance Capitalism («A era do capitalismo de vixilancia») publicouse o 15 de xaneiro de 2019. É unha análise detallada do poder sen precedentes do capitalismo de vixilancia e a procura por parte de empresas poderosas do poder para predicir e controlar o noso comportamento.[19] Zuboff identifica catro características clave na lóxica do capitalismo de vixilancia e segue de forma explícita as catro características clave identificadas polo economista xefe de Google, Hal Varian:[20]

  1. O impulso cara a unha crecente extracción e análise de datos.
  2. O desenvolvemento de novas formas de contratos mediante a monitorización por computador e a automatización.
  3. O desexo de personalizar e adecuar os servizos ofrecidos aos usuarios de plataformas dixitais.
  4. O uso da infraestrutura tecnolóxica para levar a cabo experimentos continuos sobre os seus usuarios e consumidores.

Análise[editar | editar a fonte]

Zuboff compara o acto de reclamar privacidade aos capitalistas da vixilancia ou mobilizarse para que se poña fin á vixilancia comercial en Internet con reclamar a Henry Ford que se fabricase cada Modelo T a man e afirma que talles esixencias son ameazas existenciais que violan os mecanismos básicos da supervivencia da entidade.[4]

Zuboff advirte de que os principios de autodeterminación poderían desaparecer debido a «a ignorancia, a indefensión apresa, a falta de atención, a inconveniencia, a habituación ou a deriva», e afirma que «tendemos a depender de modelos mentais, vocabularios e ferramentas destilados de catástrofes pasadas», en referencia aos réximes totalitarios do século  ou as prácticas monopolísticas predatorias do capitalismo da Idade Dourada, sendo as contramedidas desenvolvidas para combater esas ameazas anteriores insuficientes ou mesmo inapropiadas para facer fronte aos novos desafíos.[4]

Así mesmo, expón a pregunta: «seremos os donos da información ou seremos os seus escravos?», e declara que «se o futuro dixital vai ser o noso fogar, entón somos nós quen debemos facer que así sexa».[21]

No seu libro, Zuboff aborda as diferenzas entre o capitalismo industrial e o capitalismo de vixilancia: o capitalismo industrial explotaba a natureza, mentres que o capitalismo de vixilancia explota a natureza humana.[22]

Foster and McChesney[editar | editar a fonte]

O termo «capitalismo de vixilancia» tamén foi empregado polos economistas políticos John Bellamy Foster e Robert W. McChesney, aínda que cun significado diferente. Nun artigo publicado en Monthly Review en 2014, aplícano para describir a manifestación da «necesidade insaciable de datos» da financiarización, que explican como «a especulación do crecemento a longo prazo dos activos financeiros en relación co PIB» introducida nos Estados Unidos pola industria e o goberno nos anos 1980, e que xurdiu do complexo militar-industrial e da industria da publicidade.[23]

Resposta[editar | editar a fonte]

No novo marco do capitalismo de vixilancia, numerosas organizacións loitaron pola liberdade de expresión e polo dereito á intimidade,[24] e varios gobernos nacionais han promulgado leis de privacidade. Tamén se pode concibir que as novas capacidades e usos da vixilancia requiran de cambios estruturais cara a un novo sistema para evitar o seu uso indebido.

Na súa conferencia The epic struggle of the internet of things («A loita épica do internet das cousas») de 2014 no Instituto Strelka,[25] Bruce Sterling explicou como os produtos de consumo podían converterse en obxectos de vixilancia que rastrexan a vida cotiá das persoas, e destacou as alianzas entre empresas multinacionais que desenvolven sistemas de vixilancia baseadas no internet das cousas que alimentan o capitalismo de vixilancia.[26][27][25]

En 2015, a obra Unfit Bits de Tega Brain e Surya Mattu anima aos usuarios para subverter os datos de actividade física recompilados por dispositivos de medición de Fitbit, por exemplo, conectando o dispositivo a un metrónomo ou á roda dunha bicicleta.[28][29] En 2018, Brain creou un proxecto xunto con Sam Lavigne chamado New Organs («Órganos novos») que recompila historias de persoas que están a ser monitoradas en liña e offline.[30][31]

O documental de 2019 O Gran Hackeo conta a historia de como a empresa Cambridge Analytica utilizou Facebook para manipular as eleccións presidenciais dos Estados Unidos de 2016. O perfilado profundo de usuarios e de difusións de noticias a través de algoritmos de caixa negra foi presentado como a fonte principal do problema, o cal tamén se menciona no libro de Zuboff[32]

Notas[editar | editar a fonte]

  1. Cohen, Julie E. (2018). "The Biopolitical Public Domain: The Legal Construction of the Surveillance Economy" 31 (2): 213–233. doi:10.1007/s13347-017-0258-2. 
  2. 2,0 2,1 "The price of connection: 'surveillance capitalism'" (en inglés). The Conversation. 23 de setembro de 2016. 
  3. Turow, Joseph (10 de xaneiro de 2012). The Daily You: How the New Advertising Industry Is Defining Your Identity and Your Worth (en inglés). Yale University Press. p. 256. ISBN 978-0300165012. Consultado o 9 de febreiro de 2017. 
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Zuboff, Shoshana (5 de marzo de 2016). "Google as a Fortune Teller: The Secrets of Surveillance Capitalism". Frankfurter Allgemeine Zeitung. Consultado o 9 de febreiro de 2017. 
  5. Galič, Maša; Timan, Tjerk; Koops, Bert-Jaap (13 maio 2016). "Bentham, Deleuze and Beyond: An Overview of Surveillance Theories from the Panopticon to Participation" 30: 9–37. doi:10.1007/s13347-016-0219-1. 
  6. "Comic-Con 2016: Marvel turns focus away from the Avengers, 'Game of Thrones' cosplay proposals, and more". Consultado o 9 de febreiro de 2017. 
  7. "Oliver Stone Calls Pokémon Go "Totalitarian"". Fortune. 23 de xullo de 2016. 
  8. "'Surveillance capitalism, robot totalitarianism': Oliver Stone lashes out at Pokemon Go" (en inglés). RT International. 22 de xullo de 2016. 
  9. Mosco, Vincent (17 de novembro de 2015). To the Cloud: Big Data in a Turbulent World (en inglés). Routledge. ISBN 9781317250388. Consultado o 9 de febreiro de 2017. 
  10. Fuchs, Christian (20 de febreiro de 2017). Social Media: A Critical Introduction (en inglés). SAGE. ISBN 9781473987494. Consultado o 9 de febreiro de 2017. 
  11. youtube.com (ed.). Shoshana Zuboff / Keynote: Reality is the Next Big Thing - Elevate Festival 2014. Consultado o 15 de novembro de 2021. 
  12. Scholz, Trebor (27 de decembro de 2016). Uberworked and Underpaid: How Workers Are Disrupting the Digital Economy (en inglés). John Wiley & Sons. ISBN 9781509508181. Consultado o 9 de febreiro de 2017. 
  13. "A Digital Declaration: Big Data as Surveillance Capitalism" (en alemán). 15 de setembro de 2014. ISSN 0174-4909. 
  14. "Google and Microsoft have made a pact to protect surveillance capitalism". The Guardian. 2 maio 2016. Consultado o 9 de febreiro de 2017. 
  15. Sterling, Bruce (marzo 2016). "Shoshanna Zuboff condemning Google "surveillance capitalism"". 
  16. "The Unlikely Activists Who Took On Silicon Valley — and Won" (en inglés). 14 de agosto de 2018. 
  17. "Big other: surveillance capitalism and the prospects of an information civilization" (en inglés) 30 (1). 4 de abril de 2015: 75–89. ISSN 0268-3962. SSRN 2594754. doi:10.1057/jit.2015.5. 
  18. "Google as a Fortune Teller: The Secrets of Surveillance Capitalism" (en alemán). 5 de marzo de 2016. ISSN 0174-4909. 
  19. Zuboff 2019
  20. Varian, Hal (maio 2010). "Computer Mediated Transactions" 100 (2): 1–10. doi:10.1257/aer.100.2.1. 
  21. Zuboff, Shoshana (15 de setembro de 2014). "Shoshana Zuboff: A Digital Declaration". Frankfurter Allgemeine Zeitung. Consultado o 9 de febreiro de 2017. 
  22. "Shoshana Zuboff On surveillance capitalism" (en inglés). 
  23. "Surveillance Capitalism | John Bellamy Foster | Monthly Review" (en inglés). 1 de xullo de 2014. 
  24. Foster, John Bellamy; McChesney, Robert W. (1 de xullo de 2014). "Surveillance Capitalism by John Bellamy Foster". Monthly Review. Consultado o 9 de febreiro de 2017. 
  25. 25,0 25,1 Bruce Sterling. (29 de outubro de 2018). Lecture "The epic struggle of the internet of things". Strelka Institute/Институт Стрелка. Consultado o 13 de marzo de 2019.  (en Youtube)
  26. Youtube (ed.). Bruce Sterling. Lecture "The epic struggle of the internet of things". Consultado o 15 de novembro de 2021. 
  27. "Surveillance Capitalism by John Bellamy Foster". Monthly Review. 1 de xullo de 2014. Consultado o 9 de febreiro de 2017. 
  28. Paul-Choudhury, Sumit (18 de marzo de 2019). "How the apocalypse could be a good thing". 
  29. "Bruce Sterling's "The Epic Struggle of the Internet of Things"" (en inglés). 14 de setembro de 2014. 
  30. Werner, Joel (9 de abril de 2016). "Unfit Bits: How to hack your fitness data". 
  31. Mattu, Tega Brain and Surya. "Unfit Bits" (en inglés). 
  32. "The Great Hack: the film that goes behind the scenes of the Facebook data scandal" (en inglés). 20 de xullo de 2019. ISSN 0029-7712. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]