Clase social

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Clase social é un tipo de estratificación social que forma parte dun sistema de clases. Rixese por diversos condicionantes, tal que:

Condicionantes[editar | editar a fonte]

  1. A adscrición a determinada clase dun individuo determínase basicamente por criterios económicos, a diferenza do que sucede noutros tipos de estratificación social, baseados en castas e estamentos, onde o criterio básico de adscrición en principio non é económico (aínda que a adscrición a un determinado grupo poida implciar secundariamente condicionantes económicos).
  2. Xeralmente, para o conxunto de individuos que configura unha clase existen uns intereses comúns, ou unha estratexia social maximizadora do seu poder político e benestar social. En certos casos, cando un certo número de individuos se desentende dos intereses da súa clase social fálase de alienación.
  3. As condicións económicas que comportan a adscrición a unha ou outra clase xeralmente están determinadas polo nacemento e herdanza familiar. Así na maioría das sociedades os fillos das clases desfavorecidas ó longo da súa vida seguirán formando parte das clases desfavorecidas, e os fillos das clases máis acomodadas teñen maior probabilidade de ser parte durante o resto da súa vida da clase acomodada.

O conxunto das clases sociais e as súas relacións, forman un sistema de clases que é típico das sociedades industriaes modernas. Neste tipo de sociedade recoñécese unha maior mobilidade social que noutros sistemas de estratificación social. É dicir, tódolos individuos teñen a posibilidade de escalar ou ascender na súa posición social polo seu mérito ou outro factor. A consecuencia é a ruptura coas organizacións estamentarias onde cada persoa está localizada segundo a tradición nun estrato específico, normalmente para toda a vida. Malia estas posibilidades de ascenso, o sistema de clases non cuestiona a desigualdade en si mesma, sobre todo en países do terceiro mundo onde existen combinacións de clases e estamentos. A clase social á que pertence un individuo determina as súas oportunidades, e defínse por aspectos que non se limitan á situación económica. Tamén inclúen as maneiras de comportarse, os gustos, a linguaxe, as opinións... Mesmo as crenzas éticas e relixiosas adoitan corresponderse coas dun status social ou (posición social).

Un sistema de clases é por tanto, unha xerarquización colectiva, onde o criterio de pertenza vén determinado pola relación do individuo coa actividade económica, e principalmente, o seu lugar respecto dos medios de produción. Esta condición está estreitamente correlacionada coa herdanza familiar.

Clase social en Marx[editar | editar a fonte]

En Karl Marx as clases sociais aparecen como antagónicas nun contexto histórico de conflito cuxo eixo central é a materialidade. Dese enfrontamento mediado pola historia xorde a loita de clases que é a manifestación mesma do conflito de intereses da posición dos individuos. Para Marx, na sociedade capitalista o capital está repartido de forma desigual entre as dúas grandes clases (proletariado e burguesía), favorecendo a estes últimos baixo un sistema feito á medidad dos seus intereses. Este sistema sería o capitalismo e o seu apoio teórico, o liberalismo Para superar esa explotación, o proletariado debíase unir superando as súas diferenzas xeográficas e culturais ("proletariados do mundo, unídevos" sentenciara na última páxina do Manifesto comunista) e descubrir a súa conciencia de clase para así superar a alienación e superar a loita de clases en dúas etapas:

  • Socialismo: proceso de concientización do proletariado e socialización progresiva da produción e a riqueza
  • Comunismo: Fin da loita de clases e socialización total da produción

Se ben o soño de Marx non se materializou, a súa dialéctica provocou un xiro total na política e a historia moderna. Porén, as transformacións sociais ó iniciar o século XX levaron a que apareceran novas achegas, entre elas as que foron realizadas por Weber.

Clase social en Weber[editar | editar a fonte]

Max Weber contribuíu a atender a complexización social de occidente no século XX (aparición de capas medias, burocracia etc) e comprender desde unha lóxica da acción social e a racionalidade. É un erro ver a Weber coma o verdugo de Marx (como fixo crer a socioloxía funcionalista desde Talcott Parsons) aínda sendo este liberal e próximo ó mundo relixioso. A distancia está máis ben no enfoque máis reducionista de Marx (primacía do factor material-económico para explicar o capitalismo) algo que Weber trata de refutar a través das súas teses sobre o espírito protestante e a acción social, que é o individualismo en oposición á supremacía do colectivo, o social, de Marx.

"A socioloxía interpretativa ou comprensiva considera ó individuo e a súa acción coma a súa unidade básica. Coma o seu átomo, se podo permitirme empregar excepcionalmente esta discutible comparación (...) en consecuencia a teoría da socioloxía consiste en reducir estes conceptos a «accións comprensibles», é dicir, sen excepción, aplicables ás accións de homes individuais participantes"

Weber distingue entre “clases sociais”, “grupos de status” e “partidos políticos”, estratos distintos que corresponden respectivamente ás ordes económica, social e política.

  • As clases son unicamente unha das formas da estratificación social, atendendo ás condicións de vida material, e non constitúen un grupo consciente da súa propia unidade máis alá de certas condicións de vida.
  • Os grupos de status distínguense polo seu modo de consumo e polas súas prácticas sociais diferenciadas que dependen á vez de elementos obxectivos (os que despois Pierre Bourdieu chamaría capital social) e doutros puramente subxectivos como a reputación.
  • Os partidos políticos expresan e unifican en forma institucional intereses económicos e status sociais comúns.

O contexto histórico presenta a chegada dunha clase media xa fortalecida trala experiencia do fordismo e que se sumaría coma un actor de peso entre o proletariado e a burguesía, aínda que coa excepción de ser un estado de tránsito permanente. A complexización deste proceso, traspasou a súa carga teórica á socioloxía contemporánea (desde mediados dos 70), que se fixo cargo deste problema nun contexto de crise da sociedade moderna-industrial tal como se coñecera historicamente.

Clase social na socioloxía contemporánea[editar | editar a fonte]

A nova complexización da sociedade desde fins do século XX ata o século XXI foi provocando encontros entre as posturas actualizadas de Weber e Marx (neoweberianos e neomarxistas) aínda que, por outra banda, continuaba a produción teórica máis ortodoxa do marxismo e a funcionalista contemporánea (que se asocia tecnicamente á xustificación do neoliberalismo), cuxa figura de maior peso sería Niklas Luhmann, quen baseou a súa revisión da teoría de sistemas nas teses do biólogo chileno Humberto Maturana (autopoiesis) que encontraxustificación case matemática na sociedade contemporánea a diferenza do resto das teorías sociais. Converxen neomarxistas e neoweberianos na complexización contemporánea das clases sociais, a desigualdade social crecente e o caos teórico producido na transformación do traballo. Entre os teóricos destacados da análise de clase contemporáneo están Goldthorpe, Olin Wright, Erikson e Dahrendorff.

Bibliografía recomendada[editar | editar a fonte]

  • Goldthorpe, J. et. al. 1987. Social Mobility and Class Structure in Modern Britain. Second Edition. Oxford: Clarendon Press.
  • Erikson, R. e J. Goldthorpe. 1993. The Constant Flux: A Study of Class Mobility in Industrial Societies Oxford: Clarendon Press
  • Bourdieu, Pierre. 1984. La distinción. Madrid: Taurus
  • Crompton, Rosemary 1994. Clase y Estratificación. Una introducción a los debates actuales. Madrid: Tecnos
  • Wright, Erik Olin. 1983. Clase, crisis y estado. Madrid: Siglo XXI de España.
  • Wright, Erik Olin. 1992. Reflexionando, una vez más, sobre el concepto de estructura de clases. Zona Abierta, Nº 59-60. Madrid.
  • Parsons, Talcott, El sistema social, Alianza Editorial
  • Weber, Max, La ética protestante y el espíritu del capitalismo, Ed. Península
  • Weber, Max, Economía y sociedad. Esbozo de sociología comprensiva, Ed. FCE
  • Marx, Karl, Manuscritos de economía y filosofía Alianza Ed.
  • Marx, Karl, Elementos fundamentales para la crítica de la economía política (Grundrisse), I-III, Ed. Siglo XXI
  • Marx, K. e F. Engels (1848) 1998. Manifiesto Comunista Buenos Aires: Cuadernos Marxistas

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Outros artigos[editar | editar a fonte]