Bieito (nome)

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Bieito.

Bieito (pronuncia: biˈejto̝^[1] ), que admite a variante Bento, é un nome galego de orixe latina que tamén presenta a variante culta Benedito, do latín Benedictus (de bene dictus) que significa "ben dito, aquel do quen se fala ben". Os femininos son Bieita e Benedita.

O nome en Galiza[editar | editar a fonte]

Bieito foi un nome común en galego, sendo San Bieito padroeiro de multitude de parroquias galegas e aparecendo Bieito en multitude de topónimos e microtopónimos: Fonte do Bieito, Rego de San Bieito, O Corgo Bieito, O Bieito etc^[2]. San Bieito é considerado un dos santos máis avogosos en Galiza, conta cunha romaría importante en Pontevedra en xullo: Romaría de San Benitiño de Lérez, que conta cunha sonada cantiga popular:

Se vas ao San Benitiño

non vaias ao de Paredes,

que hai outro máis milaghreiro

San Benitiño de Leres

Evolución do nome no galego[editar | editar a fonte]

Os primeiros documentos en galego antigo onde aparece o nome son do século XIII, o máis común era xa Bieito (grafado de fiferentes xeitos). De aí até o século XV aparece coma: Beneyto (5 ocorrencias), Beneito (1), Beeyto (30), Beeito (9), Beheito (2), Beyto (17), Beito (3), Beytto (1), Byeito (3), Byeyto (5), Bieyto (64) ou Bieito (46) que nos deixan observar os pasos do latín ao galego coa perda da sonora –d–, a vocalización do primeiro elemento do grupo –kt–, a caída do –n– intervocálico e a asimilación ou disimilación das dúas vogais pretónicas. Encontramos tamén outras solucións evolutivas coma a reposición do –n– desaparecido nas formas Beynto (7).

As únicas dúas atestacións recollidas no Tesouro Medieval Informatizado da Lingua Galega (TMILG) coas grafías Beento e Bento pertencen a documentación de Tui e son do século XV. Pero os datos levan a dubidar de que a actual forma estándar portuguesa fose nalgún momento un resultado galego. O que si temos na toponimia son derivados da forma común galega Bieito nos topónimos Bieite (>Benedicti), nome dunha parroquia e cinco localidades galegas e Os Bieites (do apelido derivado de Bieito) na Estrada e tamén da solución Beynto nos topónimos San Baínto no concello de Maside e Baínte (<Benedicti) en Vilamarín (Navaza Blanco / Palacio Sánchez 1999: 769). A correspondencia portuguesa é o topónimo Bente nome dunha freguesía de Vilanova de Famalicão. Ademais, no norte de Portugal Bieito (e Beito) foron formas coñecidas (e usadas) do nome latino até polo menos o século XVI como o testemuña o nome Bieito dun dos rústicos dunha das dúas églogas escritas en portugués por Francisco de Saa de Miranda (1481-1558).

Tamén na nosa documentación medieval encontramos aínda os cultismos Benedicto (5) e Benedito (6) e ademais Benito (4), que é a evolución patrimonial para o castelán polo menos desde o século XV, e que foi desprazando paseniñamente a nosa forma patrimonial^[3].

O nome hoxe en Galiza[editar | editar a fonte]

A variante galega do nome Bieito lévana 82 varóns en Galiza, cunha media de idade de 20 anos. Aparece nas catro provincias galegas. Non atopamos hoxe en día ningún varón coa variante tamén galega, e coincidente co portugués: Bento. A variante galega Benedito lévana 5 varóns en Pontevedra. As que si son comúns son as formas castelás: Benito aparece especialmente en Galiza (por ser un santo moi venerado) especialmente nas provincias de Ourense e Pontevedra, cun total de 3252 varóns galegos. O nome Benedicto lévano 467 galegos^[4].

Santoral[editar | editar a fonte]

31 de xullo: San Bieito I, papa.
11 de xullo: San Bieito de Nursia, abade.

Variantes[editar | editar a fonte]

Bento, Benedito, Benito (castelanización);
Diminutivo: Bentiño, Bieitiño, Benitiño (castelanización);
Feminino: Bieita, Benedita, Benta, Benita (castelanización).

Variantes noutras linguas[editar | editar a fonte]

Variantes en otras lenguas
Español	Benedicto, Benito
Albanesa	Benedikti
Alemán	Benedikt
Aragonés	Benedet
Asturiano	Benedictu
Bosníaco	Benedikt
Bretón	Benead
Búlgaro	Бенедикт (Benedikt)
Catalán	Benedicte, Benet
Checo	Benedikt
Corso	Benedettu
Danés	Benedikt
Eslovaco	Benedikt
Esloveno	Benedikt
Esperanto	Benedikto
Éuscaro	Benedita, Beñat
Finés	Benedictus
Francés	Bénédict, Benoît
Galés	Bened
Galego	Bieito
Grego	Βενέδικτος (Benédiktos)
Neerlandés	Benedictus
Húngaro	Benedek
Inglés	Benedict
Irlandés	Beinidict
Islandés	Benedikt
Italiano	Benedetto, Benito
Latín	Benedictus
Letón	Benedikts
Lituano	Benediktas
Maltés	Benedettu
Noruegués	Benedikt
Polonés	Benedykt
Portugués	Benedito, Bento
Romanés	Benedict
Ruso	Бенедикт (Benedikt)
Sardo	Benedettu
Serbio	Бенедикт (Benedikt)
Siciliano	Binidittu
Sueco	Benedictus
Ucraíno	Бенедикт (Benedikt)
Xeorxiano	ბენედიქტე (Benedikhti)

Personaxes celebres[editar | editar a fonte]

Santos[editar | editar a fonte]

Bieito de Nursia, San Bieito de Nursia, celebrado o 11 de xullo.
Benedito Abade, San Benedito Abade, festexado o 11 de xaneiro.
Benedito Biscop, San Benedito Biscop, abade e confesor, conmemorado o 12 de xaneiro.
Bieito de Aniane, San Bieito de Aniano, freire, festexado o 12 de febreiro.
Bieito Crispo, San Bieito de Milán, festexado o 11 de marzo.
Benedito Revelli, San Benedito Revelli, festexado o 12 de febreiro.
Bieito de Palermo ou Bieito o Mouro, San Benedito, festexado o 4 de abril.
Bieito Xosé Labre, San Benedito Xosé Labre, conmemorado o 16 de abril.
Bieito II, San Benedito II, papa, festexado o 8 de maio.
Bieito Menni, San Bieito Menni, festexado o 24 de abril.
Bieito Mártir, San Bieito Mártir, festexado o 13 de outubro.

Papas / Reis[editar | editar a fonte]

Monarcas e membros de casas reais
Estados Pontificios	Bieito I, papa, (575- 579). Bieito II, papa, (684 – 685). Bieito III, papa, (855 – 858). Bieito IV, papa, (900 – 903). Bieito V, papa, (964). Bieito VI, papa, (973 – 974). Bieito VII, papa, (974 - 983). Bieito VIII, papa, (1012 - 1024). Bieito IX, papa, (1032-1044, 1045 e 1047-1048). Bieito XI, papa, (1303-1304). Bieito XII, papa, (1334-1342). Bieito XIII, (1724 - 1730). Bieito XIV, papa, (1740 - 1758). Bieito XIV Garnier, antipapa. Bieito XV, papa, (1914 - 1922). Bieito XVI, papa, (2005 - 2013) (Joseph Aloisius Ratzinger).

Outras personalidades[editar | editar a fonte]

Galegos[editar | editar a fonte]

Bieito Cupeiro, Barallobre, Fene, 1914, foi un mestre e escritor nacionalista galego.
Bieito Xerome Feijoo Montenegro (Padre Feijoo), ensaísta, sabio e polígrafo galego.
Bieito Iglesias, Ourense, 1957 , escritor galego.
Bieito Ledo, Padroso (Xunqueira de Ambía), 1944, escritor e editor galego.
Bieito Lobeira, Seixo , Marín , 1968, político galego.
Bieito Romero,A Coruña, 1964, gaiteiro galego, fundador do grupo Luar na Lubre.
Bieito Rubido, Cedeira , 1958, xornalista galego.
Benito Soto, A Moureira (Pontevedra), 1805, foi un pirata galego.
Xaquín Bieito Marín Formoso, Ferrol, 1943, debuxante e ilustrador galego.
José Benito Pardo Rodríguez (Pepe Benito), Balmonte (Castro de Rei), 1867, foi un avogado e político galego.
Benito Losada Astray, Santiago de Compostela, 1824, médico, militar e escritor galego.
José Benito López Losada (Benito Losada), Lugo, 1946, foi un xestor cultural galego.
Benito Rubiñán Soutullo, Redondela, 1949 , exfutbolista galego.
Benito Malvárez, Muros, 1883, foi un xornalista galego.
Benito Corbal, Bora, Mourente, cara mediados do século XIX, foi un empresario e político galego.
Benito Blanco-Rajoy, A Coruña, 1891, foi un político galego.
Benito Casasnovas, Ribadavia, 1886 , foi un político socialista galego.
Benito Villamarín, Ourense, 1917, foi un industrial galego.
Benito Montero, Cambados, 1944, fiscal galeguista na Audiencia de Pontevedra.
Benito Varela Jácome, Soutolongo (Lalín), 1919, estudoso e crítico literario galego.
Benito Fernández Alonso, Galez (Entrimo), 1848, foi un político e escritor galego.
Benito Pereira, Lantemil (Entrimo), 1964, escritor en galego e castelán.
Benito Pardo de Figueroa, Cambados, 1755, foi un militar galego.
Benito de Soto Linares, Chantada, 1852, foi un banqueiro e político galego.
Benito Guitián García, Monforte de Lemos , foi un avogado e político galego.
Benito Díaz Pereira, A Coruña, 1887, foi un pintor e sindicalista galego.
Benito María de Oca, A Estrada, século XIX, foi un político, promotor fiscal e xuíz de paz galego.
Benito Cancela Rodríguez, A Lampaza (Barxa, Celanova), 1892 , foi un político galego.

Outras personalidades[editar | editar a fonte]

Bentinho, Antônio Bento dos Santos, exfutbolista brasileiro.
Benedek Elemér Vidos, romanista e hispanista húngaro.
Benedetto Antelami, arquitecto e escultor italiano.
Benedetto Bonfigli, pintor italiano.
Benedetto Brin, enxeñeiro, militar e político italiano.
Benedetto Croce, escritor, filósofo, historiador e político italiano.
Benedetto da Maiano, arquitecto e escultor italiano.
Benedetto da Rovezzano, arquitecto e escultor italiano.
Benedetto Dei, poeta e historiador italiano.
Benedetto Gennari o Vello, pintor italiano.
Benedetto Marcello, compositor, escritor, avogado, maxistrado e mestre italiano.
Benedetto Varchi, humanista, escritor e historiador italiano.
Benedict Anderson, historiador inglés.
Benedict Arnold, xeneral estadounidense.
Benedict Balansa, botanista e explorador francés.
Benedict Friedlaender, sexólogo alemán.
Benedict Lust, médico estadounidense.
Bénédict Morel, psiquiatra francés.
Bénédict Pierre Georges Hochreutiner, botanista e taxónomo vexetal suízo.
Benedict Roezl, explorador, xardineiro e botanista checo.
Benedicto Chuaqui Ketlun, escritor e filántropo chileno.
Benedicto Franco, militar mexicano.
Benedicto Ovalle, compositor guatemalteco.
Benedicto Pozuelos Gil, escritor guatemalteco.
Benedictus Hubertus Danser, botanista e taxónomo neerlandés.
Benedikt Gröndal, político islandés.
Benedikt Taschen, editor alemán.
Benet Julià i Julià, músico e compositor catalán.
Benet Mercadé, pintor catalán.
Benito Arias Montano, humanista, hebraísta, biólogo e escritor políglota español.
Benito Floro, adestrador asturiano de fútbol.
Benito Juárez, avogado e político mexicano.
Benito Lertxundi, cantante vasco.
Benito Martínez, militar arxentino.
Benito Mussolini, ditador italiano.
Benito Nardone, político e xornalista uruguaio.
Benito Pérez Galdós, novelista, dramaturgo e cronista español.
Benito Perojo, director, produtor e guionista de cinema español.
Benito Pocino, actor español.
Benito Quinquela Martín, pintor arxentino.
Benito Sueyro, militar arxentino.
Benito Villafañe, militar arxentino.
Benito Zambrano, guionista e director de cinema español.
Benoît Mandelbrot, matemático polonés.
Benoît de Sainte-Maure, escritor francés.
Bento Gonçalves, político portugués.
Bento Gonçalves da Silva, militar e político brasileiro.
Bento Gonçalves, líder da Guerra dos Farrapos
Manuel Galrinho Bento, ex porteiro da Selecção Portuguesa de Futebol e do Benfica
Bento Parente, Caminha, 1567, foi un explorador e militar portugués.
Bieito de Espinoza, filósofo neerlandés.
Bento de Moura Portugal, Moimenta da Serra, Gouveia, 1702, foi un físico portugué.