Saskatchewan

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:Xeografía políticaSaskatchewan
Imaxe

Lema«Multis E Gentibus Vires» Editar o valor em Wikidata
Nomeado en referencia aRío Saskatchewan Editar o valor em Wikidata
Localización
Editar o valor em Wikidata Mapa
 55°N 106°O / 55, -106Coordenadas: 55°N 106°O / 55, -106
EstadoCanadá Editar o valor em Wikidata
CapitalRegina (pt) Traducir Editar o valor em Wikidata
Escindido deTerritorios do Noroeste Editar o valor em Wikidata
Poboación
Poboación1.168.057 (2017) Editar o valor em Wikidata (1,79 hab./km²)
Lingua oficiallingua inglesa Editar o valor em Wikidata
Xeografía
Superficie651.900 km² Editar o valor em Wikidata
Bañado porRio South Saskatchewan (pt) Traducir Editar o valor em Wikidata
Punto máis altoCypress Hills (en) Traducir (1.392 m) Editar o valor em Wikidata
Punto máis baixoLago Athabasca (pt) Traducir (213 m) Editar o valor em Wikidata
Comparte fronteira con
Datos históricos
Precedido por
Creación1905 Editar o valor em Wikidata
Organización política
Forma de gobernomonarquía constitucional
Parlamentarismo Editar o valor em Wikidata
• Monarca (pt) Traducir Editar o valor em WikidataCarlos III do Reino Unido (2022–) Editar o valor em Wikidata
Órgano executivoGovernment of Saskatchewan (en) Traducir Editar o valor em Wikidata
• Premier of Saskatchewan (en) Traducir Editar o valor em WikidataScott Moe (pt) Traducir (2018–sen valor) Editar o valor em Wikidata
Órgano lexislativoLegislature of Saskatchewan (en) Traducir , Editar o valor em Wikidata
PIB nominal77.833.000.000 $ (2020) Editar o valor em Wikidata
MoedaDólar canadense Editar o valor em Wikidata
Identificador descritivo
Código postalS Editar o valor em Wikidata
Fuso horario
ISO 3166-2CA-SK Editar o valor em Wikidata
Outro
Irmandado con
Jilin (1984–) Editar o valor em Wikidata

Sitio websaskatchewan.ca Editar o valor em Wikidata
Facebook: SKGov Twitter: SKGov Editar o valor em Wikidata

Saskatchewan[1] é unha provincia do oeste do Canadá. É a provincia central das Pradarías canadenses. A súa capital é Regina, aínda que a súa cidade máis poboada é Saskatoon. A maior parte da súa poboación concéntrase na parte sur da provincia.

A agricultura é unha parte fundamental na economía de Saskatchewan, sobre todo o trigo, do que se cultiva o 45% de todo o Canadá. Outra fonte fundamental da economía da provincia é a minería. Saskatchewan é a maior produtora de uranio do mundo.

O nome da provincia provén do río Saskatchewan, cuxo nome deriva do cree: kisiskāciwani-sīpiy, que significa "río de curso veloz" [2]

Xeografía[editar | editar a fonte]

A grandes liñas, Saskatchewan parece un cuadrilátero, cun área de 588.276,09 km². Con todo, debido ao seu tamaño, os bordos do límite do paralelo 49° e o 60° norte parecen encorvados. Ademais, o límite Leste da provincia está parcialmente torcido no canto de seguir unha liña lonxitudinal, cando as liñas de corrección foron ideadas por topógrafos antes do programa (1880-1928). Saskatchewan limita ao oeste con Alberta, ao norte cos Territorios do Noroeste, ao leste con Manitoba, e ao sur cos estados norteamericanos de Montana e Dacota do Norte. Saskatchewan distínguese por ser a única provincia canadense onde ningunha das súas fronteiras correspóndense con trazos xeográficos físicos. É tamén unha das dúas únicas provincias sen saída ao mar, xunto con Alberta.

Saskatchewan está formada por dúas rexións naturais principais: o Escudo Canadense no norte e as Chairas Interiores no sur. O norte de Saskatchewan está cuberto principalmente polo bosque boreal excepto as Dunas de Area do Lago Athabasca, as dunas de area activas máis grandes do mundo ao norte do paralelo 58°, adxacentes á beira sur do lago Athabasca. O sur de Saskatchewan contén outra área con dunas de area coñecidas como "os Grandes Outeiros de Area" que cobren 300 km². Os Outeiros do Ciprés (Cypress Hills), localizadas no bordo suroeste de Saskatchewan e Killdeer Badlands (Parque Natural de Grasslands) son áreas da provincia que permaneceron sen conxelarse durante o último período de glaciación.

O punto máis alto da provincia, con 1.468 metros de altitude, está localizado nos Outeiros do Ciprés. O punto máis baixo, con 213 metros, está na beira de lago Athabasca no extremo norte. A provincia ten nove concas fluviais distintas [1] [2] formadas por varios ríos que desembocan en augas do océano Ártico, baía de Hudson e golfo de México.

Clima[editar | editar a fonte]

Saskatchewan está lonxe de calquera masa significativa de auga. Isto, combinado coa súa latitude norte produce un verán frío tipo clima continental húmido (Clasificación climática de Köppen Dfb) na metade este, e clima de estepa de seco a semiárido (clasificación Köppen Bsk) na parte occidental da provincia. Os veráns poden ser moi quentes, con temperaturas por encima de 32°C durante o día. Refachos de ventos cálidos do sur procedentes dos Estados Unidos durante a maior parte de xullo e agosto. Aínda que os invernos poden ser moi fríos, con temperaturas máximas que non superan os -17 °C durante semanas, os ventos chinook (ventos cálidos e húmidos) a miúdo sopran do sur, traendo períodos de tempo suave. A precipitación anual promedia de 12 a 18 polgadas ao longo da provincia, co groso da choiva durante xuño, xullo e agosto [3].

Historia[editar | editar a fonte]

Río Saskatchewan

Antes da chegada dos europeos, Saskatchewan atopábase habitada polas tribos Athabaskan, Algonquiana, e síux. O primeiro europeo en instalarse en Saskatchewan foi Henry Kelsey en 1690, que navegou ao longo do río Saskatchewan nun intento por traficar pel, comprándolla aos indíxenas da zona. O primeiro establecemento de orixe europea foi a Compañía da Baía de Hudson, situada en Cumberland House e fundada por Samuel Hearne en 1774.

A mediados do século XIX, as expedicións científicas lideradas por John Palliser e Henry Youle Hind exploraron a rexión da pradería provincial.

Na década de 1870, o Goberno do Canadá formou os Territorios do Noroeste para administrar ao vasto territorio comprendido entre a Columbia Británica e Manitoba. O goberno accedeu tamén á firma dunha serie de tratados cos nativoamericanos da súa contorna, o que fomentou a relación entre as "Primeiras Nacións" (en inglés , "First Nations"), como se coñecen hoxe en día, e a Coroa. Pouco despois, as Primeiras Nacións veríanse arrastradas a certas reservas.

A colonización da provincia colleu voo cando a Canadian Pacific Railway (Ferrovía Canadense do Pacífico) foi construída a comezos dos anos 1880, e o goberno federal dividiu á terra conforme á Medición do dominio terrestre, outorgando parcelas libres a colonos voluntariosos. A policía montada do noroeste edificou uns cantos postos e fortificacións ó longo de Saskatchewan, entre os que destacan: Fort Walsh nos Montes Cipreses, e Wood Mountain, posto no centro meridional de Saskatchewan, preto da fronteira con Estados Unidos.

En 1876, seguindo á Batalla do Pequeno Corno Grande o cacique dos Lakota, Touro Sentado, guiou á súa xente cara a Wood Mountain, cuxa reserva fundouse en 1914.

Moitos integrantes dos Métis, que non foran sinatarios de tratado algún, trasladáronse ao distrito de Saskatchewan Rivers, ao norte da actual Saskatoon, tras a Rebelión do Red River que tivo lugar en Manitoba en 1870. A comezos da década de 1880, o goberno do Canadá se negouse a oír as queixas dos Métis, que partían de temas vinculados á ocupación territorial. Finalmente, en 1885, os Métis, comandados por Louis Riel, provocaron a Rebelión do Noroeste en reclamo dun goberno provisional. Foron vencidos pola milicia canadense asentada nas praderías do "Canadian Pacific Railway". Riel rendeuse e foi declarado culpable de traizón nunha corte de Regina. Terminaría por ser executado o 16 de novembro de 1885.

Xuízo a Louis Riel. Sasckatchewan, 1885

Co arribo de máis colonos á rexión, a poboación foi crecendo, e Saskatchewan pasou a ser considerada unha provincia o 1 de setembro de 1905; o día de inauguración foi o 4 dese mes.

O Homestead Act permitía aos colonos adquirir millas cadradas de terra para o cerramento de facendas, e ofrecía un cuarto adicional tras realizar o labor inicial de devandita concesión. A inmigración chegou á cima en 1910 e, a pesar das dificultades da vida fronteiriza e do seu afastamento respecto da cidade e as súas vantaxes, conseguiuse establecer unha sociedade agraria próspera e estable.

En 1913 a Asociación de Criadores de Gando de Saskatchewan logrou establecerse como a primeira organización agrícola da provincia. A convención fundacional de 1913 fixara, para entón, tres obxectivos principais que servirían de orientación: vixiar a lexislación; seguir os intereses da CG na forma máis honorable e lexítima posible; e suxerir ao parlamento o cambio de condicións e requisitos cando o estime conveniente. En 1970, a primeira reunión anual no Canadá tivo lugar en Regina.

Economía[editar | editar a fonte]

A economía de Saskatchewan é tradicionalmente agrícola; con todo, a emerxente diversificación propiciou que agora esta actividade, xunto á silvicultura, a pesca e a caza constitúan tan só o 6,8% do PIB da provincia. O trigo é a colleita máis común, e quizais o único representativo de Saskatchewan, pero outros cereais como a canela, liño, centeo, avea, ervellaca, lentellas, millo pequeno, e cebada son tamén producidos.

Así mesmo, a minería é de vital importancia para a provincia, sendo Saskatchewan o líder mundial en exportación de potasa. Sobre a zona setentrional, a actividade forestal recobra certa relevancia. Saskatchewan é tamén o maior provedor de uranio do mundo, e abastece á maior parte do hemisferio occidental. A industria deste produto químico é seguida de cerca polo goberno provincial que avala a súa cotización no mercado internacional.

O PIB de Saskatchewan era en 2003 de 32 mil millóns de dólares canadenses, con sectores económicos que se dividían do seguinte xeito:

Porcentaxe Sector
17,1 Finanzas, Seguridade, Patrimonio Real e Arrendamento
13,0 Minería e petróleo
11,9 Educación, Saúde, e Servizos sociais
11,7 Vendas por xunto e polo miúdo
9,1 Transporte, Comunicación e Servizos Públicos
7,7 Manufactura
6,8 Agricultura, Silvicultura, Caza e Pesca
6,5 Servizos empresariais
5,8 Servizos gobernamentais
5,0 Construción
5,3 Outros

As firmas importantes do sector privado que se atopan en Sasckatchewan inclúen á Hill family's Harvard Developments, a Saskatchewan Wheat Pool, a Concentra Financial Services, a metalúrxica Ipsco (aínda que a súa base operacional asentase en Lisle, un suburbio de Chicago), a produtora de instrumental rural Brandt Industries, PotashCorp e Cameco.

A Crown corporation inclúe ás entidades máis destacadas da provincia: SaskTel, SaskEnergy (maior provedora de gas natural), e SaskPower. O Bombardier opera no NATO Flying Training Centre (centro de adestramento aéreo) en 15 Wing, próximo a Moose Jaw. Bombardier foi premiada cun contrato a longo prazo a fins dos anos 1990, cun monto de 2,8 mil millóns do goberno federal, pola compra de equipamento aeronáutico militar e a xestión de adestramento.

Política[editar | editar a fonte]

Saskatchewan posúe a mesma forma de goberno que as outras provincias canadenses, co seu Tenente-Gobernador (que representa á monarquía), o Premier (Primeiro Ministro), e unha lexislatura unicameral.

Durante moitos anos, Saskatchewan foi unha das provincias do Canadá con maior tendencia á ideoloxía esquerdista, reflectindo a vontade de moitos dos seus cidadáns en cuestións de alienación dos intereses do gran capital. En 1944, Tommy Douglas converteuse en "Premier", establecendo consigo ao primeiro goberno socialista rexional de Norteamérica. A maior parte dos seus MAL (Membros da Asemblea Lexislativa) representaban a pequenos pobos e predios rurais. Baixo o seu Cooperative Commonwealth Federation, o goberno de Saskatchewan faría desta a primeira provincia en contar con servizo de atención médica xeral —facturado ata ese entón como imposto rexional. En 1961, Douglas abdicou do seu cargo para ser o primeiro líder político federal do Novo Partido Democrático.

Ao longo do período de posguerra, a CCF e os seus sucesores, os Novos Demócratas de Saskatchewan dominaron o campo político da man de Douglas, Allan Blakeney e Roy Romanow, todos servindo como "Premiers" durante un tempo, e transformándose en figuras nacionais. A urbanización desde a segunda guerra mundial alterara a economía provincial ao desposuírlle da súa base agrícola, o que ocasionou unha lixeira emigración dos campos á cidade. Como resultado, houbo un correspondente cambio na ideoloxía do NDS, que pasaría a preocuparse máis dos asuntos urbanos que dos rurais.

O Partido Liberal de Saskatchewan foi o principal no poder durante gran parte dos primeiros anos de vida da provincia, liderando de 1905 a 1929 e de 1934 a 1944. Emerxeu novamente en 1964, pero se volveu insignificante tras a derrota do goberno liberal de Ross Thatcher en 1971. O Partido Progresivo Conservador de Saskatchewan, encabezado por Grant Devín, substituíu gradualmente aos liberais como o novo rival do NDS, conseguindo unha humillante vitoria no "Masacre do luns pola noite" (Monday Night Massacre) de 1982. Porén, a popularidade dos Conservadores caeu en picada por mor dos grandes déficits, aliándose co goberno federal de Mulroney en 1991. Moitos membros da MAL, incluíndo a algúns ministros de gabinete, foron declarados culpables de apropiación de fondos públicos, polo que o PC foi suspendido, aínda que recentemente anunciou a súa intención de postularse á próxima elección provincial.

Maioría conservadora en Sasckatchewan. Eleccións federales do Canadá 2006

Actualmente, a oposición oficial na provincia represéntaa o Partido de Saskatchewan, unha nova facción política fundada en 1997 e comprendendo aos antigos simpatizantes dos "Tories" e dos primeiros liberais, e ata dalgúns neodemócratas frustrados pola incapacidade de evolución do NDS en materia de economía e poboación. O actual Premier de Saskatchewan é o neodemócrata Lorne Calvert, cuxo goberno foi reelixido na elección xeral da provincia en 2003, por unha pequena maioría —o NDS acadou 30 dun total de 58 escanos da Asemblea Lexislativa, mentres que o PS acadou os 28 restantes. Os primeiros representan a cidades e pobos, e os segundos céntranse maioritariamente na defensa do ámbito rural. As "Primeiras Nacións" e os Métis áchanse involucrados na política e outras institucións pero a súa representación é moi escasa. Un longo debate entre os círculos académicos canadenses xira ao redor de se a extensión do sufraxio ás "Primeiras Nacións" inadvertidamente "regulariza" o seu papel de membro das nacións que asinaron tratados internacionais coa Coroa en momentos onde a etnia local era diferente.

Ademais dos tres longos períodos do NDS como goberno provincial, Saskatchewan inclínase máis cara ao dereito de política federal. Das 14 dependencias federais da provincia, 12 son comunmente ocupadas por membros conservadores do Parlamento. Mentres que Saskatchewan dispón dunha maioría gobernamental do NDS, o NDS federal foi desprazado da provincia durante dúas eleccións consecutivas. Os únicos liberais son o Ministro de Finanzas Ralph Goodale, e Gary Merasty, primeiro Xefe Supremo do Consello Superior de Prince Albert, cuxa elección trouxo á boia alegacións dunha posible fraude.

O centenario[editar | editar a fonte]

En 2005, Saskatchewan celebrou o seu centenario. Para tal efecto, a Royal Canadian Mint puxo en circulación unha moeda de 5 dólares conmemorativa que describía aos campos de trigo do Canadá. Ademais, editouse outra moeda de 25 centavos de dólar de similar aparencia. A raíña Isabel II asistiu á cerimonia, e Joni Mitchell publicou un álbum en homenaxe a Saskatchewan.

Demografía[editar | editar a fonte]

Mentres que os europeos compoñen a maioría da poboación, os aborixes representan a unha minoría bastante considerable. As etnias que non pertencen a ningún dos devanditos grupos son, en proporción, insignificantes.

Poboación de Saskatchewan desde 1901
Ano Poboación Cinco anos
 % dif.
Dez anos
 % dif.
Posición entre
Provincias
1901 91.279 n/a n/a 8
1911 492.432 n/a 439,5 3
1921 757.510 n/a 53,8 3
1931 921.785 n/a 21,7 3
1941 895.992 n/a -2,8 3
1951 831.728 n/a -7,2 5
1956 880.665 5,9 n/a 5
1961 925.181 5,1 11,2 5
1966 955.344 3,3 8,5 6
1971 926.242 -3,0 0,1 6
1976 921.325 -0,5 3,6 6
1981 968.313 5,1 4,5 6
1986 1.009.613 4,3 9,6 6
1991 988.928 -2,0 2,1 6
1996 976.615 -1,2 -3,3 6
2001 978.933 0,2 -1,0 6
2006 985.386 0,7 0,9 6

Fonte: Statistics Canada [4][5]

Orixe étnica [6]

Orixe Porcentaxe Orixe Porcentaxe
Alemáns 28,6% Neerlandeses 3,4%
Canadenses 25,0% Suecos 3,1%
Ingleses 24,5% Rusos 2,9%
Escoceses 17,9% Húngaros 2,5%
Irlandeses 14,5% Austriacos 1,5%
Ucraínos 12,6% Galeses 1,4%
Franceses 11,4% Estadounidenses 1,2%
First Nations 10,6% Romaneses 1,1%
Noruegueses 6,3% Dinamarqueses 1,0%
Polacos 5,3% Chineses 1,0%
Métis 4,2%

Nota: As anteriores estatísticas inclúen unha combinación de respostas múltiples e individuais do censo de 2001, polo que non suman o 100%.

Municipios[editar | editar a fonte]

Mapa xeográfico de Saskatchewan

Os dez municipios máis grandes conforme a poboación

Municipalidade 2001 1996
Saskatoon 196.811 193.653
Regina 178.225 180.404
Prince Albert 34.291 34.777
Moose Jaw 32.131 32.973
Yorkton 15.107 15.154
Swift Current 14.821 14.890
North Battleford 13.692 14.051
Estevan 10.242 10.752
Weyburn 9.534 9.723
Corman Park 8.093 7.142

A seguinte listaxe non inclúe a Lloydminster, que ten unha poboación total de 23.632 habitantes e esténdese a ambos os dous lados da fronteira con Alberta. De acordo ao censo de 2001, só 7.840 persoas vivían no sector pertencente a Saskatchewan, o que situaría a esta cidade no undécimo lugar respecto dos municipios máis grandes da provincia. Todas as comunidades relacionadas son consideradas cidades pola provincia, coa excepción de Corman Park, que é unha municipalidade rural. Os municipios da provincia cunha poboación de 5.000 ou máis habitantes reciben o status oficial de cidade.

Educación[editar | editar a fonte]

A primeira educación nas praderías foi impartida dentro do grupo familiar da Primeira Nación ou as primeiras familias de comerciantes de peles. Había só uns poucos misioneiros ou escolas de postos de comercio establecidas na Terra de Rupert, máis tarde coñecida como os Territorios do Noroeste.

En 1886 fórmanse os 76 primeiros distritos escolares dos Territorios do Noroeste e a primeira reunión do Consello de Educación. O forte incremento da inmigración conduciu á formación de bloque étnicos. As comunidades buscan para os seus fillos unha educación similar á das escolas dos seus lugares de procedencia. Constrúense cabanas de troncos e residencias para as asembleas da comunidade, escolas, igrexas, bailes e reunións.

Os prósperos anos vinte e os agricultores que se estableceron con éxito nas súas facendas proporcionan o financiamento para estandarizar a educación. Os libros de texto, as escolas normais para profesores educados formalmente, plans de estudo escolares, programas arquitectónicos estatais de escolas de arte, proporcionan continuidade en toda a provincia. O inglés como a lingua escolar axuda a proporcionar a estabilidade económica ao poder comunicarse uns con outros, e os bens poden ser cambiados e vendidos nunha lingua común. O número de escolas de distrito individuais ao longo de Saskatchewan alcanzou aproximadamente o número de 5.000, á altura das escolas de distrito individuais do sistema educativo a finais dos anos 1940.

Tras a segunda guerra mundial, a transición de moitas escolas individuais a un menor número pero maiores e tecnolóxicamente modernas escolas de cidade produciuse como un medio de asegurar a educación técnica. Os autobuses escolares, as estradas, e os vehículos familiares crean a facilidade e a accesibilidade dun cambio demográfico a vilas e cidades máis grandes. Colleitadoras e tractores supuxeron que o agricultor poida manexar con éxito máis dun cuarto sección de terra, e prodúcese un cambio de granxas familiares e colleitas de subsistencia a grandes cultivos en moitas seccións de terra. Xa non hai necesidade de comunidades cada 10 ó 16 quilómetros de separación ou dentro do alcance dun carro e un cabalo. Esta evolución aínda segue e segundo a análise da primavera de 2007, outras 50 escolas consolidadas rurais afrontan agora o peche inminente [7][8].

Os vales escolares (certificado polo cal ofrécese aos pais a posibilidade de pagar pola educación dos seus fillos nunha escola da súa opción, en lugar a escola pública á que foron asignados) foron propostos recentemente como un medio de permitir a competencia entre escolas rurais e facer practicable a operación de escolas cooperativas en áreas rurais.

Notas[editar | editar a fonte]

  1. Diciopedia do século 21 3. Isaac Díaz Pardo, Víctor F. Freixanes, Antón Mascato (edición). Editorial Galaxia. 2007. p. 1896. ISBN 9788482893600. 
  2. "Nomes xeográficos do Canadá". Arquivado dende o orixinal o 04 de xuño de 2008. Consultado o 25 de outubro de 2007. 
  3. Weather.com - Medias mensuales de Saskatoon, Canada
  4. Historia da población de Saskatchewan
  5. Poboación do Canadá. Arquivado 04 de novembro de 2008 en Wayback Machine. (Último acceso: 25/10/2007).
  6. "Etnias no Canadá". Arquivado dende o orixinal o 13 de marzo de 2007. Consultado o 26 de outubro de 2007. 
  7. Jeremy Warren. More than 50 rural schools facing closure, says Wall. Saskatoon Star Phoenix newspaper Wednesday March 14, 2007 - páxina A4. 
  8. Saskatchewan Gen Web - One Room School Project - Evolution (Último acceso: 25/10/2007)

Véxase tamén[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas[editar | editar a fonte]