Batalla das Navas de Tolosa
A batalla das Navas de Tolosa, chamada na historiografía árabe Batalla de Al-Uqab (معركة العقاب), enfrontou o 16 de xullo de 1212 nas inmediacións da poboación xienense de Santa Elena a un exército aliado cristián formado en gran parte polas tropas castelás de Afonso VIII de Castela, as navarras de Sancho VII de Navarra, as aragonesas de Pedro II de Aragón e as portuguesas de Afonso II de Portugal contra o exército do califa almohade Muhammad An-Nasir.[1] A batalla foi o resultado da cruzada emprendida polo rei Afonso VIII, o arcebispo de Toledo Rodrigo Ximénez de Rada e o papa Inocencio III contra os almohades (musulmáns que dominaban Al-Ándalus). Saldada cunha importante vitoria do bando cristián, esta batalla foi o punto culminante da Reconquista e o principio da fin da presenza musulmán na Península ibérica.[2][3]
Os bandos[editar | editar a fonte]
A batalla foi froito da cruzada[4] organizada polo rei Afonso VIII de Castela, o papa Inocencio III e o arcebispo de Toledo, Rodrigo Ximénez de Rada para combateren os almohades, pobo musulmán e bérber, que acudiran na axuda dos reinos de Taifas a mediados do século XII.
Polo bando cristián estaban as tropas de Afonso VIII de Castela, que era o principal continxente e estaban no centro da formación. Xunto a elas estaban tropas das ordes militares de Santiago, Calatrava, o Temple e do Hospital, e algúns cabaleiros chegados do resto de Europa, principalmente Francia e Italia.
Os outros reis cristiáns formaban os laterais do exército, eran as tropas de Sancho VII de Navarra, de Pedro II de Aragón e de Afonso II de Portugal respectivamente. Destacaba a ausencia de Afonso IX de León, que non acudiu pola inimizade que mantiña daquela co rei de Castela.
O bando almohade tiña como líder o califa Muhammad An-Nasir.
Antes da batalla[editar | editar a fonte]
Os exércitos cristián e almohade atopáronse preto de Despeñaperros, paso fronteirizo que separa as actuais Comunidades Autónomas de Andalucía de Castela A Mancha. Os almohades tomaron o 13 de xullo o castelo do Ferral, á entrada de Despeñaperros, o que lles permitiu facerse fortes.
An-Nasir instalou o seu campamento no desfiladeiro da Losa, para bloquear o paso cristián. Porén, o exército cristián logrou cruzar Serra Morena e instalou entre o 13 e o 14 de xullo o seu campamento en Mesa del Rey.
A tenda de An-Nasir era defendida pola chamada Garda Negra, ou imesebelen, composta por soldados-escravos fanáticos procedentes do Senegal. Grandes cadeas e estacas mantíñanos unidos entre si e ó chan, de tal maneira que non lles quedaba outra alternativa que loitar ou morrer. Os imesebelen adoptaban unha forma defensiva cadrada, con filas diagonais e perpendiculares que ían desde os bordos da formación ata o centro desta.
Desenvolvemento da batalla[editar | editar a fonte]
A batalla desenvolveuse o día 16 de xullo de 1212, nas "navas" (chairas) que hai entre Miranda del Rey e Santa Elena. O exército cristián baixou de Mesa del Rey e atopouse coa vangarda almohade.
A cabalaría pesada cristiá era moi superior ós soldados almohades, polo cal An-Nasir colocou arqueiros e infantaría, a fin de fustrigar a cabalaría cristiá antes de envolvela coa súa infantaría. Malia todo, os reis de Aragón e Navarra (Pedro II e Sancho VII respectivamente), impedírono ó estaren nos flancos do seu exército, facendo que os almohades non puideran envolvelos por aí.
As tropas cristiás esmagaron os almohades, pero acabaron sendo detidas e rexeitadas. As primeiras liñas cristiás retiráronse paulatinamente, pero a cabalaría pesada resistiu en combate contra o exército almohade. Entón foi cando atacaron Pedro II e Sancho VII, facendo un ataque en tenaces que acabou cos flancos inimigos.
A cabalaría de Sancho VII de Navarra avanzou e acabou chegando ó campamento de An-Nasir. Cargaron contra o valado de madeira, e dise que o mesmo Sancho VII rompeu as cadeas que unían a garda, acabando con ela.
An-Nasir fuxiu para Baeza e dende alí para Xaén, sen poder evitar a destrución do seu exército.
Descoñécese o número exacto de mortos e feridos desta batalla porque non hai datos fidedignos ó respecto, pero estimacións modernas calculan que o exército almohade tiña uns 22 000 ou 30 000 homes e o exército cristián tiña duns 12 000 a uns 14 000 homes. O número de baixas non é doado de estimar pero é presumible que as baixas do exército almohade fosen bastante numerosas.[5]
Despois da batalla[editar | editar a fonte]
Segundo a lenda, despois da batalla o reino de Navarra adoptou un novo escudo de armas na memoria da acción de Sancho. O novo escudo mostraba unha de cadea de ouro sobre campo de goles cunha esmeralda. Actualmente figura no escudo de España.
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ Guggenberger, Anthony, A General History of the Christian Era: The Papacy and the Empire, Vol.1, (B. Herder, 1913), 372.
- ↑ Lynn Hunt describe a batalla como un "punto de inflexión na reconquista..." Ver Lynn Hunt, R. Po-chia Hsia, Thomas R. Martin, Barbara H. Rosenwein, e Bonnie Smith, The Making of the West: Peoples and Cultures: A Concise History: Volume I: To 1740, Segunda Edición (Nova York: Bedford/St. Martin's 2007), 391.
- ↑ Gitlitz, David Martin e Linda Kay Davidson, The Pilgrimage Road to Santiago, (St.Martin's Press, 2000), 60.
- ↑ José Fernández Llamazares reproduce a carta enviada polo papa ó rei de Castela, exhortándoo a levar a cabo a cruzada: Historia de la bula de la Santa Cruzada (1859), páxs. 28-33.
- ↑ Martín Alvira Cabrer: Las Navas de Tolosa, 1212: idea, liturgia y memoria de la batalla. Sílex, Madrid 2012, p. 332. El mesmo: Guerra e ideología en la España medieval: cultura y actitudes históricas ante el giro de principios del siglo XIII: batallas de las Navas de Tolosa (1212) y Muret (1213). Universidade Complutense, Madrid 2000. p. 192 e 196. (en castelán)
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
 |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Batalla das Navas de Tolosa |
Bibliografía[editar | editar a fonte]
- Martín Alvira-Cabrer: Las Navas de Tolosa, 1212. Idea, liturgia y memoria de la batalla, Sílex, Madrid, 2012, ISBN 978-84-7737-721-4, (en castelán)
- Enciclopedia Británica
- María Dolores Rosado Llamas e Manuel Gabriel López Payer: La batalla de las Navas de Tolosa : historia y mito, Caja Rural, Xaén, 2001, ISBN 84-699-6793-2, (en castelán)
- Juan Carlos Losada: Batallas decisivas de la Historia de España, Punto de Lectura, 2004, (en castelán)
- Ambrosio Huici Miranda: Las grandes batallas de la reconquista durante las invasiones africanas, Editorial Universidad de Granada, 2000, ISBN 84-338-2659-X, (en castelán)
- Juan Batista González: España estratégica. Guerra y diplomacia en la historia de España (cap. 4: De Covadonga a Las Navas de Tolosa), Madrid, 2007, ISBN 978-84-7737-183-0, (en castelán)
