Interpretación dos soños

O pesadelo de Füssli como representación do soño na arte.

A interpretación dos soños foi identificada en orixe como oniromancia ou oniromancía (do grego ὄνειρος, ilusión, e μαντεία mancia, adiviñación ou profecía), técnica que consistía en adiviñar ou predicir acontecementos futuros a través dos soños. Con posterioridade a interpretación dos soños adquiriu un novo significado coa irrupción a comezos do século XX da psicanálise, por unha banda, e a través de movementos artísticos como o surrealismo ou o dadaísmo por outra, e finalizando coas neurociencias.

Oniromancia e interpretación dos soños

A oniromancia baseábase na antiga crenza de que os soños son usualmente premonitorios avisando así da posible ocorrencia dun acontecemento ou situación.

O soño é unha función vital, sen el, os seres humanos non poderiamos sobrevivir. Con todo, o soño, non só se presenta cando se dorme, en estado de vixilia tamén se soña, ocorre durante eses curtos instantes de evasión no que a mente deriva, desconéctase e divaga. Denominado fantasía diúrna ou soño diúrno, poderíase considerar este un estado intermedio situado entre a vixilia e o soño.

A psicanálise moderna non foi o primeiro en cuestionarse se os soños en si tiñan algún significado máis aló de ser sinxelos recordos aleatorios que cruzan a mente do dormente. En culturas milenarias como a babilónica, exipcia, israelita, persa, india ou a chinesa, esta cuestión xa se expuxera mesmo antes da aparición da escritura. E asignáronselle efectos terapéuticos da interpretación dos soños. Deste xeito, o home antigo daba e atopaba un sentido aos seus soños empregando a linguaxe dos signos, dos símbolos, dos mitos e das crenzas. Máis tarde, nos países islámicos a oniromancia foi a derradeira arte adiviñatoria aceptada polo profeta e predicada aos crentes. Estes elaboraron un verdadeiro código moral ou deontolóxico para a súa práctica.

Neurociencia e psicanálise

Dende o punto de vista neurolóxico, a función do soño é unha consecuencia da actividade cerebral e orgánica.

A partir de Sigmund Freud, a psicanálise ve no soño efectos compensatorios e pantasmas producidas pola libido, entendido aquí como enerxía dos instintos e das tendencias que constitúen o fondo da personalidade: a súa finalidade sería un cumprimento de desexo.

«Despois dun traballo de interpretación completo o soño dáse a coñecer como un cumprimento de desexo».

A interpretación dos soños.

Outros marcos de referencia como a psicoloxía analítica de Carl Gustav Jung explican que os nosos soños son portadores de mensaxes simbólicas, cuxa interpretación é un medio de autocoñecemento, que provén orientación na solución de problemas psíquicos, e serven como amortecedor cando se atravesan momentos de confusión: a súa finalidade sería múltiple.

«A idea de que os soños son o cumprimento de desexos reprimidos está superada dende hai moito tempo. Sen dúbida, algúns soños expoñen desexos ou medos cumpridos, pero hai moitos tipos máis de soños. Os soños poden ser verdades implacables, sentenzas filosóficas, ilusións, fantasías desenfreadas, recordos, plans, anticipacións, visións telepáticas, experiencias irracionais e Deus sabe cantas cousas máis».

A aplicabilidade práctica da análise dos soños.

As antigas culturas entendían os soños como mensaxes enviadas polos deuses, para iluminarlles, previrlles, advertirlles e guiarlles. A crenza actual máis aceptada dende o punto de vista tanto neurolóxico como psicolóxico é que os soños resultan naturalmente das funcións cerebrais e orgánicas, que son froito de desexos insatisfeitos ou inhibidos, ou ben, que son simplemente un reordenamiento mental inconsciente que á súa vez facilita a interpretación de posibles fallos na conduta e favorecen tomas de conciencia mediante mensaxes simbólicas esenciais que se manifestan en forma de advertencias, avisan de certas situacións, circunstancias, ou acontecementos que poderían presentarse nun futuro, se non se corrixe unha situación presente.

Rexistro de soños

Dada a dificultade que presenta o lembrar os soños, a maioría desvanécense da mente do soñante ao dez ou quince minutos despois do espertar. O método máis sinxelo, inspirado nas técnicas da oniromancia tradicional, consiste en redactar un diario onde se consignen os soños inmediatamente ao espertar. Iso axuda a que símbolos importantes sexan rexistrados cando aínda son vívidos, antes de que desaparezan da mente o soñante. A principal idea buscada con este método é que ao escribir o seu soño, o soñante libérase del, e dálle tempo para reflexionar máis comodamente, buscar analoxías e nexos comúns entre soños.

Dicionarios de símbolos

Un dicionario de símbolos oníricos proporciona un medio para que o soñante poida, dalgunha maneira, descifrar os símbolos que atopou no seu soño. Estes dicionarios foron editados dunha forma moi variada e veñen sendo usados desde tempos milenarios, sendo o máis antigo coñecido o escrito por Artemidoro de Daldis (ou de Éfeso) no século II.

Nalgúns dos mencionados manuais de símbolos é moi factible atopar elementos a primeira vista contraditorios e en moitos casos a explicación dada a un símbolo nos soños pode pasar por algo totalmente oposto ao soño en si.

Finalizando o século XIX e penetrándonos no século XX, Sigmund Freud publicará a súa obra «A interpretación dos soños» e con ela tratará de situar a análise dos soños nun contexto científico, abandonando a tradición oniromántica. Pasaríase dunha interpretación xeneralista onde se podería interpretar o sentido dun soño a través dun manual ou dicionario común, é dicir, por medio dun axente externo ao soñante, sexa un tratado ou o propio oniromante, cara a unha análise onde cada soño é único e remite por tanto a unha ideosincrasia onírica, sendo a propia persoa que soña o axente encargado de desentrañar o seu significado. En palabras do propio Freud, o psicanalista cumpriría realmente unha función semellante ao dunha persoa que axuda no intre do parto. Cada significado ou interpretación individual só tería cabida entón no contexto dunha vivencia histórica persoal. Deixa de ter primacía e exclusividade o uso do dicionario. De feito, nin Freud nin Jung, quen ampliaría a súa interpretación ao ámbito do inconsciente colectivo, escribirían dicionario de soños algún.

Véxase tamén

Bibliografía

• Artemidoro (1989). A interpretación dos soños. Intr., trad. e notas de E. Ruiz García. Rev.: C. García Gual. Madrid: Editorial Gredos. ISBN 978-84-249-1393-9. 
• Freud, Sigmund (2000). A interpretación dos soños. Edición centenario [1900-2000]. Tradución Jose Luís López-Ballesteros e de Torres. Madrid: Biblioteca Nova. ISBN 978-84-7030-796-6. 
• Freud, Sigmund. Obras completas de Sigmund Freud. Tradución José Luís Etcheverry. Buenos Aires & Madrid: Amorrortu editores. 

1. Volume IV. A interpretación dos soños (I) (1900). ISBN 978-950-518-580-1. 
2. Volume V. A interpretación dos soños (II) e Sobre o soño (1900-1901). ISBN 978-950-518-581-8. 

• Jung, Carl Gustav (1999-). Obra completa. Madrid: Editorial Trotta. 

Bibliografía xeral

• Hillman, James (2004). O soño e o inframundo. Barcelona: Paidós Ibérica. ISBN 978-84-493-1568-8. 
• Matton, Mary Ann (1980). A análise junguiano dos soños. Buenos Aires: Paidós. 
• Von Franz, Marie-Louise (1984). Sobre os soños e a morte. Barcelona: Editorial Kairós. ISBN 978-84-7245-240-4. 

Dicionarios de símbolos

• Chevalier, Jean (2000). Dicionario de símbolos. Tradución do francés Manuel Silvar e Arturo Rodríguez. 1ª ed., 6ª imp. 1108 páxinas, tea. Barcelona: Editorial Herder. ISBN 978-84-254-1514-2. 
• Cirlot Laporta, Juan Eduardo (1997/2007). Dicionario de símbolos. Epílogo de Vitoria Cirlot. Rústica (1ª ed., 4ª imp.) e cartoné (1ª ed., 8ª imp), 524 páxinas e 300 ilustracións. Colección: A árbore do paraíso. Madrid: Edicións Siruela. ISBN 978-84-7844-798-5. 

Outros artigos

• A interpretación dos soños
• Soño
• Soño lúcido

Ligazóns externas

• Os soños na psicoterapia dende diferentes puntos de vista