Conversa:Centola
Este artigo foi elixido como un artigo de calidade o día 9-7-2014, o que significa que foi considerado como un dos mellores traballos da Galipedia cumprindo os requisitos pertinentes ( ). A votación que deu como resultado este destaque atópase na seguinte páxina. |
Detalles das contribucións e análise de visitas á páxina. |
Este artigo foi mencionado nun medio de comunicación: |
Cita[editar a fonte]
Sigo pensando que a cita de Sarmiento é moi longa, e agora que a puxeron nunha letra pequeniña case non se pode nin ler, polo que non foi unha boa solución. Volvo a dicir que unha posible solución é incluíla nun despregable como este:
Cita de Sarmiento completa A la clase de cancros que son los de cuerpo redondo y sin cola; y que representan no una langosta sino una araña, pertencen cinco mariscos cuyos nombres gallegos son: centôla, bois, lubigante, cranguejo y nécora. Esta, que es la de menor cuerpo, es como una redonda caja de tabaco regular; y la centôla tiene el cuerpo capaz de cubrir con su concha toda la cara de un hombre y servirle de máscara o de carátula, y de lo que se aprovechan los muchachos. La centôla es asperísima en su superficie, pero la de los cuatro mariscos restantes es tersa y lisa; y todos cinco, después de cocidos toman el color encarnado. Es pues la centôla un arañón tan grande en su cuerpo como una cazuela de un palmo de largo, y con las patas y garras correspondientes. Veamos el latín que le debe corresponder. Es ciertísimo que o es el pagurus latino, o el latín maea y maia . Rondelecio supone que la maia es el marisco más corpulento de esta clase, y después coloca el paguro. Según su descripción y pintura, todos dirán que el paguro es la centôla. Pero Bellonio citado de Gesnero, dice que lo que Rondelecio pintó por paguro es la verdadera maea, y añade que a ésta llaman los franceses araña de mar, y que otros llaman granzeola o cancreola. Gesnero resuelve que la araña de mar grande (hay otra pequeñita) a la que los alemanes llaman meerspinnen, es el cancrum marinum rotundum sine cauda; que éste es la maia, a la cual llaman granceola, y los portugueses cangreja vel cangrejola vel centòla ut audio. Los padres Pereyra y Bluteau traen en sus Vocabularios Portugueses la voz santòla y centòla, y le ponen por latín correspondiente, echinus marinus; voz que ni en general ni en particular puede significar la centòla; y se conjetura que ni uno ni otro tuvo presente a Gesnero pues hubieran puesto maea o pagurus por el correspondiente latín. Asentado que el latín de centòla es maea, falta averiguar de que voz latina vendrá la voz centòla, que es mi asunto o tema. Parándose en la terminación, se ofrece que de la voz cancrus, cancer, se originó la voz granceola y la cangrejola no como diminutivos sino como aumentativos de cancrus debiéndose pronunciar larga la O de granceòla y de cangrejòla como cangrejona. Yo pararía en esto a no ser que la T de centòla no se halla ni en cancrus ni en cancer ni en otra voz semejante. Digo pues, mientras no hallo mejor origen, que la voz centòla viene del origen caput y de la inmediata voz capitona como (lo que así es) que la centola todo es cabeza y muy grande. De la voz capito, capitonis para significar un pez de grande cabeza ya usó Catón y otros latinos posteriores. De todo género de cancros ya dijo Julio Escaligero ( Exercit. 218) que todo eran cabeza y en ella todo el cuerpo: " quaedam nihil nisi caput sunt, in quo omnia ut cancri ". La voz caput tiene tantos derivados, y de éstos tantos, que sería preciso para referirlos todos, y en todas las lenguas hijas de la latina, gastar mucho papel. Ya dije que los godos singularizaban los plurales neutros. Así la voz cabeza no viene inmediatamente de caput sino del nominativo de plural capita, y aún hoy, a la italiana usamos de la voz capita, para significar el singular cabeza. No hay letra en caput, capitis , que o sola o combinada, no se mude de diferentes modos en sus derivados, ya en latín, ya en todos sus dialectos vivos. La sílaba CA se mudó en CE y CI, como bi-ceps, sin-ciput. En francés se mudó en CHA y CHE, como chapitre, chef, y chapitel. Y en español, por imitación a CHA y en XE como chapitel, xefe. La sílaba PU y PI se mudaron en BA, en BE, en BI, en BO y en B o U, v. g.: cabal, cabeza, cabildo, cabo; y cabdal, caudal y cabdillo o caudillo. La sílaba TA se mudó en D, en CH y en Z con las vocales correspondientes, v. g.: cabildo, caudal, es-cabechar, cabeza, cabezudo. Al dicho marisco centôla llaman también en Pontevedra cachola, cuyo origen es de capita, cacha y de capitona cachòna, y mudando la N en L cachôla. Por la misma analogía se originaron cacha por testa o cabeza, cachaza, aumentativo y cachapudo adjetivo para significar a un hombre prudente. Finalmente al mismo origen se debe atribuir la voz cachucha que aunque en general significa la cabeza, se toma especialmente por la cabeza curada del cerdo. Y asimismo la voz cacheiro que es un garrote pequeño cuyo extremo es una como cabeza o porra y por la cual se llama también cachiporra. Supuesto lo dicho ya cesará la admiración. Digo que de capitona se dijo captona, captola y después cabtola, caltola, cantoba, cantola, centola. Así cachola y centola que parecen dos nombres del presente marisco sólo son dos transformaciones del solo latín capito, capitonis y del derivado capitone.
A las maeas llaman los venecianos según Rondelecio granciporroni, derivado de cancri paguri. Con esto se podrá componer la variedad que hay entre la maea y el paguro, pues a los dos abraza la centola; y para finalizar, digo con el mismo Rondelecio que el paguro era " prudentiae et consilii simbolum " y que por esto le tenía colgado al cuello la Diana Efesina.
E ademais habería que traducila. Se é tan longa a cita estáselle dando excesivo peso á explicación da etimoloxía, que penso que debe ser breve nunha páxina como esta, porque se non, parece máis unha páxina de filoloxía que sobre o animal.--Miguelferig (conversa) 25 de xuño de 2014 ás 19:59 (UTC)
- Concordo coas dúas propostas de Miguel, a cita non pode ser tan longa porque concentra demasiado a atención na etimoloxía, e ademais ten que traducirse. Penso que o mellor lugar para ese texto é o wikilibros, se é que non está aínda alí, claro que terá que ser no wikilibros en castelán. Saúdos, --Elisardojm (conversa) 25 de xuño de 2014 ás 22:33 (UTC)
- Feito! Pedro --Lameiro (conversa) 8 de xaneiro de 2016 ás 20:23 (UTC)
Ligazóns externas modificadas (agosto 2018)[editar a fonte]
Ola compañeiros editores,
Acabo de modificar 2 ligazóns externas en Centola. Por favor tomádevos un momento para revisar a miña edición. Se tedes calquera pregunta, ou precisades que o bot ignore ben estas ligazóns ou ben a páxina por completo, por favor visitade este FAQ para máis información. Fixen os seguintes cambios:
- Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20070927231036/http://www.ieo.es/publicaciones/boletin/pdfs/bol18/18(1-4)025-030.pdf á ligazón http://www.ieo.es/publicaciones/boletin/pdfs/bol18/18(1-4)025-030.pdf
- Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20070114234550/http://www.udc.es/dep/bave/jfreire/html_research/Migratory_patters_spider_crab%20(JCB)%20Abstract.htm á ligazón http://www.udc.es/dep/bave/jfreire/html_research/Migratory_patters_spider_crab%20(JCB)%20Abstract.htm
Por favor revisade o FAQ para máis información sobre cómo correxir erros do bot.
Saúdos.—InternetArchiveBot (Informar de erros) 22 de agosto de 2018 ás 20:57 (UTC)
Ligazóns externas modificadas (xuño 2019)[editar a fonte]
Ola compañeiros editores,
Acabo de modificar 1 ligazóns externas en Centola. Por favor tomádevos un momento para revisar a miña edición. Se tedes calquera pregunta, ou precisades que o bot ignore ben estas ligazóns ou ben a páxina por completo, por favor visitade este FAQ para máis información. Fixen os seguintes cambios:
- Engadiuse o arquivo https://web.archive.org/web/20120316192347/http://nutriguia.com/?id=centollo;t=STORY;topic=alimentos á ligazón http://nutriguia.com/?id=centollo;t=STORY;topic=alimentos
Por favor revisade o FAQ para máis información sobre como corrixir erros do bot.
Saúdos.—InternetArchiveBot (Informar de erros) 13 de xuño de 2019 ás 04:29 (UTC)
Problemas ó arquivar ligazóns no artigo (outubro 2019)[editar a fonte]
Ola. Durante o proceso de arquivado déronse erros para unha ou máis ligazóns enviadas para o seu arquivo. Abaixo inclúense as ligazóns que tiveron un problema coa seguinte mensaxe de erro.
Esta será a única notificación en relación a estas ligazóns e non se farán máis intentos de arquivar estas ligazóns.
Saúdos.—InternetArchiveBot (Informar de erros) 18 de outubro de 2019 ás 11:42 (UTC)