Saltar ao contido

Adela Zamudio

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:BiografíaAdela Zamudio
Biografía
Nacemento(es) Paz Juana Plácida Adela Zamudio Rivero Editar o valor en Wikidata
11 de outubro de 1854 Editar o valor en Wikidata
Cochabamba, Bolivia Editar o valor en Wikidata
Morte2 de xuño de 1928 Editar o valor en Wikidata (73 anos)
Cochabamba, Bolivia Editar o valor en Wikidata
Lugar de sepulturaCochabamba Cemetery (en) Traducir Editar o valor en Wikidata
Actividade
Campo de traballoPoesía Editar o valor en Wikidata
Ocupaciónpoetisa (1869–), directora de escola, escritora, escritora de contos Editar o valor en Wikidata
Período de actividade1877 Editar o valor en Wikidata - 1928 Editar o valor en Wikidata
Xénero artísticoPoesía e narración Editar o valor en Wikidata
Pseudónimo literarioSoledad Editar o valor en Wikidata
Obra
Obras destacables
BNE: XX1384103


Paz Juana Plácida Adela Zamudio Rivero, nada en Cochabamba en 11 de outubro de 1854 e finada na mesma cidade o 2 de xuño de 1928, foi unha escritora e pioneira do feminismo en Bolivia. Cultivou tanto a poesía como a narrativa.[1][2]

Traxectoria

[editar | editar a fonte]

Foi filla de Adolfo Zamudio e Modesta Rivero e irmá de Mauro, Arturo e Amadís. Estudou na escola católica de San Alberto, na súa cidade natal, até terceiro de primaria, pois nese tempo era a máxima educación que se lles ofrecía ás mulleres, durante o goberno de Mariano Melgarejo. Con todo, malia as dificultades que existían para as mulleres durante a súa adolescencia, continuou instruíndose a través da lectura.

A finais do século XIX, despois de o Partido Liberal asumir o goberno, comezou a traballar como profesora na escola onde se formou. En 1905 foi directora da Escuela Fiscal de Señoritas.[3]

Escribiu artigos para El Heraldo de Cochabamba en que desenvolvía os seus ideais progresistas, como a supresión do ensino relixioso. Tamén protestou contra a discriminación cara ás mulleres,[4] reflectida en obras coma o seu poema Nacer hombre:

Una mujer superior
En elecciones no vota,
Y vota el pillo peor;
(Permitidme que me asombre)
Con sólo saber firmar
Puede votar un idiota,
Porque es hombre.

Outras das súas coñecidas poesías son La ciega e Cuando estés con una mujer, que serviron de inspiración para as mulleres que foron quen de desafiar as regras da época. Velaquí algúns fragmentos delas.

La ciega

¡Ai! No gimas, señora
por un ignorado bien
y mientras el mundo llora
busca en tu alma soñadora
lo que tus ojos no ven.

Cuando estés con una mujer

Cuando estés con una mujer.
Hazle el amor, no sólo tengas sexo.
Dile que la amas, que estás loco por ella.
No sólo la beses y entres de lleno.
Besa su cuerpo entero,
recorriendo sus rincones.
Reconoce con tus labios lo que la ropa
no deja ver.

O pensamento conservador predominante en sectores importantes da poboación boliviana non comprendeu o sentido destes versos (ou finxiu non comprendelos), e atribuíunos a algunha decepción amorosa. Porén, certamente a súa converteuse nunha vida de solteira longa e penosa, situación que reflicte o pseudónimo que usaba: Soledad. Tivo dificultades para falar de casamento civil, dunha profesión para a "parindera" do fogar, de reformas e de liberación feminina "nun ambiente estreito, infestado de beatas e prexuízos sociais". Con todo, Adela Zamudio "desafiou esta sociedade que non comprendeu as súas ideas revolucionarias en favor do seu sexo".[3]

Adela Zamudio en 1900

En 1901 fundou unha academia de pintura en Cochabamba. En 1916 creou o Liceo de Señoritas, do cal foi a primeira directora. Cando deixou o cargo, o centro foi rebautizado co seu nome.[4][5]

Comezou a publicar os seus versos en 1877 co pseudónimo Soidade, no xornal El Heraldo, e cultivou tamén a prosa.[6] Escribiu unha novela epistolar, Íntimas, "en torno ao clero corrupto e a hipocrisía circundante"; e relatos como La inundación, Noche de fiesta, La reunión de ayer, El velo de la Purísima ou El diamante.[4]

Lydia Parada de Brown considera que "esta escritora boliviana foi unha das máis grandes de América, pero lamentabelmente non acadou a fama de Gabriela Mistral nin de Juana de Ibarbourou".[3]

O 28 de maio de 1926 o presidente Hernando Siles Reyes coroou en Cochabamba a Adela Zamudio e recoñeceuna como a máis elevada representante da cultura en Bolivia. O reitor da Universidade Maior de San Simón, Félix del Granado, afirmou nesa ocasión:

Pobo, honra e ama o poeta; ámao porque coas súas mans esgazadas, feridas polos espiños do camiño, recolle a dourada espiga e amasa o pan; porque, cos seus pés sanguentos, descende ás fondas cisternas pola agua con que escancia a ánfora; ámao porque así sacia a túa fame de beleza e calma a túa sede de ideal.

Nunha carta a Franz Tamayo, Adela Zamudio resume deste xeito a súa vida e cóntalle ao seu amigo un anaco da súa ascendencia.

Nacín en Cochabamba creo que o 54 ou o 55. Non teño a miña fe de idade. Pasei a miña mocidade canda o cabeceiro dunha nai enferma e a miña idade madura como a miña velleira, loitando penosamente pola vida. A miña nai, dona Modesta Ribero de Zamudio, foi paceña. Neta de portugués por liña paterna e de francés por liña materna. O meu pai, Adolfo Zamudio, naceu en Lima, de nai ecuatoriana e pai arxentino. O meu avó don Máximo de Zamudio figura na lista dos próceres da independencia arxentina.[7]

Recoñecementos póstumos

[editar | editar a fonte]
Unha das últimas fotos de Adela, en 1926
Monumento a Zamudio situado ao norte do Prado de Cochabamba
Tumba de Adela Zamudio no cemiterio xeral de Cochabamba

Adela Zamudio finou na súa cidade natal o 2 de xuño de 1928. Na súa tumba no cemiterio xeral de Cochabamba figura o epitafio que ela mesma escribiu:

Vuelo a morar en ignorada estrella
libre ya del suplicio de la vida,
allá os espero; hasta seguir mi huella
llloradme ausente pero no perdida.

Aos 52 anos do seu falecemento e en homenaxe ao seu nacemento, a presidenta Lidia Gueiler Tejada instituíu en 1980 o Día da Muller, que en Bolivia se celebra o 11 de outubro.[8]

Na década de 1990 circulou un billete de cinco bolivianos coa imaxe de Zamudio.[9]

A Municipalidade de Cochabamba instituíu na súa honra o Premio de Cuento Adela Zamudio, que se outorga desde 2006.[10]

Obra

[editar | editar a fonte]

Obra póstuma

[editar | editar a fonte]
  • Novelas cortas, 10 textos, que en realidade son contos;[11] prólogo de Luis Taborga; editorial Juventud, La Paz, 1942
  • Peregrinando, poesía, editorial La Paz, La Paz, 1943
  • Cuentos breves, contén 7 cuentos, 7 composicións alegóricas e un conxunto de pensamentos;[11] prólogo de Gustavo Adolfo Otero; editorial Juventud, La Paz, 1943
  • Rendón y Rondín, conto, con ilustracións de Eddy Viveros; Edicións ISLA, La Paz, 1976
  • Poesías, IPREBOL, La Paz, 1993
  • Poemas, Ministerio de la Cultura, Fundación Editorial el Perro y la Rana, Caracas, 2006
  • Cuentos, reúne os textos aparecidos anteriormente en Novelas cortas (1942) e Cuentos breves (1943). É unha compilación de todos os seus relatos;[11] edición de Virginia Ayllón, Plural, La Paz, 2013

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ «Adela Zamudio: Precursora del feminismo en Bolivia» Pikara Magazine, 07.03.2014; acceso 07.03.2017
  2. ↑ Lino Maldonado, Paula (7 de marzo de 2014). "Adela Zamudio: Precursora del Feminismo en Bolivia". Pikara Magazine. p. http://www.pikaramagazine.com. Consultado o 24 de febreiro de 2018. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Lydia Parada de Brown. Adela Zamudio, precursora de las reformas feministas, El Diario, 01.11.2009; acceso 05.05.2012
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Semblanza de Zamudo escrita por Karim Taylhardat, Centro Virtual Cervantes, 22.01.2001; acceso 05.05.2012
  5. ↑ "El colegio Adela Zamudio cumple 100 años". Los Tiempos (en castelán). 2020-03-07. Consultado o 2022-06-21. 
  6. ↑ «Bibliografía de y sobre Adela Zamudio» en Blanca Wiethüchter. Hacia una historia crítica de la literatura en Bolivia, t. I, PIEB, La Paz, 2002, p. 277. Poden verse en liña fragmentos do libro, incluída a bibliografía.
  7. ↑ "Hacia una historia crítica de la literatura en Bolivia". Consultado o 25 de xuño de 2016. 
  8. ↑ "En honor a la educadora y poetisa Adela Zamudio, se celebra el Día Nacional de la Mujer Boliviana". Nodal. 11 de outubro de 2013. p. http://www.nodal.am. Consultado o 25 de febreiro de 2018. 
  9. ↑ Adela Zamudio fue castigada por decir lo que hoy afirma el Papa Francisco Arquivado 27 de setembro de 2016 en Wayback Machine., Nuevo Sur, 12.10.2013; acceso 11.11.2015
  10. ↑ IX Concurso Adela Zamudio, Casa de la Cultura Cochabamba, 22.05.2015; acceso 11.11.2015
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Santiago Espinoza A. Presentan libro que reúne los cuentos de Adela Zamudio, Opinión, 02.11.2013; acceso 11.11.2015

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Augusto Guzmán: Adela Zamudio. Biografía de una mujer ilustre. Editorial Mocidade, La Paz 1986
  • Luís H. Antezana J. e Virginia Ayllón. La ausencia de Adela Zamudio, libro multimedia, CESU de la Universidad Mayor de San Simón y Nuevo Milenio, 2012

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adela_Zamudio&oldid=6662504»