Legua

Leguario situado na localidade de Bailén (Xaén - España).

A legua é unha antiga unidade de lonxitude que expresa a distancia que unha persoa, a pé, ou en cabalgadura, poden andar durante unha hora; é dicir, é unha medida itineraria (do latín, iter: camiño, período de marcha). Dado que unha persoa percorre normalmente a pé unha gama de distancias, a legua mantense nesa gama, pero segundo o tipo de terreo predominante en cada país ou segundo a conveniencia estatal, a palabra legua abarca distancias que van dos 4 aos 7 km, sendo as máis frecuentes as leguas que se atopan na media de tales extremos.

Historia

Esta medida variaba segundo o uso que se lle daba. Por exemplo: a legua francesa medía 4,44 km, a legua de posta medía 4 quilómetros e a legua mariña 5,555 km (equivalentes a 1/20 parte dun grao).

A legua empregouse na antiga Roma, sendo equivalente a 3 millas romanas; é dicir, uns 4,435 km. A orixe da milla está no parasang persa, que chegou aos romanos a través dos gregos.

Legua castelá

A legua castelá fixouse orixinalmente en 5.000 varas castelás, é dicir, 4,19 km ou unhas 2,6 millas romanas, e variaba de modo notable segundo os distintos reinos españois, e ata segundo distintas provincias, quedando establecida no século XVI como 20.000 pés casteláns; é dicir, entre 5.573 e 5.914 metros.

A legua de 20 ao grao comezou a ser utilizada en España no século XVII en substitución da legua de 17,5 ao grao, é dicir de 17,5 leguas por grao de lonxitude.

Seguiu utilizándose de forma profusa moito despois de ser oficialmente abolida por Filipe II en 1568.

As leguas, divididas en vinte mil pés, que equivalen a 5.572,7 metros, eran as utilizadas para medir os camiños de España, antes de adoptarse os quilómetros do sistema métrico decimal. En 1769 unha norma establecía marcar os camiños cos "leguarios", que sinalaban as distancias. O punto cero estableceuse en Madrid e atópase aínda na Porta do Sol de Madrid.

Carlos IV de España, por Real Orde de 26 de xaneiro de 1801, estableceu:

Para que a legua corresponda proximamente ao que en toda España chamouse e chama legua (que é o camiño que regularmente se anda nunha hora) será devandita legua de vinte mil pés, a que se usará en todos os casos que se trate dela, sexan camiños Reais, nos Tribunais e fóra deles.

Legua imperial

A legua imperial é a unidade máis grande do Sistema Anglosaxón de Unidades. Esta é a única legua que ten unha definición e equivalencia exactas, pois equivale a 4,828032 quilómetros.

Equivalencias

• 3 millas
• 24 furlongs
• 240 cadeas
• 960 rods
• 5.280 iardas
• 15.840 pés

Leguas en uso

Segue en uso de forma non oficial nalgunhas zonas de América Latina. A distancia exacta varía, no entanto, en distintos países.

• Nalgunhas áreas rurais da Arxentina e do Uruguai, unha legua equivale a 40 cuadras, é dicir, 5.196 m.
• No Iucatán e outras partes do México rural aínda se emprega a legua no sentido orixinal de distancia que se pode percorrer a pé nunha hora. Por isto, unha legua nunha estrada boa supón unha maior distancia que unha legua nun camiño pedregoso.
• En Guatemala, nalgúns municipios da área rural, as persoas aínda se refiren á distancia de aproximadamente 4 km como legua.
• En Colombia, ata mediados do século XIX utilizouse unha versión da legua chamada legua granadina, a cal equivalía a 5.000 m (5 km).

Na Arxentina o fondo da legua significou inicialmente (século XVI) a distancia máxima desde a fronte (a entrada) ata o "fondo" (linde oposto á entrada) dunha propiedade do tipo "quinta", aínda que logo a frase "fondo da legua" pasou frecuentemente a significar o límite máximo que nunha hora (e ata unha xornada) podía percorrer un xinete.

Aínda na actualidade, aínda que a xente do campo coñeza o sistema métrico decimal bastante ben, é frecuente que se use a palabra legua, xa sexa en sentido figurado ("tal lugar está a un par de leguas" co significado de: "está a unha distancia nin moi próxima nin afastada, á cal pódese acceder no día, aínda que con algunha fatiga"), ou xa sexa no sentido "antigo".

Véxase tamén

• Sistema anglosaxón
• Unidades de lonxitude
• Ferrado
• Vara de alcalde

Ligazóns externas

• Legua, en Enciclopedia da Universidade de Sevilla