Aleatorio

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Aleatorio[1][2] é un termo usado en matemáticas (e menos formalmente) para significar que non hai forma de predicir de forma fiable un resultado (para saber o que ocorrerá antes de que ocorra) ou de detectar un patrón. Algo que se escolle ao azar non se escolle por ningunha razón consciente, polo que se pensa que é puramente casual. Un exemplo de evento aleatorio é gañar unha lotaría.

Un ordenador pode facer listas de números aparentemente aleatorios. Os humanos son incapaces de facelo, porque o cerebro traballa en patróns . Se se lle pide a alguén que siga dicindo "cabezas" ou "colas" ao chou, un observador humano intelixente ou un ordenador debidamente programado pode eventualmente dicir cal é probable que diga a continuación porque o ordenador nota os patróns.

Nun sitio web como a Wikipedia en inglés o usuario pode facer clic en "Páxina aleatoria" para obter un artigo aleatorio. As posibilidades de que apareza unha páxina son exactamente as mesmas que para calquera outra páxina.

Ás veces, o adxectivo "aleatorio, -a" ademais do seu significado de accidental, casual ou fortuíto[3] ou úsase de forma máis libre, tamén coas variantes en inglés random ou shuffle.

Etimoloxía[editar | editar a fonte]

Aleatorio deriva do adxectivo en lingua latina aleatorius, que á súa vez deriva da expresión latina alea iacta est, que significa literalmente ”botouse o dado” ou “a sorte foi botada”.[4]

Facendo números aleatorios[editar | editar a fonte]

A bola nunha ruleta pódese usar como fonte de aleatoriedade, porque o seu comportamento é moi sensible ás condicións de partida.

Hai varias formas nas que un proceso ou sistema pode verse como aleatorio:

  1. Aleatoriedade procedente do ambiente (por exemplo, o movemento browniano, pero tamén os xeradores de números aleatorios de hardware).
  2. Aleatoriedade procedente das condicións de partida. Este aspecto é estudado pola teoría do caos. Pódese observar en sistemas que dependen moito de diferenzas nas condicións de inicio. Exemplos deste tipo de sistemas son o pachinko ou os dados.
  3. Aleatoriedade xerada polo propio sistema. Isto tamén se denomina pseudoaleatoriedade, e é o tipo que se usa nos xeradores de números pseudoaleatorios. Existen moitos algoritmos (baseados en aritmética ou autómatas celulares) para xerar números pseudoaleatorios. O comportamento deste sistema pódese predicir, se se coñece a semente aleatoria e o algoritmo. Estes métodos son máis rápidos que obter a "verdadeira" aleatoriedade do ambiente.

Hai moitos usos para os números aleatorios. A necesidade deu lugar a métodos de xeración de datos máis ou menos aleatorios (pseudor). Estes métodos varían en canto ao imprevisible (estatisticamente aleatorio) que son e á rapidez con que poden xerar números aleatorios.

Hai xeradores computacionais de números aleatorios, que xeran grandes cantidades de números suficientemente aleatorios. Antes daquela, as táboas publicáronse como táboas de números pseudoaleatorios .

Hai dúas formas en que os ordenadores poden facer o que parecen números aleatorios.

  • Existen diferentes algoritmos para facer números aleatorios. Isto fai posible modelar certos aspectos da aleatoriedade, por exemplo a distribución dos números xerados. Non obstante, os números xerados deste xeito seguirán sempre un patrón. Dado un, ou algúns deles, un ordenador pode calcular o seguinte número aleatorio. Polo tanto, estes números chámanse pseudoaleatorios .
  • Os números aleatorios verdadeiros xéranse observando un experimento non determinista. Despois calcúlase o número en función do resultado do experimento. Un exemplo pode ser conectar un contador Geiger a un ordenador para xerar o número.

En criptografía[editar | editar a fonte]

As claves de cifrado deben ser aleatorias para que sexan seguras. A xeración de claves por un xerador de números aleatorios defectuoso levou ás veces a unha criptoanálise exitosa.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. "bUSCatermos". aplicacions.usc.es. Consultado o 2022-09-29. 
  2. "Dicionario; aleatorio". Real Academia Galega. Consultado o 2022-09-29. 
  3. "Dicionario; accidental". Real Academia Galega. Consultado o 2022-09-29. 
  4. "ALEATORIO". Etimologías de Chile - Diccionario que explica el origen de las palabras (en castelán). Consultado o 2022-09-29. 

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]