A Lei de Sucesión na Xefatura do Estado (1947) é unha das oito Leis Fundamentais do franquismo, que se refería á cuestión da sucesión de Francisco Franco á fronte de España. Establecía que o sucesor sería proposto por el mesmo, pero que tería que ser aprobado polas Cortes españolas.
(Artigo 1) España constituíase en Reino: "España, como unidade política, é un Estado católico, social e representativo que, de acordo coa súa tradición, declárase constituído en Reino"
(Artigo 2) A Xefatura do Estado correspondía ao «Caudillo de España e da Cruzada, Xeneralísimo dos Exércitos, don Francisco Franco Bahamonde»
(Artigo 6) En calquera momento o Xefe do Estado (Franco) podía propoñer ás Cortes a persoa que debía ser chamada no seu día a sucederlle, a título de Rei ou de Rexente.
Ademais do obxecto fundamental mencionado no seu título, a Lei de Sucesión definía e enumeraba por primeira vez o corpo das "Leis Fundamentais do Reino", que se convertían nun sucedáneo de Constitución ríxida, cuxa derrogación esixía o acordo das Cortes e a celebración do referendo nacional instaurado dous anos antes (artigo 10); creando, ademais unha nova serie de órganos asesores, como o Consello do Reino e o Consello de Rexencia, dotados de importantes atribuciones constitucionais en caso de sucesión.[1]
Juan de Borbón y Battenberg, fillo do rei Afonso XIII e herdeiro do Reino de España, publicou o 19 de marzo de 1945 o Manifesto de Lausana (Suíza), no que se criticaba duramente a ditadura franquista e ofrecíase ao pobo español a posibilidade de restaurar unha Monarquía de carácter non moi definido; presentaba, como alternativa moderada ao réxime, unha monarquía constitucional. Rexeitaba o réxime franquista, inspirado nos sistemas totalitarios alemáns e italianos, por fallar. Tamén prometía unha serie de prioridades en caso da volta á monarquía: aprobación dunha constitución, recoñecemento dos dereitos humanos, garantía de liberdades políticas, establecemento dunha asemblea lexislativa democrática, recoñecemento da diversidade rexional, amnistía aos presos políticos e unha máis xusta distribución da riqueza. A raíz disto, Franco dubida do lexítimo herdeiro da Dinastía Borbónica como posible sucesor.[2][3][4]
O 31 de marzo de 1947 o ministro Carrero Blanco, enviado de Francisco Franco e redactor da Lei de Sucesión, informa a Juan de Borbón de que coa aprobación da Lei de Sucesión sería Franco quen nomearía ao monarca do reino «cando o considere conveniente». E ademais, comunícalle a Juan de Borbón herdeiro do trono que podería «ser Rei de España, pero da España do Movemento Nacional, católica, anticomunista e antiliberal».
O 7 de abril de 1947Juan de Borbón, o pai de Xoán Carlos, que era por dereito o herdeiro da coroa de España nese momento, fixo público un manifesto no que denunciaba a ilegalidade da Lei de Sucesión, porque se propoñía alterar a natureza da monarquía sen consultar co herdeiro do trono.
Primeiro Manifesto de Estoril de Don Juan, 7 de abril de 1947
Españois:
O Xeneral Franco anunciou publicamente o seu propósito de presentar ás chamadas Cortes un proxecto de Lei de Sucesión á Xefatura do Estado, polo cal España queda constituída en Reino, e prevese un sistema por completo oposto ao das Leis que historicamente regularon a sucesión á Coroa.
En momentos tan críticos para a estabilidade política da Patria, non podo deixar de dirixirme a vós, como lexítimo Representante que son da vosa Monarquía, para fixar a miña actitude ante tan grave intento.
Os principios que rexen a sucesión da Coroa, e que son un dos elementos básicos da legalidade en que a Monarquía Tradicional aséntase, non poden ser modificados sen a actuación conxunta do Rei e da Nación lexitimamente representada en Cortes. O que agora se quere facer carece de ambos concursos esenciais, pois nin o titular da Coroa intervén nin pode dicirse que encarne a vontade da Nación o organismo que, co nome de Cortes, non pasa de ser unha mera creación gobernativa. A Lei de Sucesión que nacese en condicións tales adoecería dun vicio substancial de nulidade.
Tanto ou máis grave é a cuestión de fondo que o citado proxecto suscita. Sen ter en conta a necesidade apremiante que España sente de contar con institucións estables, sen querer advertir que o que o país desexa é saír canto antes dunha interinidade cada día máis perigosa, sen comprender que a hostilidade de que a Patria vese rodeada no mundo nace en máxima parte da presenza do Xeneral Franco na Xefatura do Estado, o que agora se pretende é pura e simplemente converter en vitalicia esa ditadura persoal, convalidar uns títulos, segundo parece ata agora precarios, e disfrazar co manto glorioso da Monarquía un réxime de puro arbitrio gobernamental, a necesidade da cal fai xa moito tempo que non existe.
Mañá a Historia, hoxe os españois, non me perdoarían se permanecese silencioso ante o ataque que se pretende perpetrar contra a esencia mesma da Institución monárquica hereditaria, que é, en frase do noso Balmes, unha das conquistas máis grandes e máis felices da ciencia política.
A Monarquía hereditaria é, pola súa propia natureza, un elemento básico de estabilidade, mercé á permanencia institucional que triunfa da caducidade das persoas, e grazas á fixeza e claridade dos principios sucesorios, que eliminan os motivos de discordia, e fan posible o choque dos apetitos e as banderías.
Todas esas supremas vantaxes desaparecen no proxecto sucesorio, que cambia a fixeza en imprecisión, que abre a porta a todas as contendas intestinas, e que prescinde da continuidade hereditaria, para volver, con lamentable espírito de regresión, a unha desas imperfectas fórmulas de caudillaxe electivo, en que se debateron traxicamente os pobos nos albores da súa vida política.
Os momentos son demasiado graves para que España vaia a engadir unha nova ficción constitucional ás que hoxe integran o conxunto de disposicións que se queren facer pasar por leis orgánicas da Nación, e que ademais, nunca han ter efectividade práctica.
Fronte a ese intento, eu teño o deber inescusable de facer unha pública e solemne afirmación do supremo principio de lexitimidad que encarno, dos imprescritibles dereitos de soberanía que a Providencia de Deus quixo que viñesen confluír na miña persoa, e que non podo en conciencia abandonar porque nacen de moitos séculos de Historia, e están directamente ligados co presente e o porvir da nosa España.
Polo mesmo que poxen a miña suprema ilusión en ser o Rei de todos os españois que queiran de boa fe acatar un Estado de Dereito inspirado nos principios esenciais da vida da Nación e que obrigue por igual a gobernantes e gobernados, estiven e estou disposto a facilitar todo o que permita asegurar a normal e incondicional transmisión de poderes. O que non se me pode pedir é que dea o meu asentimento a actos que supoñan o incumplimento do sagrado deber de custodia de dereitos que non son só da Coroa, senón que forman parte do acervo espiritual da Patria.
Con fe cega nos grandes destinos da nosa España querida, sabedes que podedes contar sempre co voso Rei.
O 6 de xullo de 1947 celebrouse un «referendo» sobre a Lei, no que segundo os resultados oficiais, votou o 89% do electorado, segundo o reconto o voto en favor do «si» foi do 93%, un 4,7% en favor do «non» e un 2,3% de votos en branco ou nulos.[5]
Desde o 18 de xullo de 1947, pola Lei de Sucesión, Franco actuaría como o Xefe do Estado do recentemente proclamado reino de España, cuxo trono estaba vacante e así habería de permanecer polo menos ata que se producise o que logo se deu en chamar o "feito sucesorio", como eufemismo pola morte do ditador. Para o ministro Arrese esta lei representaba un obstáculo no camiño a percorrer e non unha etapa do camiño percorrido. Con outras palabras:
"... Con todo, había que contar con ela, en primeiro lugar porque a estabilidade dos pobos depende moitas veces da venerable ancianidad das súas leis; en segundo lugar, porque o peor que tiña a lei, non era a lei en si mesma, senón a alteración que producía na orde e na xerarquía das cousas a perfilar; e en terceiro lugar, porque esta lei, probablemente porque se quixo convencer ao estranxeiro do inútil do seu esforzo iconoclasta, foi sometida a referendo e avalada pola inmensa maioría dos españois..."[6]
O 25 de agosto de 1948, Franco concertou unha entrevista con Juan de Borbón, no seu iate de vacacións o Azor, no golfo de Biscaia. Alí acordaron que o fillo de dez anos de Juan de Borbón, Xoán Carlos, nado e con residencia en Roma, cambiaría de residencia e completaría a súa educación en España, xunto co seu irmán Alfonso de Borbón e Borbón-Dúas Sicilias, baixo a promesa de «que o xornal monárquico ABC podería informar libremente e que se levantarían as restricións das actividades monárquicas».
O 9 de novembro de 1948 Xoán Carlos foi recibido por Franco na súa residencia do Pardo, onde lle informou de que a súa educación estaría a cargo dun grupo de profesores de firme lealdade ao Movemento.
Escudo de Xoán Carlos de Borbón como Príncipe de España.
Como revelan os documentos desclasificados polo Departamento de Estado dos Estados Unidos, por mor dun accidente que se produciu o 24 de decembro de 1961, durante unha cacería nos bosques do Pardo, por aquel entón a residencia do Xeneralísimo, Franco comeza a suscitarse a elección sobre a súa sucesión. Un informe da Corte grega ao embaixador dos Estados Unidos en Grecia indica: «a raíz dun accidente de caza» infórmannos que «está planificando presentar a cuestión da sucesión real ante as Cortes en febreiro. Non divulgou si recomendará ao conde de Barcelona ou ao fillo deste, Xoán Carlos»; conforme ao indicado polo embaixador español Luca de Tena.
O 22 de xullo de 1969 Franco designa a Xoán Carlos de Borbón (saltándose a orde sucesorio natural que correspondía ao seu pai Juan de Borbón amparándose na lei de sucesión segundo a cal sería Franco quen nomearía ao monarca do reino) como o seu sucesor á Xefatura do Estado, co título de «Príncipe de España». Así é proclamado polas Cortes como sucesor de Franco o 22 de xullo de 1969 cando Xoán Carlos xura: «fidelidade aos principios do Movemento Nacional e demais Leis Fundamentais do Reino».
Durante a ditadura, o príncipe de España, Xoán Carlos I, accedeu brevemente (19 de xullo a 2 de setembro de 1974) á Xefatura do Estado debido á fráxil saúde de Franco a causa do párkinson, empeorada debido ao desgusto que lle provocou o asasinato do presidente do goberno Luis Carrero Blanco por parte de ETA o 20 de decembro de 1973.
Finalmente, Franco faleceu o 20 de novembro de 1975 e Xoán Carlos de Borbón, foi proclamado xefe de Estado e coroado como rei de España o 22 de novembro de 1975 no Palacio das Cortes, pasando a denominarse Xoán Carlos I saltándose a orde sucesorio natural (que correspondía ao seu pai Juan de Borbón) debido á Lei de Sucesión na Xefatura do Estado creada anos antes (1947) polo Xeneral Franco (segundo a cal sería Franco quen nomearía ao monarca do reino «cando o considerase conveniente»). Como resultado, as reformas políticas transformaron o aparello franquista nun sistema democrático cuxa forma política de goberno é a monarquía parlamentaria, cun xefe de Estado que se supedita á constitución e onde os seus actos han de ser referendados (o rei reina pero non goberna),[7][8] e un parlamento electo polo pobo onde recae o poder lexislativo.
Non sería ata o 14 de maio de 1977 cando Juan de Borbón renunciase oficialmente a todos os seus dereitos dinásticos (os cales fóronlle negados pola lei de sucesión creada por Franco) en favor do seu fillo, establecéndose entón unha monarquía juancarlista. A lei de sucesión foi derrogada o 29 de decembro de 1978, máis de ano e medio logo da abdicación do conde de Barcelona.
.jpg)
