Araúxo (uva)

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Araúxo (homónimos).

Unha copa de viño da variedade araúxo, amosando a típica cor púrpura

Araúxo é unha caste de uva de Vitis vinifera (videira) tinta autóctona da Rioxa, de tamaño mediano, forma esférica e tona grosa de cor negra azulada, de maduración temperá e cultivo moi estendido, utilizada especialmente para a elaboración dos viños das denominacións de orixe Rioxa, Ribera del Duero, A Mancha, Navarra e Valdepeñas. É, polo tanto, unha das castes máis coñecidas da Península Ibérica. Orixinaria do norte de España, cos nomes de tempranillo, cencibel e tinto del país, tamén é moi cultivada en Portugal, onde é xeralmente coñecida como aragonez, ou tinta roriz na rexión do Douro. En Cataluña coñécese co nome vulgar de ull de lebre.

É unha caste moi adaptable a diferentes climas e solos, por iso o seu cultivo aumentou e foi difundido a outras rexións como as portuguesas de Dão e Alentexo, onde se adaptou particularmente ben, Ribatexo e Estremadura.

As condicións ideais de cultivo son os climas quentes e secos, para que a produción sexa menor e os bagos máis concentrados. Esta caste orixina viños de elevado contido alcólico, de baixa acidez e indicados para envellecer, sendo moi resistentes á oxidación.

É a maior constituínte dos mellores Riojas e Ribera del Duero (España). Ten un nariz de coiro lene e pode ter gusto de amorodos maduros. O nome castelán tempranillo, vén da palabra castelá temprano, que significa cedo, e a súa maior vantaxe é que madurece logo.

Extensión

Produción no Vello mundo

Cepas da variedade "araúxo", nunha adega da D.O. Ribera del Duero, Viña Sastre.

Vides de araúxo no Garraf, rexión do Penedès.

O araúxo é a uva española por excelencia e a máis coñecida fóra de España. Considérase orixinaria do norte de España, en concreto de Rioxa, e o seu cultivo atópase estendido por practicamente todo o territorio. Segundo a Orde APA/1819/2007, pola que se actualiza o anexo V, clasificación das variedades de vide, do Real Decreto 1472/2000, de 4 de agosto, polo que se regula o potencial de produción vitícola, a araúxo é variedade recomendada nas comunidades autónomas de Murcia (Cencibel), Navarra, País Vasco, A Rioxa, País valenciano (Cencibel, tinto fino), Cataluña (Ull de llebre), Estremadura (cencibel, tinto fino), Madrid (cencibel, tinto fino), Aragón (cencibel), Castela-A Mancha (cencibel) e Castela e León (tinta del país, tinto fino, tinta de toro). Está autorizada en: Andalucía, Baleares, Canarias, Cantabria (Tinto de Toro) e Galiza. A morisca é variedade autorizada en Estremadura.

As dúas rexións principais que cultivan araúxo son A Rioxa, e Ribera del Duero. Araúxo é a principal compoñente dunha mestura típica da Rioxa e constitúe o 90-100% dos viños Ribera del Duero. Cantidades significativas cultívanse igualmente nas rexións do Penedès, Navarra e Valdepeñas. Está presente en practicamente todas as denominacións de orixe, destacando as seguintes: Almansa, Calatayud (4%), Campo de Borja (11%), Cariñena (15%), Cigales, Conca de Barberà, Costers del Segre, Jumilla, La Mancha, Méntrida, Navarra (15%), Penedès, Rioja, Ribera del Duero, Somontano, Valdepeñas (13%) e Viños de Madrid (5%).

Fóra de España, a uva ten un importante papel na produción de viños de dúas rexións de Portugal, Alentexo Central e Douro. No Alentexo Central coñécese como aragonêz e se usa en mesturas de viño de mesa de calidade variábel, mentres que no Douro coñécese coma tinta roriz e se usa principalmente en mesturas para facer viño do Porto.

Produción do Novo Mundo

A variedade cultívase amplamente na Arxentina, Chile, Perú; en 2005 as adegas Vista Alegre lanzaron un tempranillo crianza que goza das preferencias dos enófilos "Tempranillo crianza" e México produce viños finos como Tempranillo Arcilla. Introduciuse no Uruguai en 1994 pola adega Los Cerros de San Juan, onde a primeira colleita comercial tivo lugar en 1999. Ferméntase en bocois de carballo americano. Hai tamén algunhas plantacións na República Dominicana.

O araúxo chegou a California (entre o século XIX e o XX) co nome de valdepeñas e cultivouse en Valle Central. Posto que o clima do val non era o ideal para esta uva, resultoulle difícil prosperar. Non podía alcanzar o seu verdadeiro potencial e cando se usaba era como uva para mestura jug wine Posteriormente, California comezou a usar esta variedade de novo para elaborar bos viños. O bago foi levado a Oregón por Earl Jones de Abacela Vineyards and Winery no Val de Umpqua. Araúxo é a principal variedade de Abacela e tamén se ten producido en Novo México, onde Viñedos Tularosa foi a primeira adega que etiquetou o viño coma Tempranillo en 2001.

Araúxo cultívase tamén en moitas rexións vinícolas australianas, incluíndo Val McLaren, os outeiros de Adelaida e a rexión Geographe de Australia Occidental. Hai actualmente máis de 100 adegas australianas a facer viño con esta variedade.