Esmirna: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
m Bot: Substitución automática de texto (-|thumb| +|miniatura| & -|thumbnail| +|miniatura|) |
Sen resumo de edición |
||
| Liña 1: | Liña 1: | ||
{{ |
{{fusióndesde|Historia urbana de Esmirna}} |
||
[[Ficheiro:Esmirna.jpg|miniatura|esquerda|250px]] |
|||
A '''historia urbana de [[Esmirna]]''' (Izmir en turco) ten un dos desenrolos máis longos coñecido, pois recentes achados remontan un primeiro asentamento na área ao sétimo milenio antes da nosa era. Concretamente no nordeste da metrópole actual, o xacemento [[neolítico]] de '''Yesilova Hoyuk''' mostra un desenrolo sen interrupción dende arredor do 6500 aC ata o 3000 aC no que seica un terremoto destruíu o lugar <ref> ''Información sobor do xacemento de Yesilova Hoyuk'' [http://www.yesilova.ege.edu.tr/eng/kazieng.htm]</ref>. |
|||
'''Esmirna''' (en turco '''Izmir''') é unha cidade de [[Turquía]], a terceira maior do país tras [[Istambul]] e a capital [[Ankara]]. Importante porto do [[Exeo]], sitúase no fondo do golfo de Izmir, na costa xónica de [[Anatolia]]. Conta con 2,8 millóns de habitantes (censo de 2010) e arredor de catro millóns na área metropolitana. |
|||
De longa historia, tivo un primitivo asentamento dende o terceiro milenio antes da nosa era nun promontorio, entón na costa, ao norte da cidade actual, que arredor do ano mil antes da nosa era foi reocupado por colonos de procedencia helénica ([[eolios]]). Acadou un gran esplendor no século VII aC coma vila portuaria adherida á [[Liga Xónica]]. Centro comercial, relixioso e cultural, foi o tempo no que puido acoller a [[Homero]] coma un dos seus habitantes. |
|||
==A primitiva Esmirna== |
|||
Aproximadamente nese tempo (comezos do terceiro milenio antes da nosa era) aparece un novo asentamento relativamente próximo, na mesma chaira aluvial do fondo oriental do golfo. Nun promontorio (daquela unha península na liña costeira <ref> ''Una recreación da cidade no Bayrakli Hoyuk'' [http://www.ffil.uam.es/hellas/Edad%20Oscura/Arquitecturaeo/recesmir.jpg]</ref>) e coñecido coma '''Tepekule''' ou '''Bayrakli Hoyuk''' (polo barrio onde se atopa), floreceu na [[idade do bronce]] do [[Exeo]] en [[Anatolia]] (contemporáneo de [[Troia]]) e declinou na época escura de transición á [[idade do ferro]] (século XIII aC, quizais destruído polos [[Pobos do Mar]]) <ref> ''O outeiro (hoyuk) de Tepekule no barrio de Bayrakli da actual Izmir'' [http://4.bp.blogspot.com/_HCdqeBQg5LE/S1o4H55A1EI/AAAAAAAAEZw/IW6TOFBLFBE/s400/MehmetYasa35_Smyrna_1.jpg]</ref><ref> ''Vista do Bayrakli Hoyuk, solar da primitiva Esmirna'' [http://1.bp.blogspot.com/_HCdqeBQg5LE/S1dKXSP65oI/AAAAAAAAETQ/PSOTiw8_Vjs/s1600/Smyrna,+Gunumuz.jpg]</ref>. |
|||
Despois da destrución persa (545 aC), [[Alexandre Magno]], que a reconquista dous séculos despois, manda reconstruíla coma gran polis helenística na aba do Monte Pagus, ao sur da primitiva situación, volvendo a recuperar a antiga prosperidade comercial baixo dominio romano. |
|||
A reocupación ou refundación do lugar tivo lugar no século XI aC e xa por colonos helénicos, en concreto [[eolios]] <ref> ''Recreación da Esmirna anterior ao Templo de Atenea; R. V. Nicholls'' [http://deeperstudy.com/img/smyrna_original_sketch.jpg]</ref>. O nome '''Esmirna''' semella teres esa ascendencia e a vila, que arrodeouse dunha muralla no 850 aC, foi a máis destacada da Dodecápolis da [[Eólida]], no límite coas colonias xonias. Precisamente no 688 aC Esmirna pasou a formares parte da [[Liga Xonia]] e durante o século VII aC acadou o seu cénit coma colonia comercial no [[Mediterráneo]] oriental, avanzada en [[Asia Menor]]. [[Pausanias (xeógrafo)|Pausanias]] cítaa coma porto no profundo golfo e nesta época, tras un incendio, arrodeouse de novas murallas de destacada execución <ref> ''Sección das fortificacións de Esmirna (arriba)'' [http://www.ffil.uam.es/hellas/Edad%20Oscura/Arquitecturaeo/Esmirna.jpg]</ref>. Cun novidoso trazado pre-hipodámico (o primeiro exemplo en occidente <ref> ''Fotografía cenital dos restos arqueolóxicos de Tepekule'' [http://3.bp.blogspot.com/_HCdqeBQg5LE/S1dFAVcQ7HI/AAAAAAAAEQI/TyTSgWdvwcY/s1600/Smyrna+1973.jpg]</ref>), rúas pavimentadas e o arcaico templo de Atenea (640-580 aC), Esmirna era tamén un foco cultural da rexión <ref> ''Vista satelital do solar da primitiva Esmirna; deeperstudy.com'' [http://deeperstudy.com/img/smyrna_original.jpg]</ref><ref> ''Documentación fotográfica de Tepekule'' [http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=28636&start=30]</ref>. Seica puido seres a cidade de [[Homero]]. |
|||
Os [[turcos otománs]] a conquistaron definitivamente no [[século XV]] e novamente recuperou a súa importancia portuaria no [[século XVII]], cando converteuse en cosmopolita centro do tráfico comercial con [[Europa]] occidental. |
|||
Os lidios, veciños do interior, conquistárona no final do século e no [[-545]] os persas, |
|||
que conquistaran [[Lidia]] a súa vez, destruíron finalmente a antiga Esmirna. |
|||
[[Categoría:Cidades de Turquía]] |
|||
==A nova Esmirna helenística e romana== |
|||
*[[http://www.izmirde.biz/guía da cidade]] |
|||
Cando a conquista de [[Alexandre Magno]] quíxose recuperar a cidade grega pero nun lugar máis amplo e defendible. Elixiron a aba do Monte Pagos (hoxe Kadifekale, primitiva [[acrópole]]) na franxa de terreo ata o mar, ao sur do primitivo asentamento <ref> ''Vista de satélite da Izmir moderna coa posición da antiga e nova Esmirna'' [http://deeperstudy.com/link/smyrna_vicinity.html]</ref>. Foi un dos seus sucesores, Lisímaco (301-281 aC), quen construíu a cidade a gran escala coa intención de facela equiparable a [[Alexandría]] ou [[Efeso]]. Cun plan de rúas ortogonais, porticadas e pavimentadas, templos (Zeus Akraios), estadio, teatro e ágora no centro <ref> ''Documentación fotográfica da ágora'' [http://2totravel.blogspot.com/2010/04/agora-gathering-place-and-market-of.html]</ref>, contaba tamén con barrios de ribeira (1750m de litoral) a carón dun dobre porto (o interior 1250m de peiraos). Todo o organismo protexido por unha muralla duns 5km con polo menos tres portas principais (a de Efeso no suroeste sinaladamente) <ref> ''Planta esquemática da Esmirna helenística; (2, Kadifekale) e (17, S.Pedro) as fortalezas medievais'' [http://www.antiksmyrna.com/js/editor/assets/kentplani1.jpg]</ref><ref> ''Outra planta esquemática da Esmirna clásica'' [http://eenusa.smugmug.com/Other/Miscellaneous/Blog-Uploads-2010/IMG5300-Edit/897504001_ddm55-M.jpg]</ref><ref> ''Planta de Esmirna na época clásica segundo a arqueoloxía ata hoxe; "Urban archaeological issues and resources in Izmir city historic city centre" Burak Belge, páx.109 (91), pdf '''35Mb''''' [http://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12606886/index.pdf]</ref>. |
|||
[[af:Izmir]] |
|||
Dende o 241 aC Esmirna pertencía ó reino atálida de [[Pérgamo]] pero en 197 aC entregouse á protección de [[Roma]] (inaugurou o culto da gran urbe coma deusa cun primeiro templo de Roma). No 133 aC pasou a territorio romano como principal porto na provincia de [[Asia]] comezando un novo período de prosperidade. Foron erixidos numerosos templos e tres acuedutos e a cidade estendíase fora de murallas. No 178 da nosa era devastada por un terremoto e reconstruída totalmente nun ano (polo emperador [[Marco Aurelio]]) <ref> ''Vista da área do porto de Esmirna na época imperial'' [http://www.izmirdesanat.org/wp-content/uploads/2011/04/211100_222247937789027_5086573_n.jpg]</ref>. |
|||
[[ang:Smyrna]] |
|||
[[ar:إزمير]] |
|||
O [[cristianismo]] tivo en Esmirna unha das primeiras comunidades fortes e activas. Pero a elección de [[Constantinopla]] coma capital do [[Imperio de Oriente]] supuxo o declinar da importancia da cidade na [[época bizantina]] (quedando reducida a área dentro de murallas). |
|||
[[az:İzmir]] |
|||
[[be:Горад Ізмір]] |
|||
==Época medieval== |
|||
[[be-x-old:Ізьмір]] |
|||
O crecente dominio turco sobre Anatolia illou o comercio por terra e |
|||
[[bg:Измир]] |
|||
o porto de Esmirna (que entupíuse progresivamente) converteuse en obxetivo de diversos poderes ao longo do medievo ([[Turcos seliúcidas|seliúcidas]], [[cruzados]], xenoveses, beilicatos turcos). A vila, arruinada polas guerras e reconstruída parcialmente no [[século XIII]], chegou mesmo a estar dividida en dous no [[século XIV]] (os turcos na cidadela do xa chamado Kadifekale e os cristiáns arredor da fortaleza do porto en poder dos templarios, S. Pietro, ambalasduas do s.XIII <ref> ''Mapa que ben representa as dúas cidades do medievo'' [http://historic-cities.huji.ac.il/turkey/izmir/maps/roux_1764_pl_105_chateau.jpg]</ref><ref> ''Planta esquemática de Esmirna no medievo coas dúas cidades: a superior na cidadela do Kadifekale e a inferior arredor do porto e a fortaleza de S.Pietro (nótese as igrexas bizantinas coñecidas; ibidem nota 14, páx.112 (94)''</ref>). As murallas foran remetidas no suroeste (s.IX-XII). |
|||
[[br:İzmir]] |
|||
[[bs:Izmir]] |
|||
[[ca:Esmirna]] |
|||
Dende 1426 a cidade, xa co nome de '''Izmir''', pasou definitivamente ao poder [[Imperio otomán|otomán]] e co ascenso do seu imperio, a recuperación comercial da vila provocou o crecemento progresivo da importancia do seu porto (consulados de [[Francia]], [[Inglaterra]] e outros países no [[século XVII]]; importante comunidade grega, armenia e xudea sefardita fuxida de [[España]] en 1492). De apenas 5.000h en 1576 pasou a contar con arredor de 90.000h a finais do XVII. |
|||
[[cs:İzmir]] |
|||
[[Ficheiro:LaudienceduConsuldeFrancechezleCadi JeanduMont1699.jpg|miniatura|esquerda|300px|Ao fondo vista da vila no XVII (audiencia ó cónsul francés]] |
|||
[[cv:Измир]] |
|||
[[Ficheiro:Izmir1714 Engraving by Henri Abraham Chatelain.jpg|miniatura|300px|Vista de Izmir en 1714.]] |
|||
[[cy:İzmir]] |
|||
A subseguinte expansión urbana tivo lugar cara ó norte (cos "Barrios Francos" dos comerciantes estranxeiros, cada nacionalidade co seu peirao <ref> ''Planta dos "Barrios Francos"; páx. 56 (48)'' [http://www.belgeler.com/blg/1ea1/comparison-of-turkish-and-european-quarters-of-izmir-at-nineteenth-century-ondokuzuncu-yuzyil-izmir-turk-ve-levanten-mahallelerinin-karsilastirilmasi]</ref>), na chaira costeira, con ganancias progresivas de terreo ao mar <ref> ''Evolución urbana de Izmir nos séculos XVII a XIX; páx. 44 (36)'' [http://www.belgeler.com/blg/1ea1/comparison-of-turkish-and-european-quarters-of-izmir-at-nineteenth-century-ondokuzuncu-yuzyil-izmir-turk-ve-levanten-mahallelerinin-karsilastirilmasi]</ref><ref> ''Planta de Izmir nos séculos XVII-XVIII; ibidem nota 14, páx.120 (102)''</ref>. O antigo porto interior rematou por encherse (1650-70 ata o s.XIX) e foi ocupado por edificacións (a área dos bazares, Kemeralti, onde xa construírase a gran mesquita de Hisar en 1592 á que engadirase o caranvanserai de Kizlaragasi Han en 1744 <ref> ''Planta de Kemeralti no antigo porto interior de Esmirna (1918)'' [http://lh4.ggpht.com/karsiyaka.fotolari/R7dm_aMzODI/AAAAAAAACWw/oOfkb6PRWaM/1918iii.jpeg]</ref><ref> ''Planta da área dos bazares, Kemeralti; páx. 49 (41)'' [http://www.belgeler.com/blg/1ea1/comparison-of-turkish-and-european-quarters-of-izmir-at-nineteenth-century-ondokuzuncu-yuzyil-izmir-turk-ve-levanten-mahallelerinin-karsilastirilmasi]</ref>). A rúa curva que seguía o borde é a principal do distrito. As murallas foron desaparecendo asemade co vello castelo de S.Pietro (futuro edificio do Concello no solar) <ref> ''Mapa de Izmir, 1834'' [http://lh4.google.com/karsiyaka.fotolari/R7dmkaMzN7I/AAAAAAAACVs/8c-wD9Ejkt8/1834.jpg]</ref><ref> ''Mapa da cidade a mediados do XIX cos diferentes barrios segundo grupos étnicos; no extremo sur da ribeira, a Praza Konak'' [http://www.bible-history.com/ibh/images/fullsized/map_of_smyrna.gif]</ref>. |
|||
[[da:Izmir]] |
|||
[[de:Izmir]] |
|||
O ferrocarril chegou a mediados do [[século XIX]] cando tamén construíuse o gran peirao do porto. Izmir acadaba o seu cénit comercial cosmopolita e unha ampliación xeral da liña costeira foi levada a cabo cara ó final do século (recheo de 200 metros no golfo e dique de abrigo, coa nova avenida de borde, o Kordon <ref> ''Planta da nova liña portuaria nos "Barrios Francos"'' [http://lh5.google.com/karsiyaka.fotolari/R7dmsqMzN9I/AAAAAAAACV8/eDg8__YRVLk/1876.jpg]</ref>). Precisamente no seu extremo sur comezou a se conformares (entre un cuartel e o edificio do Goberno) unha praza na ribeira que vai devir o centro administrativo da urbe, a Praza Konak <ref> ''Mapa de Izmir coa nova fronte marítima, 1905'' [http://www.discusmedia.com/pictures/maps/000/00/m/0016604m.jpg]</ref>. As clases acomodadas ("''levantinos''") foron asentándose nas barrios surxidos no norte mentres que as populares ocupaban o histórico e abigarrado barrio turco do sur baixo o Kadifekale <ref> ''Planta de Izmir no século XIX; ibidem nota 14, páx. 120 (102)''</ref>. |
|||
[[diq:İzmir (bacar)]] |
|||
[[el:Σμύρνη]] |
|||
==Século XX== |
|||
[[en:Izmir]] |
|||
[[Ficheiro:İzmir, Turkey.JPG|miniatura|300px]] |
|||
[[eo:Izmiro]] |
|||
O gran incendio de 1922 nos barrios do norte, cando a caída do Imperio Otomán e a proclamación da [[Turquía|república turca]], permitiu un novo planeamento desa área segundo as características dos ensanches europeos, con amplos bulevares e un parque central (Parque Kultur) <ref> ''Plan de Rene Danger para a reconstrución de Izmir, 1924; ibidem nota 14, páx. 209 (191)''</ref><ref> ''Mapa do centro de Izmir co replaneamento do norte despois do gran incendio'' [http://www.tacdam.metu.edu.tr/findings.jpg]</ref><ref> ''Parte do novo ensanche de Izmir tralo incendio de 1922 (nótese a liña antiga de costa e á dereita a Mesquita Hisar e o caravanserai en Kemeralti)'' [http://picasaweb.google.com/102443307823522415814/1905IZMiRSEHiRPLANLARIHARiTALAR#slideshow/5398495074102937362]</ref>. Outro parque xurdiu no suroeste, Bahribaba, apuntando o futuro crecemento da urbe tamén nesa dirección. |
|||
[[es:Esmirna]] |
|||
Ademais suxería a construción dun porto moderno no norte da cidade histórica que foi completado nas décadas seguintes. |
|||
[[et:İzmir]] |
|||
[[eu:Esmirna]] |
|||
Dende os anos cincuenta a emigración das zonas rurais foi producindo a metropolización de Izmir ao longo das beiras do golfo <ref> ''Mapa da área metropolitana de Izmir'' [http://wowturkey.com/tr68/k_Hakan_Cirpak_konak1.jpg]</ref>, asemade a aparición de barrios de infravivenda arredor de Kadifekale e a ágora. |
|||
[[fa:ازمیر]] |
|||
[[fi:İzmir]] |
|||
==Notas== |
|||
[[fr:Izmir]] |
|||
{{Referencias}} |
|||
[[he:איזמיר]] |
|||
[[hi:इज़मिर]] |
|||
[[hr:İzmir]] |
|||
[[Categoría:Historia de cidades]] |
|||
[[hu:İzmir]] |
|||
[[hy:Իզմիր]] |
|||
[[id:İzmir]] |
|||
[[ie:Izmir]] |
|||
[[it:Smirne]] |
|||
[[ja:イズミル]] |
|||
[[ka:იზმირი (ქალაქი)]] |
|||
[[kk:Измир]] |
|||
[[kl:Izmir]] |
|||
[[ko:이즈미르]] |
|||
[[ku:Izmîr]] |
|||
[[ky:Измир]] |
|||
[[la:Smyrna]] |
|||
[[lad:Izmir]] |
|||
[[lt:Izmiras]] |
|||
[[lv:Izmira]] |
|||
[[mhr:Измир]] |
|||
[[mk:Измир]] |
|||
[[mr:इझ्मिर]] |
|||
[[mrj:Измир]] |
|||
[[ms:İzmir]] |
|||
[[nl:İzmir]] |
|||
[[no:Izmir]] |
|||
[[os:Измир]] |
|||
[[pl:Izmir]] |
|||
[[pnb:ازمیر]] |
|||
[[pt:Esmirna]] |
|||
[[qu:İzmir]] |
|||
[[ro:İzmir]] |
|||
[[ru:Измир]] |
|||
[[rw:İzmir]] |
|||
[[sco:İzmir]] |
|||
[[sh:İzmir]] |
|||
[[simple:İzmir]] |
|||
[[sk:Izmir]] |
|||
[[sl:İzmir]] |
|||
[[sr:Измир]] |
|||
[[sv:Izmir]] |
|||
[[sw:İzmir]] |
|||
[[tk:Izmir (il)]] |
|||
[[tr:İzmir]] |
|||
[[tt:Измир]] |
|||
[[tum:Izmir]] |
|||
[[udm:Измир]] |
|||
[[ug:Izmir]] |
|||
[[uk:Ізмір]] |
|||
[[ur:ازمیر]] |
|||
[[uz:Izmir]] |
|||
[[vi:İzmir]] |
|||
[[war:İzmir]] |
|||
[[yi:איזמיר]] |
|||
[[zh:伊兹密尔]] |
|||
Revisión como estaba o 3 de agosto de 2012 ás 09:19
 | Suxeriuse que "Historia urbana de Esmirna" sexa fusionado con este artigo ou apartado (conversa). Para realizar a fusión dos artigos sigue estes pasos. |
Esmirna (en turco Izmir) é unha cidade de Turquía, a terceira maior do país tras Istambul e a capital Ankara. Importante porto do Exeo, sitúase no fondo do golfo de Izmir, na costa xónica de Anatolia. Conta con 2,8 millóns de habitantes (censo de 2010) e arredor de catro millóns na área metropolitana.
De longa historia, tivo un primitivo asentamento dende o terceiro milenio antes da nosa era nun promontorio, entón na costa, ao norte da cidade actual, que arredor do ano mil antes da nosa era foi reocupado por colonos de procedencia helénica (eolios). Acadou un gran esplendor no século VII aC coma vila portuaria adherida á Liga Xónica. Centro comercial, relixioso e cultural, foi o tempo no que puido acoller a Homero coma un dos seus habitantes.
Despois da destrución persa (545 aC), Alexandre Magno, que a reconquista dous séculos despois, manda reconstruíla coma gran polis helenística na aba do Monte Pagus, ao sur da primitiva situación, volvendo a recuperar a antiga prosperidade comercial baixo dominio romano.
Os turcos otománs a conquistaron definitivamente no século XV e novamente recuperou a súa importancia portuaria no século XVII, cando converteuse en cosmopolita centro do tráfico comercial con Europa occidental.