Escritura ibérica nororiental
A escritura ibérica nororiental (tamén coñecida como levantina ou simplemente ibérica por ser con diferenza a máis usada) é a escritura paleohispánica que foi o vehículo principal de expresión da lingua ibérica, lingua que tamén expresan as inscricións en escritura ibérica suroriental, pero cabe destacar que o valor da maioría de signos destas escrituras non coincide en absoluto, aínda que o repertorio de signos é similar. Aínda así, a hipótese máis aceptada considera que a escritura nororiental deriva directamente da escritura suroriental. Sobre a orixe das escrituras paleohispánicas non hai consenso: para algúns investigadores a súa orixe está directa e unicamente vinculado ao alfabeto fenicio, mentres que para outros na súa creación tamén influiría o alfabeto grego.
Como o resto de escrituras paleohispánicas, esta escritura presenta signos con valor silábico, para as oclusivas, e signos con valor alfabético, para o resto de consoantes e vogais. A partir do punto de vista da clasificación dos sistemas de escritura non é nin un alfabeto nin un silabario, senón unha escritura mixta que se identifica normalmente como semisilabario. O signario básico está formado por 28 signos: cinco vocálicos, 15 silábicos e 8 consonánticos (unha lateral, dúas sibilantes, dúas vibrantes e tres nasais). O seu desciframento, culminado o 1922 por Manuel Gómez-Moreno, é practicamente total e baséase principalmente na existencia de numerosas lendas monetarias, algunhas bilingües ou case bilingües, facilmente relacionábeis con topónimos coñecidos polas fontes clásicas. Do signario ibérico nororiental coñécense dúas variantes: a variante dual é case exclusiva das inscricións máis antigas dos séculos -V, -IV e -III e caracterízase polo uso do sistema dual, descuberto por Joan Maluquer de Motes o 1968, que permite diferenciar os silabogramas oclusivos dentais e velares xordos dos sonoros cun trazo engadido de forma que a forma simple representa á sonora e a forma complexa á xorda. A variante non dual é case exclusiva das inscricións máis modernas dos séculos -II e -I.
A escritura ibérica nororiental escríbese moi maioritariamente de esquerda a dereita e usouse fundamentalmente no cuadrante nororiental da Península Ibérica: unha ampla franxa costeira a partir do sur do Languedoc-Rosellón ata Alacant que penetra cara ao interior polo val do Ebro e que corresponde á maior parte dos pobos que as fontes clásicas identifican como iberos (indiketes, ausetanos, laietanos, lacetanos, cosetanos, ilerxetes, ilercavóns, sedetanos, edetanos, contestanos etc.). Os contextos arqueolóxicos máis antigos sitúanas a finais do século -V, mentres que as máis modernas son de finais do século -I, ou quizais de principios do século I. As inscricións nororientais aparecen sobre soportes moi variados (moedas de prata e bronce, láminas de chumbo, cerámicas áticas, cerámicas de verniz negro A e B, cerámicas pintadas, dolias, ánforas, fusaiolas, ronseis e placas de pedra, mosaicos etc.) e é con diferenza o signario paleohispánico máis documentado, uns dous milleiros de inscricións, que representan o 95% do total.
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Correa, José Antonio (1992): «Representación gráfica de la oposición de sonoridad en las oclusivas ibéricas (semisilabario levantino)», AION 14, pp. 253–292.
- Ferrer i Jané, Joan (2005): «Novetats sobre el sistema dual de diferenciació gràfica de les oclusives sordes i sonores», Palaeohispanica 5, pp. 957–982.
- Gómez-Moreno, Manuel (1922): «De Epigrafia ibérica: el plomo de Alcoy», Revista de filología española 9, pp. 341–366.
- Hoz, Javier de (1985): «El nuevo plomo inscrito de Castell y el problema de las oposiciones de sonoridad en ibérico», Symbolae Ludouico Mitxelena septuagenario oblatae, pp. 443–453.
- Maluquer de Motes, Joan (1968): Epigrafía prelatina de la Península Ibérica, Barcelona.
- Quintanilla, Alberto (1993): «Sobre la notación en la escritura ibérica del modo de articulación de las consonantes oclusivas», Studia Palaeohispanica et Indogermánica J. Untermann ab Amicis Hispanicis Oblata, pp. 239–250.
- Rodríguez Ramos, Jesús (2004): Análisis de epigrafía íbera, Vitoria-Gasteiz.
- Untermann, Jürgen (1990): Monumenta Linguarum Hispanicarum. III Die iberischen Inschriften aus Spanien, Wiesbaden.
- Velaza, Javier (1996): Epigrafía y lengua ibéricas, Barcelona.