Bautismo anticipado

Engadir ligazóns
Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
(Redirección desde «Bautismo no ventre da nai»)
Ilustracións de Benigno L. Sanmartín representando La suerte del pajarito e un bautismo anticipado na Ponte do Burgo, publicadas en Extracto de Literatura o 4/2/1893.[1]

O bautismo anticipado, tamén chamado bautismo prenatal ou bautismo no ventre da nai[2] é un rito supersticioso que se practicaba en distintos lugares de Galicia e que consistía en bautiza-lo feto, aínda no ventre da nai xestante, sobre unha ponte con poderes máxicos e ás 12 da noite, co fin de asegura-lo embarazo nas mulleres que sufriran anteriormente algún aborto. Tamén se realizaba no norte de Portugal.

Antonio Reigosa asegura que este costume estaba moi estendido por toda Galicia. E Eliseo Alonso escribía en 1990 que "tal vez por esta creencia [a da súa completa eficacia] o vello rito higromántico aínda se mantén en vixencia".

O ritual[editar | editar a fonte]

Coas lóxicas variantes locais que cabe esperar neste tipo de rituais populares, o bautismo prenatal comezaba coa chegada da nai á ponte pouco antes da medianoite, acompañada de, como mínimo, dúas persoas (o seu home –que non era realmente necesario-, familiares, amigos). A comitiva levaba consigo todo tipo de comidas e bebida, como se foran celebrar un bautizo normal. Tamén tiñan que levar un caldeiro e unha corda tan longa como a altura da ponte no seu punto medio.

A muller colocábase no centro da ponte, agardando, e os acompañantes nas dúas entradas á ponte. Estes debían impedir que ninguén, persoa ou animal, cruzase a ponte ata as doce en punto.

Chegada a hora, convidaban ó primeiro home ou muller que se achegara a se-lo padriño ou madriña neste particular bautizo: "¡Home / muller de boa ventura, bautízame esta criatura!". Fraguas recolleu unha variante na que se lle pedía "enxéndrame esta criatura", entendendo aquí por enxendrar a rexeneración por medio da auga bautismal.

Ponte da Ramallosa, a presenza dunha imaxe relixiosa na ponte, neste caso San Telmo, evidencia de ritos relixiosos ou máxicos, como o bautismo anticipado.

A invitación debía ser voluntaria, sen forzar nin obrigar a ninguén, pero se non aceptaba, non se lle permitía o paso. Cando un viandante aceptaba o encargo, o cal era o habitual por ser tido como unha obra de caridade, achegábase el só ata a muller, ó medio da ponte, e co caldeiro que esta lle entregaba, collía un pouco de auga do río. Logo verquía a auga sobre o ventre da muller, directamente ou, ás veces, cun hisopo feito dunha póla de oliveira, á vez que recitaba as mesmas palabras que pronunciaría o crego nun bautizo normal: "No nome do Pai, do Fillo e do Espírito Santo", pero coidando de non rematar, nin el nin ninguén, coa palabra "Amén" pois, se o fixera, o neno non nacería.

Eliseo Alonso recolle unha fórmula máis completa:

Eu bautízote coa auga do Xordán como o señor San Xoán bautizou ó señor Xesucristo.
Se meniña has nacer, o nome da Virxe has ter.
Se de varón tiveres condición, tera-lo nome de San Amaro glorioso que se senta á mesa de Deus o Noso Señor Todopoderoso.

Rematado o bautizo, deixábase libre o paso pola ponte e comezaba a celebración e a festa, agrupándose todos nunha das entradas da ponte ou na beira do río a comer todo o que levaran disposto (noutros casos, a comida celébrase na casa da futura nai). Por fin, cando xa non poidan comer nin beber máis, regresaban ó medio da ponte e guindaban ó río todo o sobrante, incluído o mantel, vasos e cubertos, a modo de pago ós poderes máxicos do río por asegura-lo feliz nacemento do meniño. Luís Bouza Brey, que recolleu esta tradición na Ponte dos Padriños, entre Cambados e Ribadumia, engade que isto de bota-lo sobrante ó río había que facelo de costas e por riba do ombreiro, fórmula eficaz para romper calquera maleficio [3].

Cando, por fin, chegaba o momento do nacemento repetíase a cerimonia do bautismo, pero desta volta xa na igrexa e co cura, asistindo como padriño ou madriña a persoa que realizou o bautismo na ponte. Usualmente, o meniño recibía o nome deste padriño.

As pontes[editar | editar a fonte]

Esta práctica supersticiosa realizábase sobre determinadas pontes que tivesen certas características. Tiñan que ser vellas, preferiblemente construídas polos romanos ou polos mouros [4]. Outra característica da ponte para ser eficaz era que posuíra unha cruz ou cruceiro no centro ou estar ó pé dunha capela, aínda que o certo é que moitas pontes nas que se realizaba este bautismo non a cumpren.

Diferentes etnógrafos recolleron a práctica do bautismo no ventre da nai nas seguintes pontes:

Ponte dos Padriños, Ponte Arnelas.

Xosé María Álvarez Blázquez recolleu este rito na Ponte do Burgo, en Pontevedra, e Agustín Portela Paz ilustrou o momento ("O afillado", en Pontevedra, boa vila, Consellería da Presidencia da Xunta de Galicia, 1985).

O mesmo ritual, e coa mesma intención protectora do embarazo, tense recollido tamén en certas encrucilladas, como por exemplo no Alto do Caño, en Bornalle, Abelleira, Muros[5].

Risco tamén cita, sen especificar onde, a práctica destes bautismos á beira do río, debaixo dunha ponte.

A escritora inglesa Nina Epton conta no seu libro Uvas e granito. Unha viaxe por Galicia que asistiu a este rito preto de Corme, en Ponteceso[6]

Notas[editar | editar a fonte]

  1. ↑ Extracto de Literatura, 4/2/1893
  2. ↑ Taboada Chivite dá unha denominación máis técnica: bautismo intrauterino.
  3. ↑ Sobre o bautismo que se facía nesta ponte poden engadirse máis detalles: que o padriño só podía ser un home; se o primeiro home que chegara á ponte era un crego, había que suspende-la cerimonia e repetir todo outra noite; que a auga para o bautizo tiña que ser recollida persoalmente polo padriño; que o nome que lle daba ó futuro rapaz era sempre o de Alberte, aínda que, de ser niña, podía cambiarse a Alberta. O padriño no bautizo real, unha vez nacida a criatura, debía se-lo mesmo que actuou na ponte e, se estivese enfermo ou impedido, debíase esperar a que se recuperase; no caso de que morrese, podía ser substituído por outro home sempre que tamén estivese presente naquel acto (La Voz de Galicia, 8.08.1990).
  4. ↑ Na mitoloxía galega, os mouros representaron sempre épocas antiquísimas e posuían poderes máxicos e sobrenaturais. Dunha das pontes nas que se realizaban estes bautismos, a Ponte das Partidas, en Moreira, Ponteareas, sobre o río Tea, cóntase que foi levantada polos mouros nunha soa noite. Tan habitual parecía ser este uso bautismal que se lle coñecía popularmente como Ponte das Paridas.
  5. ↑ Formoso Lado, Xosé Antonio. "Bautizo prenatal en Bornalle". Galicia encantada. Arquivado dende o orixinal o 29 de xuño de 2013. Consultado o 22 de decembro de 2007. 
  6. ↑ Epton, N. (1993): Uvas e granito. Unha viaxe por Galicia. Ir Indo Edicións, páx. 148. ISBN 9788476801505.

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

  • Alonso, E. (20 de decembro de 1990). "Os bautismos da media noite". La Voz de Galicia. 
  • Fernández, M. (2002). Ponteareas máxica. Mitos, ritos e lendas. Asociación de Comerciantes de Ponteareas. 
  • Fraguas Fraguas, A. (1990). La Galicia insólita. Tradiciones gallegas (2ª ed.). Sada: Ediciós do Castro. pp. 25–27. 
  • Risco, V. (1962). "Etnografía: cultura espiritual". En Otero Pedrayo, R.. Historia de Galiza I. Buenos Aires: Nós. pp. 489–490. 
  • Vila Fariña, X. L. (8 de agosto de 1990). "A Ponte dos Padriños, testigo mudo del nacimiento de los 'Albertos' de O Salnés". La Voz de Galicia. 

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bautismo_anticipado&oldid=5930676»