Autopoiese

Colonia de células tronco embrionarias.

Autopoiese ou autopoiesis (do grego auto "propio", poiesis "creación") é un termo creado na década de 1970 polos biólogos e filósofos chilenos Francisco Varela e Humberto Maturana para designar a capacidade dos seres vivos de se produciren a si propios. Segundo esta teoría, un ser vivo é un sistema autopoiético, caracterizado como unha rede pechada de producións moleculares (procesos) en que as moléculas producidas xeran coas súas interaccións a mesma rede de moléculas que as produciu. A conservación da autopoiese e da adaptación dun ser vivo ao seu medio son condicións sistémicas para a vida. Por tanto, un sistema vivo, como sistema autónomo, está constantemente se autoproducindo, autorregulando, sempre mantendo interaccións co medio, onde este só desencadea mudanzas determinadas na súa propia estrutura, e non a través dun axente externo.

De orixe biolóxica, o termo pasou a ser usado noutras áreas por Steven Rose na neurobioloxía, por Niklas Luhmann na socioloxía, por Gilles Deleuze e Antonio Negri na filosofía, por Patrick Schumacher na arquitectura e por Gunther Teubner no Dereito.

Orixe

Foi empregada, inicialmente, para designar os elementos característicos dun sistema vivo e a súa estrutura. As pescudas sobre tal obxecto de estudo apuntaron unha definición de vida como sendo a autonomía e a constancia dunha determinada organización, ou das relacións nun dato sistema entre o anos dos elementos constitutivos dese mesmo sistema, organización esa que é auto-referencial no sentido de que a súa orde interna é xerada a partir da interacción dos seus propios elementos e auto-reprodutiva no sentido de que tales elementos son producidos a partir desa mesma rede de interacción circular e recursiva.

Luhmann

Esa construción conceptual foi rapidamente difundida e comezou a ser empregada noutras áreas do coñecemento até ser introducida no eido das ciencias sociais. O responsábel pola colocación da autopoiese no medio social foi Niklas Luhmann. Foi el o que na década de 1980 transformou a teoría autopoiética nun método de observación social. Nótese que o postulado luhmanniano pode ser dividido en dúas fases: unha estritamente sistémica e outra coa aplicación da autopoiese sobre os marcos xa existentes na teoría dos sistemas.

Aplicación

Tanto a creación da teoría autopoiética como a súa aplicación aos sistemas sociais representou unha revolución epistemolóxica. Esa proposta de mutación no foco epistemolóxico propiciou unha mellor observación do medio e súas características. Anteriormente, o proceso de observación científica dun dato obxecto presupuña a análise estrutural de todos os seus elementos constitutivos illadamente. Coñecer algo significaba poder determinar cales son as partes que determinan o todo dese obxecto. Non se avaliaba as relacións entre os elementos, mais só a súa condición/colocación no todo.

A proposta da teoría autopoiética, diferentemente da postura analítica, parte da observación de determinado obxecto pola interacción dos seus elementos, posibilitando, así, a construción dunha armazón científica con base nas relacións entre os elementos e as funcións exercidas no todo comunicativo dos sistemas. A autopoiese vén sendo utilizada como marco teórico dos Dereitos Fundamentais.

Véxase tamén

Outros artigos

• Lynn Margulis
• Teoría de sistemas

Bibliografía

• MATURANA R., Humberto; VARELA, Francisco J.. Autopoiesi e cognizione: la realizzazione del vivente. 3. ed. Venezia: Marsilio Editori, 1992 205 p ISBN 8831747789 (enc.)
• MATURANA R., Humberto; VARELA, Francisco J.. Autopoiesis and cognition : the realization of the living. Dordrecht: D. Reidel Publishing Company, c1980. 141p. v.8 ISBN 9027710155 (enc.)
• MATURANA R., Humberto; VARELA GARCIA, Francisco J; ACUÑA LLORENS, Juan. De maquinas e seres vivos: autopoiese: a organização do vivo. 3.ed. Porto Alegre: Artes Medicas: 1997. 138 p ISBN 8573073020 (broch.)
• MATURANA R., Humberto; MAGRO, Cristina; GRACIANO, Miriam; VAZ, Nelson.
• TEUBNER, Gunther. O Direito como Sistema Autopoiético. Lisboa: Calouste Gulbenkian.1989. ISBN 972-31-0602-7.
• TONET, Fernando. RECONFIGURAÇÕES DO CONSTITUCIONALISMO: evolução e modelos constitucionais sistêmicos na pós-modernidade. Editora Lumen Juris.Rio de Janeiro - 2013.
• TRINDADE, André. Para entender Luhmann e o Direito como sistema autopoiético. Porto Alegre: Livraria do Advogado, 2008.
• TRINDADE, André. Os direitos fundamentais em uma perspectiva autopoiética. Porto Alegre: Livraria dos Advogados. 2007