Toxicidade

A toxicidade é unha medida usada para medir o grao tóxico ou velenoso dalgúns elementos. O estudo dos velenos coñécese como toxicoloxía. A toxicidade pode referirse ao efecto desta sobre un organismo completo, como un ser humano, unha bacteria ou mesmo unha planta, ou a unha subestrutura, como unha célula (citotoxicidade).

Categorías[editar | editar a fonte]

A toxicidade, ou capacidade dunha substancia de danar un organismo exposto, xeralmente pode ser dividida en dúas categorías:

Toxicidade aguda: refírese á evolución rápida dos síntomas ou dos efectos despois da administración de doses relativamente altas da substancia tóxica, ou o que é o mesmo, aos efectos nocivos inmediatos xerados por doses suficientemente grandes.
Toxicidade crónica: refírese aos efectos nocivos da exposición a longo prazo a un tóxico. Isto incluiría os residuos de pesticidas na comida, a contaminación do aire etc.

Un mesmo composto pode producir efectos tóxicos tanto agudos coma crónicos, dependendo da dose e da duración da exposición.

Factores[editar | editar a fonte]

Unha mesma substancia, administrada incluso nas mesmas doses, pode ter efectos moi distintos en distintos organismos biolóxicos, dependendo de distintos factores.

Especie biolóxica[editar | editar a fonte]

As diferenzas xenéticas entre as diversas especies afectan de modo importante aos efectos farmacolóxicos e toxicolóxicos dos fármacos e doutros elementos tóxicos. A investigación clínica ten atopado diferenzas entre especies moi significativas para a avaliación de tóxicos e fármacos, que antes de ser usados en humanos son estudados normalmente en animais. Estes son algúns exemplos:

Formaldehido: é neurotóxico en animais, pero en humanos causa teratoxenicidade.
FB642 (metil-2-benzimidazolecarbamato, carbendazim): ten actividade antitumoral, pero tamén ten un efecto mutaxénico en humanos.
Trikatu (planta medicinal india): contribúe á diminución do nivel de colesterol en ratas, pero é tóxico en humanos.
Trióxido de arsénico: produce excitación no cabalo, pero a súa adición á citarabina a doses baixas parece mellorar a resposta en pacientes maiores que teñen leucemia mieloide aguda (unha forma de cancro) comparada co axente só.
Mel silvestre de Turquía: causa bradicardia aguda soamente en humanos.
Rufinamida (anticonvulsivante): é máis tóxico no home ca nas ratas.
Talidomida: non mostrou efectos teratoxénicos en ratas, pero produce malformacións en humanos.

Raza[editar | editar a fonte]

As diferenzas raciais están tamén relacionadas con diferenzas no xenotipo (carga xenética dos individuos).

Atropina: os nixerianos con insuficiencia cardíaca conxestiva responden mellor ao tratamento con atropina ca outras razas.
Lipoproteina A: as persoas de raza negra teñen niveis substancialmente máis altos que as de raza branca, por iso son máis sensibles á toxicidade hepática.

Sexo[editar | editar a fonte]

A actividade biolóxica en machos e femias non é a mesma. Debido a isto tamén obsérvanse diferentes respostas a diversos fármacos ou elementos.

Amiodarona: causa neuropatía máis frecuentemente en mulleres.
Haloperidol: mulleres esquizofrénicas premenopáusicas amosan unha resposta terapéutica mellor aos neurolépticos que os homes, pero despois da menopausa teñen síntomas extrapiramidais máis pronunciados ca eles.
Alcohol: afecta mais as mulleres, entre outras razóns porque teñen menor proporción de auga corporal, polo que alcanza maiores concentracións no sangue.

Idade[editar | editar a fonte]

En nenos, a absorción, distribución, metabolismo e excreción de fármacos poden diferir considerablemente en comparación con estes factores en adultos; por conseguinte, existen diferenzas na eficacia terapéutica e na toxicidade de diversos fármacos.

Terapia antibiótica para infeccións severas en nenos. Certos fármacos como o cloramfenicol en doses altas, as sulfonamidas e a tetraciclina non deberían ser usados en neonatos, debido á maior toxicidade. Debido á pobre conxugación, inactivación ou excreción, as concentracións en soro de moitos antibióticos poden estar máis elevadas e por tempo máis prolongado en neonatos que nos outros nenos. Por tanto nos neonatos pode ser necesario axustar as doses de axentes antimicrobianos para infeccións severas, empregando doses baixas e a intervalos máis longos.
Chumbo: é un axente neurotóxico, pero especialmente en nenos, porque os efectos mais prexudiciais se producen sobre o desenvolvemento neuronal, por iso os nenos son máis vulnerables.
Polución: enfermidades respiratorias relacionadas coa contaminación ambiental son causa común de morbilidade e mortalidade en nenos menores de 5 anos e tamén en anciáns.
Exposición percutánea ao metanol: pode causar dano ocular severo (neurite óptica, dano retiniano) en nenos pero non en adultos.
Clorpirifosfatos: o CPF é máis neurotóxico en nenos ca en adultos, xa que interfire mecanicamente na división e diferenciación celular, causando alteracións da neurotransmision.
Pesticidas coma o abamectin e acefato teñen efectos máis rápidos nos adultos ca nos máis novos.

Tolerancia[editar | editar a fonte]

O termo tolerancia é aplicado cando a reacción dun suxeito a un fármaco ou droga diminúe a medida que se administran ou consomen doses continuadas. Como consecuencia disto para lograr o mesmo efecto son precisas doses cada vez máis grandes. A tolerancia pode involucrar tanto tolerancia psicolóxica coma fisiolóxica. Entre as substancias que a producen de modo característico atópanse os opiáceos, como a morfina ou a heroína, e as benzodiacepinas (fármacos ansiolíticos).

Tamén se pode producir a tolerancia cruzada, isto é, que un fármaco ou droga produza tolerancia a outro. Trátase dun fenómeno farmacolóxico no cal un paciente que é tratado cun fármaco mostra unha resistencia fisiolóxica a ese medicamento como resultado da tolerancia que desenvolveu a outro similar. Por exemplo a tolerancia alta á anfetamina como estimulante pode tamén inducir tolerancia á metanfetamina. E bastante característica de certas adicións coma alcohol, fármacos, rapé...

Saúde / enfermidade[editar | editar a fonte]

Nos enfermos a maior parte das funcións fisiolóxicas están alteradas. Así os pacientes que teñen doenzas cardíacas, renais ou hepáticas son mais susceptibles aos efectos dos tóxicos.

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Bibliografía[editar | editar a fonte]

Reppetto, M. Toxicología fundamental. Editorial científico-médica.Barcelona, 1988
Klaasen C:D, Watkins J.B. Casarett y Doull Fundamentos de toxicología. Editorial McGraw-Hill. 2005

Outros artigos[editar | editar a fonte]